Ҫӗрпӳ хули 427-мӗш ҫуралнӑ кунне паллӑ тунӑ чух унта ҫӗнӗ палӑк уҫӑлнине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ. Аса илтеретпӗр, ҫӗрпӳсем Иккӗмӗш Кӗтерне патша майрине халалласа палӑк вырнаҫтарнӑ. Палӑка Александров паркне кӗнӗ ҫӗре лартнӑ. Ун ҫумӗнче — карета. Патша майри 18-мӗш ӗмӗрте Ҫӗрпӳ ҫывӑхӗнчен иртсе кайнӑ.
Хулара тимӗртен шӑратса тунӑ палӑксем татах пур: Печкин почтальон, урам шӑлакан... Вӗсене арҫынсен Ҫӗрпӳри тӗрминче ларакансем ӑсталанӑ.
НТВ-телеканалпа кӑтартакан «Салтыков-Щедрин шоу» сатира программин авӑн уйӑхӗн 17-мӗшӗнчи кӑларӑмӗнче Иккӗмӗш Кӗтӗрне палӑкӗнчен тӑрӑхласа кулнӑ. Проекта Михаил Задоронов, Алексей Кортнев и Дмитрий Колчин ертсе пыраҫҫӗ. Вӗсен шучӗпе палӑк патша майри евӗрлӗ мар.
Аса илтеретпӗр, Иккӗмӗш Катерне чӑваш сӑмахлӑхне те кӗрсе юлнӑ. Ӑсчахсем «Катемпи» сӑмах ун ятӗнчен пулса кайнӑ тесе шутлаҫҫӗ.
Степа Клубок ҫынсене пӗрре мар тӗлӗнтернӗ. Хальхинче вӑл Анне палӑкӗ ҫине хӑпарса сӑн ӳкерӗннӗ.
21 ҫулти каччӑ хальхи технологисемпе усӑ курса ҫипрен пусма ӑсталанӑ. Анне палӑкӗ ҫине хӑпарнине видео ҫине ӳкернӗ. Вӑл унта ҫурла уйӑхӗн 14-мӗшӗнчех ирхи 4 сехетре хӑпарнӑ. Анчах кун пирки авӑн уйӑхӗн 14-мӗшӗнче ҫеҫ пӗлнӗ. Вӑл видеона тӗнче тетелне кӑларса хунӑ.
Каччӑна альпинистсем пулӑшман. Вӑл хӑранине пытарман. Вӑл Анне палӑкӗ ҫине 11 минутра хӑпарнӑ. Хӑй тунӑ пусма, телее, ӑна чӑтнӑ, татӑлман.
Степа Анне палӑкӗн аллине тытса курнӑ, унта ларнӑ. Сӑнав йӗркеллех иртнӗ, анчах ку ӗҫе ҫынсем сивлеҫҫӗ.
Степа ҫынсене малашне те тӗлӗнтересшӗн. Асӑрханӑр: ку сӑнава тума юрамасть: вӑл пурнаҫшӑн хӑрушӑ.
Раҫҫейре ҫитес ҫул 200 тата 2000 тенкӗлӗх укҫа кӑларасси пирки унчченех пӗлтернӗччӗ. Вӗсем ҫине хӑш хулана сӑнлассине палӑртас тӗллевпе сасӑлав ирттернӗ. Унта Шупашкар хулинчи Анне палӑкӗпе Чапаев палӑкӗ те хутшӑннӑ.
Нумаях пулмасть списокри 10 хула финала тухнӑ. Шел те, вӗсен йышӗнче Шупашкар ҫук. Конкурсӑн иккӗмӗш тапхӑрне «Общество шухӑшӗ» фонд ирттернӗ. Ыйтӑма тӗрлӗ хулара пурӑнакан 6 пин ҫын хутшӑннӑ. Кашнин патне киле килнӗ, хуласен ятне тата унти паллӑ вырӑнсен сӑнӳкерчӗкне кӑтартнӑ.
Финала 10 хула тухнисен йышӗнче ҫаксем: Владимир, Волгоград, Инҫет Хӗвелтухӑҫ, Иркутск, Хусан, Чулхула, Петрозаводск, Севастополь, Сергив Посад, Сочи.
Шупашкарти «Ашмарин урамӗ» чарӑнуран Кӳкеҫ еннелле кайнӑ ҫул ҫавринче «Уйӑх ҫинчи хӗр» палӑк туса лартнине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ.
Пӗлтӗр пуҫласа лартнӑ скульптурӑна кӑҫал унӑн авторӗ Андрей Молоков ҫуллетнӗччӗ: палӑк ҫӳллӗшӗ 6 метра яхӑнччӗ.
