Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Çынтан çын кулать-и?!

Манран кулакан — макăрать…

Иртен-çӳрен сăмахĕ

1

Чулхулана кайма тухнăччĕ.

Перрон çинче пĕр чун та çук.

Чугун çул станцинчен пĕр çын тухрĕ те, эпĕ йышăннă сак çине пырса ларчĕ.

Чылай вăхăт иртрĕ. Хаш сывлать иртен-çӳрен.

— Тарас килет — ăçта тарас? — терĕ вăл ăнсăртран.

Эпĕ чĕнмерĕм. Илтменçи турăм.

Çак çын каллех калаçу пуçласшăн пулчĕ.

— Ахтунг! — терĕ вăл. — Василий Иванович!

Эпĕ хамран кулнă пекех туйрăм. Чĕнмерĕм.

— Гутен морген! (Ырă кун!) — терĕ иртен-çӳрен.

— Ауф фидер зейн! (Сывă пулăр!) — çавăрса хутăм эпĕ сиввĕн.

— Вер бист ду ден? (Эсĕ кам?) — чарăнмарĕ вăл.

— Вас браухст ду? (Сана мĕн кирлĕ?) — парăнмарăм эпĕ.

— Вас мёхьтест ду? (Эсĕ мĕн ятлă?) — тăсăлчĕ малалла калаçу.

— Ви хайст ду? (Санăн яту мĕнле?) — тепĕр майлă çавăрса хутăм эпĕ…

Тем вăхăт тăсăлатчĕ ĕнтĕ калаçу. Анчах иртен-çӳрен йăл! кулса илчĕ те çапла хушса хучĕ:

Малалла

Сулхăн каç, çĕре тăм ӳкнĕ,

Çурçĕр çилĕ сип-сивех.

Çамрăк хурăн шăннă, кӳтнĕ,

Вĕт хумпа чĕтрет Сĕве.

Юрламасть-ха сарă кайăк,

Илĕм-тилĕме кĕтет.

Ансăр уйăх пайăн-пайăн

Каскалать шур пĕлĕте.

Ак хирте кĕрлерĕ трактор,

Уçрĕ, сирчĕ шăплăха:

Çĕрĕн-кунĕн хурçă паттăр

Ирттерет çурхи ака.

Пин хĕр çинче эп паллăттăм

Хам чунăм савнине:

Ĕç хĕрĕшĕн халаллăттăм

Юн тĕслĕ тутăрне.

Хастар утти, хул чăмăрĕ

Паллах ун аякран,

Сапаланать çӳç хăмăрĕ

Яштак вĕчи таран.

Çиçет-çке ирĕк çиçĕмĕ

Ун çивĕч куçĕнче.

Илемлĕ пурнăç сисĕмĕ

Вылять ун пуçĕнче.

Ун халь тытнă çип хутăрĕ

Тĕвленмĕ аллинче,

Нихçан та хĕрлĕ тутăрĕ

Шупкалмĕ пуç çинче.

Çак юн тĕсе ан улăштар —

Пĕр тĕс яланлăха;

Ăна кура тек хутшăнтар

Салам малаллăха!

Пур тĕнчери ĕç халăхшĕн

Таптатпăр хĕн-хура;

Вĕлкĕштерĕр малаллăхшăн

Юн тĕслĕ тутăра.

Туллаштăр мулăн вăкăрĕ,

Хăмач тĕсе курса;

Сывлать хĕрарăм кăкăрĕ

Çĕн ĕçшĕн вăй хурса.

Ан чар, нăхта тĕпренчĕкĕ

Танлаштăр тирĕспе.

Ар пусмăрĕн пĕркенчĕкĕ

Ваклантăр тĕнчипе.

Арçын!

Совет хĕрарăмĕ

Тек пулмĕ сан лашу.

Халь уншăн ирĕк сарăмĕ -

Тăванлăх!

Танлашу!

Пĕр кун канмасăр, ĕçченскер,

Утатăн чăнкă çулпала.

Сахал курман хĕн-хур та терт,

Хăпартăн пурпĕр тăвалла.

