Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Тавах, сăмахлăх шур сухалĕ!

Сана паллать чăваш тĕнчи.

Пурнать йăх-ташăмсен вăй-халĕ

Ĕçчен поэтăн чĕринче.

Хусанкаях сана пил панă

Курса тивлетлĕ ăстана.

Пăла та Слак чунна çутатнă,

Çутатăн пирĕн ăс-тăна.

Сăввусемпе ырра мухтарăн

Тăван поэзи пахчинче…

Сахал-и шур хута хуратрăн,

Сассу чăвашăн чĕринче.

Иртет кун-çулăмăр куссийĕ

Ĕç-хĕллĕ пурнăç кĕввинче.

Вышкайсăр ĕçĕрĕн уссийĕ

Тăван та тус кĕрекинче.

Çук, ахаль мар, тăван, юрларăн,

Митта Ваçлейĕ калашле.

Эс халăха савса юратрăн,

Хун, пăлхар çĕрĕн таврашне…

Ватти-яшши пĕрле утсассăн

Çак çутă тĕнчере пĕрмай

Хăватлă пулĕ пирĕн сасă

Малашлăхра хастар утма.

Чăваш-и çав —

Кам маннă амăш чĕлхине?

Чăваш-и çав —

Кам вырăслатнă ачине?

Чăваш-и çав —

Кам чăвашла манать?

Вĕсем çине пăхсан —

Ман чунăм хурланать.

1

Çĕньял ялĕн варринче сарăлса выртакан пысăках мар кӳлĕ умĕнче ларакан крыльцаллă йывăç çурт умне хуп-хура «Волга» çитсе чарăнчĕ. Хăйсем килнине систерсе вăрăммăн сас кăларнă хыççăн та никам кĕтсе илменнине кура хăнасем васкаса машинăран тухрĕç. Шофер сип-симĕс курăк çине тĕрлĕ çыхăсене пĕрин хыççăн теприне кăларса лартрĕ. Вăтам çулсенчи хĕрарăм тӳрех хапха еннелле утрĕ. Хăй çине çара пĕçĕсене чĕркуççи таран çеç хуплакан шăлавар (вырăссем ăна шорты теççĕ-ха) тата армак-чармак тем те пĕр ӳкерсе пĕтернĕ футболка тăхăннă вăрăм çӳçлĕ çамрăк вара ним тума пĕлеймесĕр пĕр вырăнта тăпăртатса тăчĕ.

— Анне, вара калаçса килĕшнĕ пекех тăвар, — кил хушшине кĕрсе кайнă хĕрарăм туя çине тайăнса утакан карчăкпа урама тухрĕ. — Макс сан патрах çу каçтăр, кĕркунне мĕн тумаллине куç курĕ унта.

— Пурăнтăрах ĕнтĕ. Кĕрӳпе иксĕр те канмалли вăхăта ялта ирттерме пултаратăр. Вырăн пурин валли те çитет, — мăнукĕ хăйпе юлнишĕн савăннине е кăмăлсăррине палăртмасăр калаçрĕ Марук кинеми.

— Отпуска хуларах ирттерме тивет пуль çав. Хваттерте ремонт тăвас тесе тăратпăр-ха, — машина çине ларнă май сăмахларĕ хĕрарăм. Унтан вăл ывăлĕ енне çаврăнчĕ те:

Малалла

Çурхи хĕвел юра ирĕлтерсен

Текех хĕл килес çук тесе ан калăр.

Çӳçне-пуçне шап-шурă пас витсен

Çын çамрăк-ха теме аван та мар-тăр.

Çĕре юр кĕрчĕсем хӳсе лартсан

Тек çуркунне килмест тесе ан калăр,

Хĕвел кăнтăрларан иртсе кайсан

Каç пулчĕ-çке теме тӳрех ан васкăр.

Пĕр пĕчĕкçĕ инкек килсе тухсан

Мĕнпур тĕнче илтмелĕх чан ан çапăр,

Тепле пĕрре телей тĕлне пулсан

Манран телейли çук тесе ан янрăр.

Кĕтмен çĕртен чи çывăх çын сутсан,

Ыттисене те тарăхса ан ятлăр,

Пĕрре ним ывăнмасăр ыр курсан

Ыран та ырă курасса ан шанăр.

Кун-çулăрти кашни çĕнтерӳре

«Телейлĕ эп» тени кăна ан пултăр, —

Паян çĕнтермесен те пурпĕрех

Ыран çĕнтерессишĕн çирĕп утăр!

Пĕрре килетпĕр тĕнчене, пĕрре!

Çĕр хут, пин хут каланă кун çинчен.

Мĕн-ма çакна манатпăр, чĕмере?

Вăрçатпăр, кӳлĕшетпĕр темĕнччен.

