Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Акайăттăм сан чĕрӳне

Ачашлăх вăрлăхне.

Ӳстерĕттĕм хам ыйтнине —

Саву чечеккине.

Тен, пулĕччĕ çав чечекре

Хальччен çук ăраскал!..

Чĕнет чĕре, кĕтет чĕре

Телей — хăть пĕр мăскал...

Хура ĕнчĕ, хура ĕнчĕ.

Хура ĕнчĕ — хурлăхан,

Хăтаринччĕ, хăтаринччĕ,

Хăтаринччĕ хурлăхран.

Хура ĕнчĕ — хурлăханшăн

Килейинччĕ пахчана

Хура ĕнчĕ — хурлăхан пек

Хура куçлă пĕр хăна.

Ав килет вăл, утти çăмăл,

Хăй хăва пекех çинçе.

Хура ĕнчĕ эпĕ ватрăм,

Ватрăм ун тути çинче.

Хура ĕнчĕ, хура ĕнчĕ,

Хура ĕнчĕ — хурлăхан.

Иртсе кайрĕ манăн хурлăх,

Тусăм, эсĕ чуп тусан.

Халь тин вăраннă ыйхăран

Çут Тинĕсĕн куçне Хĕвел йăмăхтарать.

Çĕрле ыйхи ун тутлă пулнăран

Шыв талккăш халь те тутлăн карăнать.

Вара, хăй Хĕвелне вăл, йăл кулса,

Атлас тумне кăшт çеç хумхантарать.

Хĕвел ыталани асне пупса,

Кăкри ун пĕр анать, пĕр хăпарать.

Ача пек выляса лăпкать унтан

Мана ачашшăн, вăрттăн çурăмран.

Ак чакрĕ-чакрĕ те вара кайран

Сасартăк ыталарĕ мăйăмран.

Çапла вылярĕ вăл манпа чылай.

Хĕвел шутларĕ иккĕн çеç юлма —

Хĕрӳ хĕртет: чулсем — вĕри калай.

Хистет Хĕвел мана кунтан кайма.

Чăрмантарасшăн мар эп вĕсене —

Хăпартăм васкамасăр сăрт çине.

Хупларĕ сулхăнпа мана платан.

Платанĕ пысăк. Сулхăнта аван.

Хĕвел кулса ывăннине курса,

Эп чупрăм антăм хăвăрт, васкаса.

Лăпланнă Тинĕс. Вăл выртать канса.

Хĕвелĕ те канма анать шуса.

Илтен пĕр сасă çак сехетсенче —

Çут Тинĕс çырана темскер калать.

Эп шухăшлатăп: хăйĕн чĕринче

Малалла

Нумай уй-хирсем тăрăх утрăмăр, шурăмăр

Шари! çухăрса вĕçекен вут-хĕм айĕн,

Тăшман йăвине аркатасчĕ тесе.

Тăватă çулта, тен, çухалчĕ-тĕр çур ĕмĕр,

Сĕм вилĕм умне тарăхса шунă майăн

Çĕр сăнĕ çапатчĕ пек çамрăк тĕсе.

Нумай мăн шывсем урлă ишрĕмĕр, каçрăмăр,

(Кунта çитнисем, çавсене асилсемĕр!)

Сулмаклă хумсем хĕрелетчĕç юнпа.

Кунсем пек ялтраччĕ, çап-çутăччĕ каçăмăр.

Каçсем пек сĕм тĕттĕм пулатчĕç кунсемĕр,

Çапах çухалмарĕ, сӳнмерĕ тупа.

Нумай ялсемпе хуласем витĕр тухрăмăр.

Фашист этеме вут çине ывататчĕ,

Ĕлккен çуртсене ялкăштарнăччĕ вăл.

Таврасчĕ тесе тарăхса вăя пухрăмăр,

Сĕм анăç енне алăсем чăмăртанчĕç,

Лăскарĕ чуна куç курми çил-тăвăл.

