Улатӑр районӗнче юрӑхсӑр тепловоза пула вӑрман ҫунма тытӑнни пирки Чӑваш халӑх сайчӗ хыпарланӑччӗ. Ҫу уйӑхӗн 3-мӗшӗнче ЧР влаҫӗсен официаллӑ порталӗнче пушара халь те сӳнтерейменни пирки ҫырнӑ.

Аса илтерер: вӑрман ҫу уйӑхӗн 1-мӗшӗнче ҫунма тытӑннӑ. Ӑна ҫийӗнчех сӳнтерме тытӑннӑ. Ӗнер ЧР ҫутҫанталӑк министрӗ ку ӗҫ мӗнле пынине тӗрӗсленӗ.

Министр Улатӑр районӗнчи вӑрманти лару-тӑрупа паллаштарнӑ, малашне мӗн тумаллине палӑртнӑ. «Кире лисничествин» директорӗ Александр Мартынов каланӑ тӑрӑх, техника вӑрманти мӗнпур вырӑна кӗреймест, ҫавӑнпа пушар сӳнтерес ӗҫе лесничество ӗҫченӗсем, волонтерсем хутшӑнаҫҫӗ.

Чӑвӑш Енри медицина ӗҫченӗсем мӗн чухлӗ ӗҫлесе илеҫҫӗ? ЧР влаҫӗсен официаллӑ порталӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, медиксен шалӑвне шутланӑ.

Тухтӑрсен шалӑвӗ РФ Президенчӗн Владимир Путинӑн 2012 ҫулхи ҫу уйӑхӗнчи хушӑвӗсемпе килӗшӳллӗн ӳссе пырать. Ӑна мӗнле пурнӑҫланине ЧР Сывлӑх сыхлавӗн министерстви тӗрӗслесе тӑрать.

Кӑҫал тухтӑрсен ӗҫ укҫи 2,5 процент ӳснӗ, 33 пин тенкӗпе танлашнӑ. Вӑтам медицина ӗҫченӗсен шалӑвӗ — 19,3 пин тенкӗ. Кӗҫен персоналӑн — 13,8 пин тенкӗ.

2012 ҫултанпа тухтӑрсен шалӑвӗ 1,4 хут ӳснӗ, кӗҫӗн персоналӑн — 2 хут ытларах.

Пушартан асӑрханассине паян республикӑн Министрсен Кабинечӗн пайташӗсемпе, федерацин тӗрлӗ службисен регионти уйрӑмӗсен ертӳҫисемпе эрнесерен ирттерекен планеркӑра сӳтсе явнӑ.

Чӑваш Республикин ҫутҫанталӑк ресурсӗсен тата экологи министрӗ Александр Коршунов техника яланах хатӗр тӑнине, ятарлӑ ӗҫченсем те ҫителӗклине асӑннӑ. Ҫанталӑк типӗ тӑнине кура пушар алхасас хӑрушлӑх пур. Йӗпреҫ тӑрӑхӗнче пушар тухнӑ тӗслӗхе шута та илнӗ. Унта пуйӑс иртсе кайнӑ хыҫҫӑн ҫул хӗрринчи типӗ курӑк тивсе кайнӑ.

Ҫу уйӑхӗн пӗрремӗш кунӗсенчех сахал мар пушар тухнӑ. Вут-кӑвара сӳнтерме виҫӗ кунта 90 хут тухнӑ.

Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев халӑхра профилактика ӗҫӗсене йӗркелемеллине асӑрхаттарнӑ. Шар курасран пурлӑха инкекрен страхламалли пирки те асӑннӑ вӑл.

Чӑваш Енри 19 районта ҫуртрисене акма пуҫланӑ. Ҫакна паян иртнӗ республика Правительствин ларӑвӗнче ЧР Министрсен Кабинечӗн Ертӳҫин ҫумӗ — ял хуҫалӑх министрӗ Сергей Артамонов пӗлтернӗ. Хальлӗхе муркашсемпе сӗнтӗрвӑррисем тухман-ха.

Кӑҫал пирӗн республикӑра ҫуртрисене 320 пин гектар ҫинче акса хӑварнӑ. Паянхи кун тӗлне 14 пине яхӑн гектар акма ӗлкӗрнӗ.

Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев кӑҫал пирӗн республикӑри ял хуҫалӑх отрасльне патшалӑх 2 млрд 331 млн тенкӗ уйӑрассине пӗлтернӗ. Ку укҫа виҫи пӗлтӗрхинчен 10 процент пысӑкрах. «Пулӑшӑва аграрисем патне вӑхӑтра ҫитермелле. Пирӗн тӗллев — ҫурхи ӗҫсене вӑхӑтра вӗҫлесси, кӗркунне тухӑҫа туллин пухса кӗртесси», — тенӗ Михаил Игнатьев.