Пĕрне-пĕри савса та юратса,

Юратура телейлĕ кун тупса

Утасчĕ килĕшӳллĕ сăмахпа,

Куласчĕ çĕкленӳллĕ сасăпа.

Çамрăклăх!

Манран эс çухалман иккен!

Çамрăклăх!

Каллех эс таврăнтăн пулас!

Санпала каллех эп юрату тупса

аслă çут тĕнчешĕн

юрлама хавас.

Çаплах çырмашкăн эп хăям:

Санран пулать Омар Хайям.

Тăват йĕркеллĕ хайлавпа

Вăл ĕмĕр юлнă халăхра.

Сăнарлă шухăш — ăс валли,

Этеплĕх, чыс-хисеп палли.

Ыйтать нумай вăл пултару

Юлташ, ахаль ӳкмест тару.

Сăввусене вуланăçемĕн

Тупатăп хăйне евĕр çемĕ.

Чăвашлăха сума сăватăн,

Чун-кăмăлтан ăна саватăн.

Хăй халăхне хисеплекен

Сумра вăл пулнă ĕлĕкрен.

Питрав сăмахĕ хисепе

Ак тивĕçĕ ĕмĕрсемпе…

Юрла, ан ывăн эс, Питрав,

Ан тивтĕр кун-çулна пăтрав.

Мухта шав çутă тĕнчене,

Ăна эс çавăр ĕнчĕне.

Эпĕ кĕреçе аври тума юрăхлă йывăç шыраса ансăр сукмакпа пыратăп. Унччен те пулмарĕ, ман умах пилеш кайăкĕ вĕçсе тухрĕ, шĕшкĕ туратти çине самантлăха ларса хурлăхлăн чĕвĕлтетсе илчĕ. Эпĕ, ун-кун шутламасăрах, хам çулпа малалла утрăм. Пилеш кайăкĕ каллех ман ума вĕçсе тухрĕ, çывăхах пырса ларчĕ, чуна тивмелле хурлăхлăн çуйхашрĕ.

Эпĕ çаплах ним те ăнланмарăм. Ара, кайăк чĕлхине ăçтан пĕлес-ха ман?

Пĕр-икĕ утăм та тăваймарăм, пилеш кайăкĕ каллех ман ума тухса ларчĕ, турат çинчен турат çине канăçсăррăн, вĕттĕн-вĕттĕн сиккелерĕ.

Эпĕ тем ырă маррине сиссе пилеш кайăкĕ патнелле утрăм. Вăл шалалла кăштах вĕçсе кĕчĕ те каллех турат çине ларчĕ, хурлăхлăн тархасласах тем ыйтса чĕвĕлтетрĕ. Эпĕ пилеш кайăкĕнчен юлмасăр утса пытăм.

Часах хайхи, пушшех вĕткеленме тытăннăскер, пĕр лапсăркка тĕм тавра вĕçе пуçларĕ.

Эпĕ çав йывăçа тимлĕн сăнарăм. Сасартăк тем чăштăртатни илтĕнсе кайрĕ. Хурăн пуçлă çĕлен иккен. Вăл пуçне тăратнă та тĕм çине çавăрнă кайăк йăви патнелле шуса хăпарать. Мĕн тумаллине çийĕнчех тавçăрса илтĕм. Çĕлене ярса тытма мана йывăрах пулмарĕ.

Пилеш кайăкĕ тав тунă евĕр савăнăçлăн чĕвĕлтетме тапратрĕ, йăви патнех пырса ларчĕ. Çаврака та çемçе йăваран сап-сарă пуçлă чĕпсем тăваттăн-пиллĕкĕн курăнчĕç. Вĕсем амăшĕнчен апат ыйтса çăварĕсене пĕр харăссăн карса ячĕç.

Савнипе паллашрăм

Уйрăлма.

Эп ăна юратрăм

Хурланма.

Вилĕм — шелсĕр те хăрушă,

Вилĕм — сивĕ те тискер.

Туйăнать тĕнче пуш-пушă —

Хăвармасть вăл нимĕскер.

Анчах пурнăç та хăватлă,

Вăл та, хăй черечĕпе,

Тĕттĕмрен, кĕлрен çунатлăн

Çĕкленет вут-кайăк пек.

Уйрăлми ик вăйăн çулĕ...

Ах, пĕлесчĕ — çак хăма

Тупăк-ши, сăпка-ши пулĕ

Хурланма е савăнма?

Тупсăмне халех эп тупăп.

Вăл ан тухтăр пăсăка, —

Тăшмансемшĕн пултăр тупăк,

Тусăмсемшĕн — сар сăпка.

Равиль Бикбаев, Пушкăртстан халăх поэчĕ