... Нумай çĕршыва, юлташсем, çитсе куртăмăр,

Пит вăрăм çулсем пулчĕç юнлă, тар-шурлă,

Çапах ӳкермерĕмĕр хамăр чыса:

Урал тăвĕнчен килсе ялкăшнă вутăмăр

Хăюллăн вĕçет Бранденбург хапхи урлă,

Рейхстаг ишĕлет фашистла йынăшса.

Асаплă, тертлевлĕ-çке пулчĕ кун-çулăмăр.

Малалла

Пĕр карчăкпа старик пурăннă тет. Вĕсен пĕчĕк чечек çуралнă, ăна «мать-и-мачеха» тесе чĕннĕ. Ӳссе çитерехпе чечек амăшĕнчен хăйне мĕншĕн çавăн пек ят хуни çинчен ыйтнă.

— Ку ят ĕлĕк-авалтанах пырать, каласа памалли нумай, — тенĕ те амăшĕ кӳрше тухса утнă.

Ама хупаххи вара çурăм çине кутамкка çакнă та инçе çула тухнă. Кайсан-кайсан пĕр пӳрт тĕлне çитнĕ. Унта кĕрсен çăлтăр пулса тăнă, виçĕ кун çимесĕр пурăннă. Тăваттăмĕш кунне çеç кил хуçи — ватă кашкăр таврăннă. Вăл пӳрте кĕрсенех суккăрланнă, çăлтăртан такăнса ӳкнĕ те çухалнă. Çăлтăр тӳпене хăпарса уйăхран хăйне каялла чечек тума ыйтнă. Уйăх ăна пулăшайман.

Çăлтăр асамлă карчăкран пулăшу ыйтнă.

— 215-мĕш ту хыçĕнче сад пур, çав сада кĕме пултарсан çеç эсĕ чечек пулăн, – хуравланă асамçă.

Чечек-çăлтăр тусем çийĕн вĕçнĕ, 214-мĕш ту çине канма ларнă. Ăна çĕленсем хупăрланă, анчах чечек-çăлтăр çине пăхсан вĕсем те суккăрланнă. Çăлтăр вĕсене пĕр-пĕринпе çыхса лартнă та тусем хушшине пăрахнă. Çĕленсем икĕ ту хушшинче çыхланса кĕпер йĕркеленĕ. Çăлтăр çав кĕпер тăрăх утса 215-мĕш ту хыçĕнчи сада кĕнĕ те çĕнĕрен чечек пулса тăнă, çав самантрах килне çитнĕ.

Малалла

Вĕçнĕ хаяррăн, нимрен хăрамасăр

Ӳт шыракан пульăсем шăхăрса.

Аслă вăрман варринче хускалмасăр

Выртнă яш çын вĕри юн юхтарса.

Вăрçă таçта аякка сулăнсассăн,

Кутăн чаксассăн ылханлă тăшман,

Юн шăршине сиссе имĕш хавассăн,

Каччă çине вĕçсе аннă çăхан.

Выçă çăхан! Ун ури çине пуснă,

Вичкĕн сăмси те ăмсаннă сăхма!

Каччă чĕтреннĕ, куçне хăвăрт уçнă:

— Çук, парас çук эп сана юнăма!

Çăткăн! Эй, ан кăранклат чĕрĕ юншăн,

Вăл пурпĕрех сан пырна çăвас çук!..

Савнă аннем асапланнă-çке уншăн,

Хăйĕн юнне ман ӳте панă чух.

Савнă аннем! Пукане пек ачашăн,

Тен, вăхăт-вăхăт курман ыйхине —

Ырă сунса çĕр каçах вăл ачашшăн,

Шăппăн юрланă сăпка юррине:

«Çамрăк аннӳ юратать сана, чунăм,

Пысăк пул, ывăлăм, паттăр çын пул».

Ырлăх, телей, çутă пурăнăç суннă,

Суннă мана анне вăрăм кун-çул.

Пурнăç, кун-çул!.. Ан çыхлан, пилсĕр кайăк!