Скульптор маларах уйӑх ҫинчи пикепе юнашар пӗр енне унӑн каччине Асана, тепӗр енне Пинеслуна (паллӑ юмахра Уйӑх ҫине лекнӗ хӗре ҫапла чӗннӗ) тухатнӑ амаҫури амӑшне тӑратассине пӗлтернӗччӗ.
Улӑм палӑк ӗмӗрӗ вӑрӑм пулмарӗ. «Ҫыхӑнура» порталта пӗлтернӗ тӑрӑх, шӑматкун каҫхине вӑл ҫунса кайнӑ. Хӑшӗсем шухӑшланӑ тӑрӑх, палӑка такам юри чӗртсе янӑ. Теприсем пӗр-пӗр ҫын пирус тӗпӗ пенӗ пуль те, ҫавӑнпа тивсе илнӗ тесе тӗшмӗртеҫҫӗ.
Канаш хулинче чӗрӗ тирекрен кӳлепе ӑсталаҫҫӗ.
Пӗрре пӑхсан, тем мар тейӗн: илемлӗ йывӑҫ палӑк. Анчах хулара пурӑнакансен пӗр пайӗ вырӑнти пуҫлӑхсен ку пуҫарӑвне хӑйне евӗр йышӑннӑ. Ҫутҫанталӑкран мӑшкӑллани евӗрех туяҫҫӗ вӗсем.
Палӑка ҫавӑрма вырӑнтисем ватӑ, анчах чӗрӗ тирексене шут тытнӑ. Хула ҫыннисем ҫав йывӑҫсем мамӑк вӗҫтерсе лараҫҫӗ тесе маларах пӑшӑрханнӑ-мӗн-ха. Тен, ҫавӑнпах пулӗ ӗнтӗ хуларисем йывӑҫӑн турачӗсене иртсе пӑрахнӑ. Хитре мар курӑнса лараканскерсене каярах палӑка ҫавӑрма тытӑннӑ. Шучӗпе кашни йывӑҫ пӗрер уйӑха палӑртмалла.
Касса скульптура тунӑ йывӑҫ хальлӗхе чиперех курӑнать-ха. Анчах тымарӗ хӑрса типмен тирекрен ӑсталанӑ йывӑҫ палӑк ҫуркунне епле пулассине вӑхӑт кӑна кӑтартса парайӗ.
Нумаях пулмасть Ҫӗрпӳ хули 427-мӗш ҫуралнӑ кунне паллӑ тунӑ. Ҫав кун ҫӗрпӳсем пурте пӗрле пухӑнса савӑннӑ. Уяв программи анлӑ пулнӑ. Хула ҫыннисемпе хӑнисене ку кӑна мар савӑнтарнӑ. Ҫӗрпӳре ҫуралнӑ кун тӗлне ҫӗнӗ палӑк уҫӑлнӑ.
Сӑмах май, унта юлашки вӑхӑтра чылай палӑк хатӗрлеҫҫӗ. Хальхинче вӑл Иккӗмӗш Кӗтерне патша майрине халалланӑ. Вӑл 18-мӗш ӗмӗрте Ҫӗрпӳ ҫывӑхӗнчен иртсе кайнӑ. Ҫавӑнпа шӑпах ӑна халалласа палӑк лартма шухӑшланӑ.
Палӑка Александров паркне кӗнӗ ҫӗре вырнаҫтарнӑ. Ун ҫумӗнче — карета. Ачасемшӗн вӑл чӑн-чӑн савӑнӑҫ — ун тавра чупаҫҫӗ, выляҫҫӗ.
Пӑхӑр палӑка Тихвин ярмӑркки хыҫҫӑн хатӗрлеме тытӑннӑ, ҫурла уйӑхӗн 12-мӗшӗнче вырнаҫтарнӑ. Карета Чӑвашран иртсе кайнӑ чухнехи пекех. Ӑна унччен Ҫӗрпӳри колонире ларнӑ ҫынсем хатӗрлеме пулӑшнӑ. Сӑмах май, вӗсем пулӑшнипех хулари ытти палӑк — Печкин постальон, урам шӑлакан — вырӑн тупнӑ.
«Чӑваш Ен» ПТРК ӗҫенӗсем кӑҫал юбилей паллӑ тӑваҫҫӗ. Ҫавна май вӗсем тӗрлӗ проект хатӗрлеҫҫӗ.
Нумаях пулмасть ПТРК ҫурчӗ умӗнче телевизор палӑкне вырнаҫтарнӑ. Ӑна кивӗ 67 телевизортан хатӗрленӗ. Композици 2 метр ҫӳллӗш.
Кивӗ телевизорсене республикӑра пурӑнакансем илсе килнӗ. Юбилей ячӗпе укҫасӑрах парса хӑварнӑ. Кун вырӑнне ПТРК вӗсен хушшинче лотерея ирттерме, ҫӗнтерӳҫе ҫӗнӗ телевизор парнелеме шантарнӑ. Ҫынсем пӗтӗмпе 300 яхӑн кивӗ, тӗрлӗ маркӑллӑ телевизор йӑтса пынӑ.
