Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Хусанкай хăйĕн пĕтĕм вăйне,

Çăлтăр пек çуталан ăс-халне,

Пархатарлă хĕрӳ пурнăçне

Парнелерĕ тăван халăхне.

Хусанкай тăван халăх ятне,

Илĕртӳллĕ чĕлхе илемне,

Ун сăваплă сӳнми хăватне

Илсе тухрĕ тĕнчемĕр умне.

Хусанкай пиллесе хăварни,

Унăн хаклă, асамлă парни

Нихăçан тухас çук асăмран, —

Ăна уншăн тавах чун-вартан!

Хусанкай чунĕпе, ĕçĕпе,

Янăравлă сăвви-юррипе

Юлчĕ пирĕн пин-пин чĕрере,

Юлчĕ пирĕн асра — ĕмĕре!

Тăван халăх енне пуç тайса

Эп утатăп çаплах малалла,

Мирпе туслăх çинчен шутласа

Çĕклес тетĕп мĕнпур вăй-хала.

Тăван халăх, сана ыр сунса

Эп ĕçлетĕп çанна тавăрса,

Çĕршыва чĕререн юратса

Парнелетĕп юрра шăратса.

Тăван халăх, эп сан ывăлу,

Эс ӳстертĕн, эс шантăн мана

Умăмра — çĕнтерӳллĕ çулу,

Нихăçан çухатмастăп ăна!

Тăван халăх, эп ĕмĕр санпа.

Юлас марччĕ кун-çул уттинчен.

Чун хавалĕ пĕрле çĕршывпа

Вут чĕреçĕм таппи сӳниччен.

Ун пек портретсене эпĕ ĕмĕрне те курман.

Елле тунă вĕсене фотограф?

Ваççуксем патне кĕрсессĕнех, урамалла тухакан икĕ чӳрече хушшинчен сана кăтра çуçлĕ, лашанни пек пысăк куç-ла майра тинкерет. Карточки питлĕх пысăкăш. Пирĕн ял ĕмĕрне те курман ун пеккине. Кĕтесре, ĕлĕк турăш ларнă вырăнта, — Ваççук портречĕ, арăмĕнни пек пĕр виçеллĕскер. Те çутă сахалтарах ӳкнĕрен, тĕксĕмрех вăл, те ăстаçă питĕ тăрăшнă: майран майра пек пулмалла, ялта ӳснĕ шăрчăк, паллах, самолет пулаймасть. Пакунĕ çинче пропеллер пекки пур-ха та.

Çапах та, çăра çӳçне вĕлт! çеç каялла çавăрса хунă, сарă куçĕ (портретра хура вăл) кăшт хĕсĕкрех, сăмси лапчăк, тути çӳхе, сăмси айĕнче — «А ля Гитлер» (хăй каланинчен пĕлет ял халăхĕ) ятлă хуп-хура мăйăхĕ, варвиттие ернĕ хура сурăх хӳри пек, çакăнса тăрать. Хурлар мар ытлашши хуçине, кăкăрне пăхсассăн вăл ăмăрткайăкран та ăмăрткайăк. Старшина пакунĕ çинче хĕресленĕ пропеллер, кăкăрĕ тулли темĕн тĕрлĕ сначуксем. Пĕлсех, сначук вăл уртен-митал мар та, ялта камăн пур ун чухлĕ тетте? Ун пек çынна тупаймастăн, ялта мар, райунĕпе шырасан та тупаймастăн...

Малалла

Мĕн чухлĕ çепĕç сас, илемлĕ çемĕ!

Кашни хускатĕ савăк туйăма.

Кунран-кун тĕмсĕлсе итленĕçемĕн

Юратрăм пĕр юрра эп уйрăмах.

Килтех-и, аякра-и эп — кăштах та

Халь мантармасть мана вăл хăй çинчен.

Çĕклет чуна, килентерет... Чăнах та

Кун пек вăя пĕлмен эп халиччен.

Хама тинех телейлĕн эп туятăп.

Вăл пур та — йывăр чух та çăмăлрах,

Тăван яла, умри çула, уя та

Эп ĕнтĕ кăмăллатăп ытларах.

Ăнлантăн пулĕ: эсĕ вăл — çав юрă.

Ун евĕр кĕвĕ çуккă маншăн урăх.

Канма пĕлмесĕр, вăй хурса

Ĕçлет куллен тар кăларса.

Касать — пуртти ун хĕмленет,

Турпас сиксе çиçĕмленет.

Хăма çумне хăма хурать,

Çурт тăррине витсе пырать.

Шаккать, шаккать е савалать,

Ĕçне курсассăн — савăнать.

Çурт хыççăн çурт ӳссе пырать,

Ăна кашни çын тав тăвать.

Урам тухать мăн çул патне.

Парар ăна платник ятне.

Кĕтсе илтĕн мана,

Чайхана.

— Лар эс, — терĕн, — хăна,

Сулхăна.

Чашкăрать сăмавар,

Тухать тар.

Чипер симĕс чинар,

Чаршав кар.

Кĕр-кĕрлет ман умра

Бухара.

Тус-юлташăм Мухтар,

Чей тултар.

Сиплĕх куртăм кунта,

Тупата.

Тайма пуçăм сана,

Чайхана!