Йăлтăр хĕвел, шăппăн тух ман тĕле.

Сыввăн тăрса, эп хамах утса кайăп,

Кайăп та кĕрĕп тăшман çинелле!

Малалла

Хура тинĕс хĕрри. Чăнкă çыран.

Унта йывăç ӳсет пĕр-пĕчченех.

Çав йывăçăн ӳтне касса çурма таран,

Вырнаçнă пысăк чул ун чĕринех.

Çапла вĕсем пурнаççĕ нумай çул —

Чĕрĕ йывăçпа чунсăр чул,

Пирĕн пекех.

Аннен çуралнă кунĕ çывхарса çитет. Ăна пуç тури парнелеме шутларăм. Лавккана кайрăм. Унта пуç тури пулмарĕ. Лавкка хуçи мана çапла каларĕ,

— Çакăнти вăрманта арăслан пурăнать. Ун патне мĕн пур чĕр чун пуç тури илме çӳрет, эсĕ те кайса пăх.

Эпĕ арăслана шырама кайрăм. Вăрман тăрăх утатăп-утатăп, утсан-утсан пӳрт куртăм. Шала кĕтĕм, унта никам та çук. Пӳрт варринче сĕтел ларать, сĕтел çинче икĕ çăкăр татăкĕ тата икĕ кашăк. Кĕтесре икĕ кравать. Пĕри пысăк, тепри пĕчĕк. Пĕчĕк кравать çине выртрăм та çывăрсах кайнă. Шав илтсен вăрантăм. «Кил хуçисем таврăннă», — шутларăм эпĕ ăшра. Кунтан тухса кайма пуçларăм, анчах тухатмăшпа унăн хĕрĕ мана курчĕç те йывăç çумне вĕренпе çыхса хучĕç. Пĕр кун тăратăп, икĕ кун тăратăп. Виççĕмĕш кунне ман пата арăслан килчĕ. Хăрасах кайрăм, мана çисе ярать пулĕ терĕм. Анчах вăл мана çыхнă вĕрене кăшласа татрĕ те хăйĕн килне илсе кайрĕ. «Мĕн тума килтĕн, мĕн тăватăн кунта?» — тесе ыйтрĕ манран арăслан. Мĕн пулнă веçех суймасăр каласа патăм. «Пуç тури илме килтĕм», — терĕм. Арăслан кулянчĕ. Анчах та вăл мана пуç тури тупса пачĕ. Эпĕ ăна хама асăнмалăх çĕрĕ парнелерĕм. Юлашкинчен, «Сывă пул!» — терĕм. Çуралнă кунĕнче аннене пуç тури парнелерĕм. Анне хĕпĕртерĕ, савăннипе питрен чуп туса илчĕ.

Пуш вăхăтра кĕрет салтак

Казармăн канăç пӳлĕмне,

Итлеççĕ-çке халь ав шалта

Туссем Орлова концертне.

Кино çăлтăрĕ Мускавран

Гастроле килнĕ — янратать,

Псков гарнизонĕнчи клубран

Çитен сас — репродукторта.

Çарти ретре чăваш каччи

Тăван Атăлĕнчен инçе,

Кино çăлтăрĕн юрринчи

Хумсем салтакăн чунĕнче...

Çапла итленĕ антăхса

Ун чух эп — çамрăклăхăмра;

Çав хумсемех, янрав туса,

Паян та хал çĕклеç манра.

Атăл пăрĕ шур юрпа

Витĕнсе выртать,

Йĕлтĕр çинчи маттурпа

Çил пĕрле юртать.

Ушкăн-ушкăн студентсем

Аннă ярăнма,

Хатĕрленнĕ сăн-питсем

Мăкăнь пек пулма.

Ăмăрту мĕн икенне

Кунта тĕрĕслер,

Канмалли текен кунне

Çапла ирттерер.

Хура вĕтлĕх, сив куçпа

Ан пăхсам пире;

Ыр сунса, хавасупа

Пулăш йĕлтĕре!