Палӑк валли малтанах каркас тунӑ. Унтан телевизорсене ҫирӗплетнӗ. Композици каҫхине ҫутатать. Ҫумӑра та, юра та чӑтать вӑл. Палӑка камера «сыхлать».
Шӑмӑршӑ районӗнчи Ҫӗнӗ Чукалта Владимир Ленина халалласа палӑк уҫнӑ. Ку пулӑм ҫурлан 4-мӗшӗнче пулса иртнӗ.
Палӑк уҫнӑ ҫӗре ялта пурӑнакансем кӑна мар, таврари ялсенчен те пуҫтарӑннӑ. Ленин палӑкне Раҫҫейӗн коммунистсен партийӗн Шӑмӑршӑ районӗнчи комитечӗн пӗрремӗш секретарӗ Г.А. Телегин ҫине тӑнипе уҫма май килнӗ. Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫине хутшӑннӑ, 90 ҫулти вӑрҫӑ ветеранӗ С.Ф. Лукиянов та палӑка пысӑка хурса хакланӑ. Васанти халӑх музейӗн пуҫлӑхӗ Г.Н. Ларышников, Ф.Ф. Иванов педагог та палӑкпа кӑмӑллине палӑртнӑ. Мероприятие Ҫӗнӗ Чукал ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Г.П. Чугунов та хутшӑннӑ.
Палӑка уҫма кам ҫине тӑнине, кам мӗнпе пулӑшнине те асӑнса хӑварнӑ. Унтан пурте пӗрле пухӑнса палӑк умӗнче сӑн ӳкерӗннӗ.
Иртнӗ эрнекун Шупашкарта ача пахчине ҫӳрекен шӑпӑрлансем валли экскурси автобусӗ ӗҫлеме тытӑннӑ. Икӗ автобус ҫула тухнӑ. Аса илтерер: унччен тӗп хулара туристсем валли те ятарлӑ автобус ҫӳреме пуҫланӑ.
Шӑпӑрлансем хула курса ҫӳренӗ. Маршрут Шупашкарти кӳлмекрен пуҫланнӑ. Иккӗмӗш Кӗтерне палӑкӗ умӗнче ачасене патша майрин фрейлинӗсем кӗтсе илнӗ. 1767 ҫулта Шупашкара Иккӗмӗш Кӗтерне килсе кайнӑ. Шӑпӑрлансене кун пирки тӗплӗн каласа кӑтартнӑ. Унтан автобус «Ҫӗнтерӳ» асӑну комплексӗнче чарӑннӑ. Ӗмӗр сӳнми ҫулӑм мӗн вӑл? Шӑпӑрлансем ҫакна та пӗлнӗ, ҫар техникипе паллашнӑ.
Юлашкинчен ачасене Николаев паркне илсе кайнӑ. Унта вӗсем «Ковчег» зоокӗтесе кӗрсе чӗрчунсене сӑнанӑ. Шупашкар хула администрацийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, ачасене экскурси валли ача пахчинче суйлаҫҫӗ.
Чӳк уйӑхӗн 5-мӗшӗнче Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Хуракассинче пысӑк инкек пулнӑранпа 55 ҫул ҫитет. Ҫав кун шкулти пушарта 110 ҫын вилнӗ. Кивӗ шкул вырӑнӗнче халӗ палӑк ларать. Унтах асӑну комплексӗ хута ярасшӑн.
Аркадий Гаврилов 1961 ҫулхи чӳк уйӑхӗн 5-мӗшӗнче шкулта Октябрь революцийӗн уявӗпе концерт ирттерме палӑртнине лайӑх астӑвать. Вӑл ун чухне 6-мӗш класра вӗреннӗ. Концерт вӑхӑтӗнче физика учителӗ электродвигатель юсанӑ. Пушар хӑрушсӑрлӑхне пӑхӑнманран ҫулӑм тухнӑ, вӑл ачасем пуҫтарӑннӑ акт залне палкаса кӗнӗ.
Урама тухмашкӑн пӗр чӳрече ҫеҫ пулнӑ. Ыттисене партӑсемпе хупланӑ. Аслӑраххисем ҫӑлӑннӑ. 100 ытла ҫемье хурлӑх тӳснӗ. 7 ҫемье пачах ачасӑр тӑрса юлнӑ.
Истори учителӗ Полина Иванова инкек пирки кӗнеке ҫырнӑ. Халӗ ял халӑхӗ асӑну комплексӗ уҫасшӑн. Вӑл 12 миллион тенке кайса ларӗ. Укҫа-тенке пухма тытӑннӑ ӗнтӗ.
+1.3 °C