Хӑш-пӗр районта техника культурине те акма пуҫланӑ.

Ҫӗрпӳри кӗпере 2015 ҫулта аран-аран хута янӑччӗ. Кайран тепӗр пайне, кӗпер патне пымаллине, Сарӑтури «Волгомост» предприятие тума шаннӑччӗ. Вӑл вара иртнӗ ҫулхи утӑ уйӑхӗн 19-мӗшӗнче панкрута тухнӑччӗ.

Упрдор Сарӑтури «Волгомост» ячӗпе килӗшӗве пӑрахӑҫлама ыйтса янӑ тавӑҫа республикӑн Арбитраж сучӗ тивӗҫтернӗччӗ, заказчик валли 116 миллион та 424 пин тенкӗ шыраса илме йышӑннӑччӗ. Анчах «Волгомост» кун пек йышӑнупа килӗшменччӗ. Вӑл Улатимӗрти пӗрремӗш Арбитраж судне аппеляци ҫӑхавӗ ҫырнӑччӗ.

Арбитраж сучӗ контракта пӑрахӑҫланӑ, халӗ ҫав йышӑну вӑя кӗнӗ. Ҫӗртме уйӑхӗ тӗлне ҫӗнӗ подряд организацине палӑртмалла. Анчах ӗҫ калӑпӑшӗ самаййине шута илсен ӗҫе юпа уйӑхӗ тӗлне туса пӗтересси те иккӗленӳллӗ. Ку шухӑша республикӑн транспорт министрӗ Владимир Иванов Чӑваш Енӗн патшалӑхӑн телерадиокомпанине пӗлтернӗ.

Чӑваш Енре тӑван тавралӑха тирпейлемелли шӑматкунлӑхсем пуҫланчӗҫ. ЧР Элтеперӗн Администрацийӗнче ӗҫлекенсем паян алла кӗреплепе шӑпӑр тытнӑ. Ытти чухне чиперленсе ҫӳрекен пуҫлӑхсем ӗҫ тумне тӑхӑнса хӑйсен кантурӗ тавралли территорие тирпейлеме тухнӑ. Ӗҫе Элтепер Администрацийӗн мӗнпур управленийӗпе пайӗ кӳлӗннӗ.

Ҫак шӑматкун, ака уйӑхӗн 29-мӗшӗнче, вӗсем Йӑлӑма йывӑҫ лартма кайӗҫ. Ун чух ҫӗршывӗпех йывӑҫ лартмалли кун иртет. Ӑна иртнӗ эрнерех йӗркелеме шутланӑ, анчах юр ҫуса лартни плана ылмаштарма хистенӗ.

Маларах Чӑваш халӑх сайчӗ Ҫӗмӗрле районӗнче хӗлле пухӑннӑ каяшран икӗ уйӑх хушшинче тасаласшӑннине пӗлтернӗччӗ. Аса илтерер, ку ӗҫе тума унта икуйӑхлӑх пуҫарнӑ — вӑл акан 1-мӗшӗнче пуҫланнӑ, ҫу уйӑхӗн 31-мӗшӗнче вӗҫленӗ.

Комсомольски районӗнчи Ҫӗнӗ Мӑрат ялӗнче пӗр урам шыв айне кайнӑ. Халӑх сисчӗвленнӗ.

Урама пухӑннӑ шыв чылай вӑхӑт пӗтмен. Ку юр ирӗлнӗ хыҫҫӑн пулнӑ. Унта пурӑнакансем каланӑ тӑрӑх, уйрӑмах нумай ачаллӑ ҫемье шар курнӑ. Вӗсен выльӑх-чӗрлӗхӗ шыв ҫинчех ҫӳренӗ.

Ку ялта инкеклӗ лару-тӑру пулнине официаллӑ майпа пӗлтермен. Район администрацийӗн ӗҫченӗсем вырӑна тухса тӗрӗслев ирттернӗ. Ҫынсем хур-кӑвакала ишмелӗх пултӑр тесе пӗвене хӑмапа хупланине палӑртнӑ. Ҫавна май юр ирӗлсен шыв урама пухӑннӑ. Ҫав пысӑк хӑмана тракторпа туртса кӑларнӑ. Шыв юхса кайнӑ вара.

