Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Килнĕ чух шап-шурă юрччĕ,

Каяс умĕн ирĕлчĕ.

Каласах сăмахăм пурччĕ,

Калаймарăм — сирĕлчĕ.

Çĕр питне шуратаймарĕ

Юрлă-пăрлă юпăнчă.

Çулл ахи кунсен кăварĕ

Васкамасăр хупăнчĕ.

Хĕл ларас чухне çанталăк

Сĕлкĕшлĕ те ирĕлчĕк:

Кăмăла уçăлтармалăх

Юр е çумăр кирлĕччĕ...

Мĕнлерех пурăнан, Атăлпи,

Хурланатăн-и, шухăш уйлатăн-и?

Атăлта хум вылять шакăлти,

Калаçасшăн санпа вăл, чухлатăн-и?

Чĕререн калаçма Атăлпа

Пĕрле чух çеç аван, ăнланатăн-и?

Саншăн йĕкĕт пек Атăл — тăлпан,

Сан пекех маншăн хӳхĕм-çке Атăлăм.

Мĕншĕнех савăнан, Атăлпи,

Ирĕке савнипе савăнатăн-и?

Чун çунтармĕш тĕнче-ахăлтин

Атăлти хăватне ăмсанатăн-и?

Ман асаттене ялта пурăнать. Асаннепе иккĕшĕ карта тулли выльăх-чĕрлĕх тытаççĕ. Вĕсен хуçалăхĕнче пĕр пуç лаша, пĕр ĕнепе пĕр пăру, икĕ сурăхпа виçĕ путек, пĕр сысна ами, икĕ сысна çури тата çичĕ чăхпа пĕр автан пур. Ĕнипе сурăхĕсем касăва каяççĕ, пăрушкине ял хыçĕнчи çырмана кăкараççĕ. Лашине вара асатте тăлласа урама кăларса ярать. Çуллахи каникул вăхăтĕнче эпĕ çăвĕпех асаттепе асанне патĕнче пурăнатăп. Пахчара çум çумлатăп, шăваратăп, утă типĕтме пулăшатăп, касу черечĕ çитсен асаттепе касăва каятăп. Асатте пур выльăхран ытларах лашана юратать, асанне вара — ĕнене. Мана вара пурте килĕшеççĕ, пурне те пĕр пек юрататăп. Лашине сĕлĕ çитеретĕп, çăлтан шыв ăсса паратăп. Сурăххисене урпа паратăп, сыснисем çĕрулми нимĕррине килĕштереççĕ, чăххисем сарă тулă сăхаççĕ.

Лаши чăпар. Ăна Чайка тесе чĕнеççĕ. Хăш-хăш çул асатте ăна хăмлаттарать, тихине тутарсене сутать. Чайка питĕ йăваш лаша. Асаттене сăмахсăрах ăнланать. Вăл хуçалăхри пĕтĕм ĕçе хутшăнать. Асатте унпа пахча та сухалать, çĕрулми лартать, купалать, утă çулать, тутрттарать. Халĕ лаша усракансем çукпа пĕрех. Пурте трактор е мотоблок туянаççĕ. Асатте вара тимĕр кайăк ним тума та кирлĕ мар тет. Лаша хатĕрĕсем унăн темĕн чухлех. Çунипе урапине вăл хăйех ăсталать. Ун патне таврари ытти яленчен çуна-урапа туянма килеççĕ.

Малалла

Пăчанар, Пăчанар,

Юханшыв пысăк мар.

Ял çумпе хăй шывне

Хăвалать инçене.

Пăчанар, Пăчанар,

Пурнăç санăн начар.

Сан çинчен савăсем

Пач çырман савăçсем.

Пăчанар, Пăчанар,

Пиччепе юнашар

Шыв ĕçме çăлкуçран

Ирпе чупнă çарран.

Пăчанар, Пăчанар,

Туйăмпа савнăран

Савнипе каçсерен

Çӳресе çитĕнсен.

Пăчанар, пăчанар,

Çич ялта сан сăнар.

Лаша, сурăх, ĕне

Шывна ĕçнĕ санне.

Пăчанар, Пăчанар,

Пĕвĕмпе пуç таяр.

Яланах сан умра

Ĕмĕрхи парăмра.

Качча кайрăм пирвай

Эп кăтра Макара.

Вăл ĕçетчĕ пĕрмай.

Уйрăлтăм-çке аран.

Хушçа юрламалли:

Шурсухал, Шурсухал,

Эс мана пулăшсам.

Ах, мĕнле, ах, мĕнле

Тупас ыр упăшка?

Алă патăм кĕçех

Чакăр куç Çимуна.

Ку вара кĕвĕçсе

Чут илетчĕ чуна.

Кĕртрĕ çĕнĕ пӳртне

Мана Мăн Михала.

Мухтаса хăй мулне

Хуçрĕ ку кăмăла.

Лекрĕ ак Лариван.

Манран хăй аслăрах.

Ун сухалĕ ялан

Тирет чĕрĕп майлах.

Тепринче ав мана

Качча илчĕ Мишша.

Кам юратĕ ăна?

Тек хĕнет чăркăшса.

Ĕлĕк хĕрсене çитернĕ

Каччăсем пылак канхвет.

Халĕ вара турттараççĕ

Йӳç тĕтĕмлĕ сигарет.

Клуб умĕнче шукăль каччă

Чикĕл-микĕлсем тăвать.

Сăрапа сăмакуна вăл

Лайăхрах хутăштарать.

Тапăннă пĕр хулиган

Урамра хĕрарăма.

Чупнă вăл милицине.

Вĕлерсен хушнă пыма.

«Арăмна миçе хĕнерĕн?» —

Суд тĕпченĕ арçына.