Шур юр витесшĕн сан пуçна,

Çапах эс халĕ паттăр-ха.

Пур вăй-хална, хăв пурнăçна

Пиллетĕн хамăр халăха.

Ĕçре пĕлмерĕн ывăнма,

Эс кĕтĕн вăрçă тăвăлне...

Çĕршывăм памĕ ватăлма

Сана — юратнă ывăлне.

Çулсем иртсен те, ăш пӳртре

Лармастăн, тусăм, тĕлĕрсе.

Пыратăн чи малти ретре,

Çĕн çитĕнӳшĕн хĕмленсе.

«Юрату-и?!. Пĕлместĕп; пур-ши вăл, çук-ши? Хăш-пĕрисем çине тăрсах юрату çук тесе ĕнентерме тăрăшаççĕ, хам та çавсен шутне кĕретĕп пулас», — тетчĕ мĕн ватăличченех авланмасăр, ĕмĕрне пĕччен ирттернĕ Ухтеркке мучи. Теприсем вара... Сăмахран, лешкас ачи, Савали, пĕлтĕр авланнăскер, çакăнпа ниепле те килĕшесшĕн мар. Паллах, хальхи саманара, пурнăç кунран-кун лайăхланса пынă вăхăтра, йăла-йĕркисем те улшăнаççĕ: кивви вырăнне — çĕнни. Çапах, шел пулин те, хăшпĕр чухне кивĕ, юрăхсăра тухнă йăласене аса илекенсем те пулкалаççĕ-ха.

Иртнĕ çуркунне яла канма таврăнсан, хамăн ача чухнехи тусăма тĕл пултăм. Пуçланса кайрĕ хайхи калаçу, сăмах çăмхи сӳтĕлет те сӳтĕлет, вĕçĕ те çук. Чăнах, ара, шкул пĕтернĕренпе пуçласа тĕл пулатăп-çке-ха Саньккана. Ачалăхри кунсене тишкерсе тухнă хыççăн паянхи пурнăçа сӳтсе явма пуçларăмăр. Эпĕ тусăма хамăн савнă мăшăрăмпа пĕрлешнĕренпе пилĕк çул çитнине виçĕ уйăх каялла паллă туни, хам икĕ ача ашшĕ пулса тăни çинчен каласа тĕлĕнтертĕм. Вăл та мана хăйĕн пурнăçĕнчи çĕнĕлĕхсемпе паллаштарма пикенчĕ.

— Çапла, Микуль, авланасса эпĕ те авлантăм-ха, анчах вăл маншăн çăмăлах пулмарĕ, — терĕ Санькка, ĕнсине кăтăр-кăтăр хыçса.— Çавна пулах ĕнтĕ эпĕ вăтăр урлă каçсан кăна туй турăм. Унта та темĕскер курса тăраттăм пуль те-ха... Юрать-ха ачи мĕнтерех... Мĕн... Леш çухалса каякан йышшиех мар... Аптрамарĕ.

Малалла

Эс килтĕн, шуçăм пек, ирпе,

Ăса та туйăма вăратрăн,

Сар кайăк, шăпчăк юррипе

Чĕресене чĕртсе çутатрăн.

Ĕçлетпĕр — кур! Сан умăнта

Паян мăн Атăл пĕвеленчĕ.

Ĕçленĕ хушăрах кунта

Хастарлă юрă кĕвĕленчĕ.

Пурнатăн эс çав юрăра,

Пирĕнпеле ĕçе çӳретĕн,

Ялта е пысăк хулара —

Мĕнпур çĕрте чечекленетĕн!

Ирхине. Хĕвел тухасшăн...

Эп кĕретĕп пахчана.

Çамрăк çĕмĕрт шăппăн, ăшшăн

«Килсе кур», — тет пек мана.

Унăн тумĕ юр пек шурă,

Таврара сим пылтути.

Çĕмĕрт тăррине чуп турĕ

Йăлтăркка хĕвел çути.