Чӑваш Енри патшалӑхӑн сывлӑх сыхлав учрежденийӗсене ертсе пыракансем шалу енчен иртӗхеймӗҫ. Вӗсен уйӑхри вӑтам ӗҫ укҫине ахаль врачран пуҫласа санитарка миҫе тенкӗ илни таранах витӗм кӳмелле. Паян Чӑваш Енӗн Министрсен Кабинечӗн ларӑвӗнче ятарлӑ йышӑнӑвӑн проектне пӑхса тухса ҫирӗплетнӗ.

Сывлӑх сыхлавӗн патшалӑх учрежденине ертсе пыракансем пульницӑри вӑтам шалуран 6 хутран пысӑкрах илеймӗҫ. Вӑтам шалӑва шутланӑ чухне тӗп врачӑн ҫумӗсене, тӗп бухгалтера кӗртмӗҫ. Тӗп врачӑн ҫумӗсен шалӑвӗ вара вӑтам шалуран 5 хутран иртмелле мар. Капла чару тӗп бухгалтерсене те пырса тивет.

Правительство ларӑвне ертсе пынӑ Михаил Игнатьев Элтепер тухтӑрсене хавхалантарнӑ чух вӗсем пациентсемпе хӑйсене епле тытнине те, ӗҫе епле пурнӑҫланине те шута илмеллине асӑрхаттарнӑ.

Ҫанталӑк ҫывӑх вӑхӑтра ӑшӑтмаллине тата ҫав вӑхӑтра вӑрманта пушар тухас хӑрушлӑх вӑйланнине кура Чӑваш Енре пушара хирӗҫле ятарлӑ режим йышӑнма палӑртнӑ. Ку ыйтӑва Чӑваш Енӗн тӳре-шари республика правительствин паянхи ларӑвӗнче сӳтсе явнӑ. Канашлӑва Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев ертсе пынӑ.

Чӑваш Енре пушара хирӗҫле ятарлӑ тӑрӑм йышӑннӑ хыҫҫӑн ҫынсене вӑрмана транспортпа кӗрсе тухма чарӗҫ. Кӑвайт умӗнче киленме юратакансен те вӑрманта вут-ҫулӑм чӗртме юрамӗ.

Яваплисене Михаил Игнатьев халӑха асӑрхаттарма чӗнсе каланӑ. Йӗркене пӑсакансен явап тытмаллине те, чӑн та, пирӗнтен кашниех асра тытма тивӗҫ.

Сӑмах май ҫакна та пӗлтермелле: синоптиксем кӑҫалхи ҫу шӑрӑх та типӗ пулать тесе систереҫҫӗ.

Тӳрех палӑртса хӑварам — ку статьяпа эп чӑвашлӑхшӑн ҫунакансене, тӑван чӗлхин хӑватне ӳстерес тӗлӗшпе тӑрмашакансене пӗрре те сектантсем тесе каласшӑн мар, ҫак сӑмахӑн сивлек сӗмне пӗрре те вӗсем ҫине сарасшӑн мар.

Чи малтанах «секта» тата «сектант» пӗлтерӗшӗсене уҫӑмлатар. Тӗп ӑнлавӗ, паллах, тӗнпе ҫыхӑннӑ. Секта тесе пӗр-пӗр тӗнрен пайланса тухнӑ вӗренӗве калаҫҫӗ. Хӑй сӑмахӗ те латинла secare-рен пулнӑ, чӑвашла вӑл «кас(ӑлса тух), пайла(нса тух)» куҫать. Кӗскен каласан тӗнӗн тӗп вӗренӗвӗпе килӗшсех тӑмансен ушкӑнӗ, тӗп вӗренӗве улшӑнусем кӗртнӗ ушкӑн. Ҫавах та ҫак сӑмахӑн тепӗр пӗлтерӗш те пур. Сӑмахран, Ожегов словарӗ ак ҫапла ӑнлав илсе парать:

Секта — группа лиц, замкнувшихся в своих мелких, узких интересах.

Чӑвашла каласан — халӑхӑн ытларах пайне кӑсӑклантарманнипе, интереслентерменнипе ӗҫлекенсен ушкӑнӗ. Халӑхшӑн «ют» ӗҫпе аппаланакансем. Шӑп ҫак ӑнлав пирки сӑмах пырӗ те.

Ӗнер хула тӑрӑх ҫӳресе мӗн асӑрхарӑм? Халӑхӑн ытларах пайӗ Чӑваш чӗлхи кунӗ пирки пӗлмест те, чухламасть те. Ку уяв вӗсене кирлӗ мар.

Малалла...