«Çук-çук-çук, — каланă лешĕ, —

Каннă кунсенче кăна».

Маруçа килне ăсатрăм,

Кăшт чуптурăм пĕрре çех.

Пите çуса асаплантăм:

Çăвăнмасть-çке сăр вуçех.

Вăл капла та килĕшет,

Вăл апла та мирлешет.

Вăл майне пĕлсе ишет:

Вăйсăрпа çеç кĕрешет.

«Хĕрлĕ кирпĕч ма çитмест-ши?», —

Теççĕ çурт тăвакансем.

Унпала куллен сăрлаç-мĕн.

Сăн-питне чиперккесем.

Хăшĕ ĕç тĕлне пĕлет,

Ĕçлемешкĕн тытăнать.

Туслă мар кам ĕçпеле,

Вĕрентме часрах пуçлать.

Элекçей элек сарать,

Пур çынна та варалать.

Малалла

Любо или не любо,

Феликс Чуев

Юратнă-и, юратман-и,

Мĕнех ĕнтĕ вăл халь тин?

Иртнĕ кунсен çил-тăманĕн

Тасалăхне тек ан тив.

Пулнă та иртнĕ. Пĕтнĕ.

Юлнă асилӳ кăна.

Юр кайнă та симĕс пĕтнĕк

Симĕслентернĕ ăна.

Юратнă-и, юратман-и:

Пулмарĕ кĕтнĕ пăлчав...

Çук пурлăха шыранăн

Çĕн çереме ан чав.

1969, çу, 4.

Щупашкар

Тахçан сĕм авал та мар, халĕ те мар пурăннă тет пĕр вăрманта пĕр кĕтӳ лаша. Вĕсен хуçи пулман тет. Лашасем хăйсене май пурăннă тет. Çуллахи шăрăх кунсенче тарăн варсем тăрăх çӳресе ем-ешĕл курăка çивĕч шăлĕсемпе хырса çинĕ, вăй-халне çирĕплетнĕ, çырма тĕпĕнче шăнкăртатса юхакан тăрă шыва ĕçсе ăшĕсене пусарнă. Хĕлле вара йывăç тураттисене кăшланă, шурă юра качăртаттарса çинĕ.

Пĕр хĕвеллĕ те лăпкă çурхи кун çак кĕтӳри пĕр Шурă лаша хăмланă тет. Хушка тихи вара питĕ шухă пулнă тет. Вăл кунран-кун çирĕпленсе, тĕрекленсе пынă тет. Унăн çак тĕнчере мĕн пуррине питĕ пĕлес килнĕ тет, çак вăрмантан тухса курас килнĕ тет.

Пĕррехинче çапла çак тиха кĕтӳрен уйрăлса кайнă тет. Чылайччен вăрман тăрăх çĕтсе çӳренĕ хыççăн пĕр йывăç айне канма выртнă тет те çывăрсах кайнă тет.

Çак вăрман хĕрринче пĕр чухăн хресчен çĕр ĕçĕпе ĕçлесе пурăннă тет тата вăрмана сунара çӳренĕ тет. Курнă тет хайхи çак тихана, тытнă тет те пысăк витене хупса лартнă тет. Çамки çинчи шур паллине кура тихана Çăлтăр тесе чĕнме пуçланă тет. Çăлтăр хăвăртах алла хăнăхнă тет, хресчене хуçалăхра пулăшма пуçланă тет. Хресченĕ Çăлтăра юратса пăхнă тет: сĕлĕ, урпа çитернĕ тет. Анчах та Çăлтăр хăйĕн тăванĕсемсĕр питĕ тунсăхласа çитнĕ тет. Пĕр ирхине вăл карта урлă сикнĕ тет те вăрманалла çил пек вĕçтернĕ тет. Пуçне ухса, çилхине вĕçтерсе чупнă тиха. Тискер чĕр чунсем тапăнасран хăлхине тăратсах итленĕ тет, асăрханса çӳренĕ, хăйĕн кĕтĕвне шыранă.

Малалла

Мана качча парас терĕç,

Парас терĕç Йăвана.

Каймастап, каймастăп.

Шăтăк пур тет садра ун.

Тен, сиктерĕ кашни кун.

Мана качча парас терĕç,

Парас терĕç Çтаппана.

Каймастăп, каймастăп.

Унăн пур тет ик стакан.

Ӳсĕр пулăп эп ялан.

Мана качча парас терĕç,

Парас терĕç Павăла.

Каймастăп, каймастăп.

Тухнă халь вăл фермера.

Мана усрĕ тарçăра.

Мана качча парас терĕç,

Парас терĕç Ваççана.

Каймастăп, каймастăп.

Çав миллионер мана,

Тен, лектерĕ зонăна?

Мана качча парас терĕç,

Парас терĕç Мишшана.

Каятăп, каятăп.

Вăл колхозра тăрăшать,

Хам та ăна пулăшап.

Пикене тĕл пулчĕ каччă

Урамра каç пулттипе,

Шӳтлеме унпа хăтланчĕ,

Чыханчĕ хăй куллипе.

— Эс тӳрккес! — тесе утайрĕ

Сар хĕр йĕкĕт умĕнчен,

Светофор пек йăлтăртатрĕ

Хĕрлĕ çутă куçĕнче.

Тепринче хĕр умĕн иртрĕ

Каччă ăшă кулăпа.

Лешĕн куçĕ йăлтăрт çиçрĕ

Хăвăрт сарă çутăпа.

Каçхине хĕре хай çамрăк

Роза пачĕ савăнса.

Чарчĕ хĕр куçне сасартăк,

Симĕс çутă сапăтса.