Сисрĕ-шим таçтан шух çилĕ

Пахчана эп кĕнине? —

Те кулса вăл, те вăл çиллĕн

Сирчĕ çĕмĕрт çулçине —

Каччăпа хĕр тĕлĕреççĕ,

Ларнă вăрттăн сак çине...

Ай, мĕн-ма-ши, çĕмĕрт, эсĕ

Вăратмастăн вĕсене?

Умра — чечеклĕх. Çепĕç кăмăл.

Чун юрату ытамĕнче. Телейлĕ эпĕ.

Пурнăç çăмăл. Виçесĕр ырă çак тĕнче,

Эс — манăн, манăн, эпĕ — санăн,

Самантлăх мар, яланлăха...

Йăлтах асра. Ăçта çав шанăç?

Халь вăлччĕ, хăть самантлăха!..

Эс кайрăн. Тутăру сенкерĕ

Ал сулчĕ вăрахчен мана,

Куçран çĕтесчĕ пек — çĕтмерĕ:

Шăп тухăç илчĕ те ăна

Çĕклерĕ, сарчĕ ярр, хăварчĕ

Çут тӳпере яланлăхă.

Ачаш кăвак куçу кăварĕ

Ун айĕнчен тавралăха

Шĕл хĕм тăкать ирпе, каçпа та

Çанталăк янкăрах чухне.

Эп çавăнпа

Чунпа,

Аспа та

Пӳлесшĕн тĕксĕм вăй çулне.

Ан пулччăр тетĕп пач, пĕрре те

Тек кӳлешӳ пĕлĕчĕсем.

Кĕресчĕ ман санпах кĕре те,

Ан çĕттĕр тутăрун хĕлхем.

Вĕсемпе атте-анне çыхăну тытнă та, пирĕн те манмалла мар: кашни уяврах ĕçме-çиме чĕнетпĕр. Арăмĕ стакан тăррине кăна татса парать пулсан, упăшки икĕ çыншăн та ĕçет, лӳп çеç утса кайичченех сӳсленет. Ытти хăнасемпе пĕрле арăмĕ те юрлать, ташлать, упăшки кĕвĕ çеммипе ĕнĕрлесе ларать, хăй картне лартать, ун патне кăна хутлатăн. Тепре тула тухса пуç пурни пек «чикарккă» çавăрса мăкăрлантарать. «Картне лартсан», чи малтан тухса каяççĕ. Кашни çыннăнах çитменлĕх пур. Вăл паллă. Хама та час-часах тиркетĕп эпĕ: çапласкер те, капласкер текелетĕп: пур чухне те тивĕçлĕ пек тытма пĕлейместĕп, ухмахла тӳрĕ сăмахăмпа çынна кӳрентеретĕп. Çӳре итлесе, тăнла çынсем калаçнине, çавăнпа сана икĕ хăлха туса панă, чĕлхӳ пĕрре кăна. Кăшт хĕрсен, чĕлхем те йӳпленет пулас, салтăнать, сӳтĕлет...

Манăн пĕлĕшсем пăрçа пек хытă çынсем, арăмĕ упăшкинчен çĕр хут та ирттерет.

Вĕсем те хăнана чĕнеççĕ. Вĕреннĕ чухне, канма ярсан, кайкалаттăмăр, халь ĕçлеме тытăнсан, вăхăчĕ хĕсĕк, тепре чухне çурçĕрте çеç таврăнатăн та, ыран ирех ĕçе тухса утмалла. Тата чун туртсах каймастăн вĕсем патне.

Кăçалхи май уявĕнче канмалли кунсем виççĕн тан килчĕç. Пĕр кунĕ ĕçре иртрĕ те, канмалли тата икĕ кун. Пире пĕлĕшсем хăнана пырса чĕнчĕç. Тăтăшах кутăнлашни те ырă мар: кăнтăрла иртсенех каймалла. Лайăх-ха ку, кун çутипе киле таврăнăпăр. Çулĕ типсех çитмен, пӳрт умĕнчи пахчасем çумĕпе утмалла.

Малалла