Мĕнле пуян чăваш тĕрри, —

Унта пин-пин çулсен йĕрри,

Унта хăват илет çĕнни,

Çынсем ĕмĕртенпе кĕтми.

Мĕнле хитре чăваш тĕрри,

Ун курăнмастъ вĕçĕ-хĕрри.

Унта асамлă çăлкуçсем,

Илемлĕ çутă çăлтăрсем;

Мĕнле чипер чăваш тĕрри,

Унта маттур хĕрсен çĕрри.

Унта шур хурăнсен ĕшни,

Унта шур акăшсем вĕçни.

Мĕн авалтан чăваш тĕрри

Хĕвеллĕ, хӳхĕм çав тери.

Унта тăван ял-йыш сасси,

Хирти ака-суха касси.

Мĕнле хитре чăваш тĕрри, —

Унта çынсен хĕрӳ чĕри,

Яш-кĕрĕмсен паха парни,

Çĕршыв-анне çунат сарни..

Мĕнле пуян чăваш тĕрри, —

Унта пин-пин çулсен йĕрри.

Çын хыççăн каясси хăçан пĕтет манăн?

Çара кайиччен Хусанкая, Ухсая, Ивнике каçса кайсах вуланă; вырăс поэчĕсенчен Пушкина, Лермонтова, Есенина ытларах шĕкĕлченĕ; Кольцов евĕр те çырма хăтланнă; Германире Гетепе киленеттĕм. Епле пултаруллă генисем пулнă.

«У тебя знания, как у московского парня», — тетчĕ мана Басов капитан. Вăл эпĕ сăвă çырнине пĕлетчĕ, Александр Николаевич хушнипех вырăсла та çыркаласа пăхнăччĕ, — пĕри — çар хаçатĕнче, тепри каллех Берлинра тухакан «С.А» хаçатĕнче кун курнăччĕ. Гонорар тенине те параççĕ-мĕн, ман начфин патĕнче перекет кĕнеки пур, унта марка мар, вырăс укçине куçарса паратчĕç. Укçине вара çартан таврăнсан Вăрнарта илнĕччĕ. Пуян çын: «Беломорканал» туртаттăм.

Çын хыççăн каясси хăçан пĕтет манăн?

Халь Валентин Овечкинăн «Районные буднипе» супатăп... Хамăн каламалли çуккă-и? Ĕнтĕ «Çамрăк коммунистра» «Кăмăл» калав çапăнса тухрĕ.

«Цензор" епле янă ăна?» — ыйтать манран пĕр поэт.

Çакăн пек ыйту кăна ман пурнăçăн карти алăкне уçать. Мĕншĕн пичетлемелле мар ăна? Мĕн хăрушши пур? Унта совет йĕрки хуçаланма тыгăнни çинчен çырсан, хăравçă райхаçат та пичетлет. Нимĕçсен хăйне евĕр НЭПĕ-ши унта? Аплă çын таран ĕçлекен фабрика уйрам çын аллинче. Тарçăсем тыт — чару çук. Кашни килех лавкка тытма пултарать. Лавккине кашни килех уçмĕ, илекенĕ пулмĕ, анчах ирĕке пур. Уйрăмах ватă çынсемшăн лаиăх: килтен тухмасăр суту-илӳ ту. Ĕçсĕрлĕх те çук ГДРта. Ăслă халăх та — калама юрамастъ. Ялта нимĕçсене курайман кăмăл та сĕвĕрĕлсе пĕтмен. Пĕр-пĕр офицер икĕ-виçĕ чăматан тупра тултарса таврăнать. Хăй пурнăçĕнче пĕрремĕш хут капрон чăлха курнă чăваш хĕрарăмĕ тĕлĕнмеллипех тĕлĕнет. «Епле арласа тĕртсе тунă ăна? Ай-юй, кантăк пек, ура çинчи çăм та курăнать. Тăхăнма намăс кăна. Пĕрре Вăрнара тăхăнса кайма тӳсет-ши?»

Малалла

Тăшман снарячĕ çурăлса

Амантнă унăн кăкăрне.

Салтак йăваннă юн тăкса

Блиндажăн сивĕ урайне.

Шанман сывах юлассине.

Куçне уçсассăн ир çинче

Вăл курнă хăйĕн умĕнче

Чĕкеç йăва çавăрнине.

Чĕкеç çĕкленĕ кăмăлне.

Вара, вилмешкĕн выртнăскер,

Вăл туйнă пурнăç илемне,

Тăма пуçланă чип-чипер...

Иртеççĕ хăвăрттăн çулсем,

Манаймăн юнлă кунсене.

Тен, вилнĕ çав чĕкеç, пĕлсем:

Çынни çӳрет колхоз ĕçне!

Ӳссе çитсен, çунат сарсассăн,

Çӳле вĕçессĕн туйăнать,

Тăван анне çумне ларсассăн,

Чĕре хĕрӳллĕнрех тапать.

Çурхи кунсем йăл-йăл кулсассăн,

Уйра янрать тăри сасси.

Тăван атте пĕрле пулсассăн,

Ăнса пырать суха касси.

Илем кӳрсе çӳретĕр пăчăр

Кĕрхи вăрман уçланкине.

Тус-тантăшсем, нихçан ан пăсăр

Атте-аннемĕр кăмăлне.