«Тӗслӗхлӗ ача пахчи» Пӗтӗм Раҫҫейри смотр-конкурсра
Питӗрти Нева районӗнчи 35-мӗш ача пахчи «лауреат-ҫӗнтерӳҫӗ» ята тивӗҫнӗ. Вӑл тӑрӑхри чӑвашсен пӗрлешӗвӗ тӗнче тетелӗнчи халӑх ушкӑнӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, асӑннӑ учреждение чӑваш хӗрарӑмӗ, Елена Архипова, ертсе пырать.
Елена Алексеевна 1964 ҫулхи кӑрлачӑн 6-мӗшӗнче Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Карапашра ҫуралнӑ. 1983 ҫулта ҫемье ҫавӑрнӑ хыҫҫӑн Питӗре тухса кайнӑ. Унта вӑл 8-мӗш педагогика училищинче вӗреннӗ. Икӗ ача амӑшӗ. Малтан ача пахчинче воспитательте ӗҫленӗ. 2000 ҫулта вӑл А.И. Герцен ячӗллӗ педагогика университетӗнчӗн вӗренсе тухнӑ. Вӗренӳ сферинче 1988 ҫултанпа ӗҫлекенскере ача пахчин пуҫлӑхӗн тилхепине 2002 ҫулта шанса панӑ. Ентешӗмӗрӗн тӗрлӗ Хисеп грамоти, ытти чыслав чылай.
Чӑваш патшалӑх гуманитари институтӗнче паян 2017 ҫулта Мускавра тухнӑ «Чуваши» кӗнекен хӑтлавӗ иртрӗ. Халӑха ҫак кӑсӑклӑ кӑларӑмпа паллаштарма сумлӑ тӳре-шара сахал мар ҫитнӗ — республикӑн вӗренӳ министрӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлакан Кудряшов Сергей Владимировичсӑр пуҫне культура министрӗ Константин Яковлев, финанс министрӗ Светлана Енилина та пулнӑ. Мероприятие институт директорӗ Пётр Степанович Краснов ертсе пынӑ. Ҫавӑн пекех вӗренӳ институчӗн директорӗ Юрий Исаев та хутшӑннӑ. Каласа хӑварас пулать — ку кӗнекене калӑплама институт пуҫлӑхӗн пуканне вӑл йышӑннӑ чухне тытӑннӑ.
«Чуваши» кӗнеке Раҫҫей ӑслӑлӑх академийӗн «Народы и культуры» (чӑв. Халӑхсем тата культурӑсем) ярӑмӗнче тухнӑ. Пирӗн гуманитари институчӗсӗр пуҫне кӗнекене хатӗрлеме РӐА-н Н.Н. Миклуха-Маклай ячӗллӗ этнологипе антропологи институчӗ хутшӑннӑ. Унӑн калӑпӑшӗ 55 автор листи, вӑл 654 страницӑран тӑрать. Авторсен ушкӑнӗн ертӳҫи Виталий Петрович Иванов палӑртнӑ тӑрӑх пирӗн халӑх культурине уҫса паракан кӗнеке ку тӗлӗшпе самай ҫӳллӗ вырӑнта тӑрать — ярӑма танлаштарсан кӑлӑпӑшӗпе вӑл ҫиччӗмӗш. Пӗтӗмпе вара 1998 ҫултанпа РӐА ку ярӑмра 26 ытла кӑларӑм кун ҫути кӑтартнӑ.
Тутарстанри Лениногорскра районти нацисен чи хитре те пултаруллӑ пикисене палӑртнӑ. «Лениногорск илемӗ» конкурс пирки Тутарстанри чӑвашсен «Сувар» хаҫачӗ пӗлтернӗ. Конкурса ултӑ наци пики хутшӑннӑ. Ҫав йышра Лениногорскра экономиста вӗренекен 19 ҫулти Мария Исаева чӑваш хӗрӗ пулнӑ.
Хӗрсем хӑйсен пултарулӑхне «Эпӗ хамӑн халӑхӑн хӗрӗ» визиткӑра, наци апат-ҫимӗҫӗ хатӗрлесе, пултарулӑх конкурсӗсенче тата дефилере кӑтартнӑ. Конкурсҫӑсене «Халӑх чунӗ», «Наци колоричӗ», «Ҫепӗҫ чӗлхе», «Туслӑх элчи», «Халӑх йӑли-йӗркин управҫи», «Халӑхӑн кӗмӗл сасси» номинацисенче чысланӑ. Чӑваш хӗрӗ «Наци колоричӗ» номинацире палӑрнӑ.
Чӑваш пикине халӑхӑн илемӗпе, культурипе паллаштарма районти ЧНКЦ тата Лениногорск хулинчи «Шурӑ хурӑн» чӑваш ансамблӗ пулӑшнӑ.
| АКА | 18 |
Николай Иванович Ашмарин 1920-1923-мӗш ҫулсенче Чӗмпӗрте пурӑннӑ, Чӗмпӗр чӑваш халӑх вӗрентӳ институтӗнче ӗҫленӗ, унта чӑваш чӗлхин теорилле курсне (е ҫавнашкал темиҫе курса) илсе пынӑ (студентсене вӗрентнӗ). Ман шутпа, ҫак пӗчӗк ҫеҫ пуплерӗшре палӑртнӑ информаци кашни ҫыншӑнах шутсӑр кӑсӑклӑ пулмалла. Шел пулин те, пире шкулта чӑваш историне пачах та вӗрентмеҫҫӗ е сахал вӗрентеҫҫӗ, ҫавна кура ҫакнашкал информацисем кашни чӑвашӑн оперативлӑ астӑвӑмӗнче ҫирӗпленнӗ теме май ҫук. Ҫапла калани мана хама та пырса тивет.
Курӑр-ха, вӗрентӳ йӗркелӗмӗ институт шайӗнче (вуз!) ӗҫленӗ! Тата унта чӑваш ачисене Ашмарин хӑй вӗрентет!
Николай Иванович Ашмарин Чӗмпӗрте.
Ун чухне Николай Иванович Ашмаринӑн килйышӗ 8 ҫынран тӑнӑ, мӗнпурӗ 6 ача пулнӑ (ҫав ачасенчен пӗри инвалид пулнӑ тенине те илтнӗ).
Алтай тӑрӑхӗнче лартнӑ чӑваш юпине космосран та сӑнама май пур. Гугл картти ҫинче вӑл пысӑклатсан питӗ лайӑх курӑнать. Яндекс карттинче те сӑнасарах пӑхсан асӑрхама май пур.
Чӑваш юпине Ело ялӗ ҫывӑхӗнчи лапамра чунҫӳревҫӗсем 2012 ҫулта вырнаҫтарнӑччӗ. Авторӗ — Вячеслав Еткер кӳлепеҫӗ. Ӑна вӑл вырӑнтах касса хатӗрленӗччӗ.
Аса илтеретпӗр, Эл Ойын уяв Алтай тӑрӑхӗнче икӗ ҫулта пӗрре иртет. Анлӑ уявланине шута илсен ӑна пирӗн Акатуйпа танлаштарма пулать. Уяв валли Ело ялӗ ҫывӑхӗнче ятарлӑ лаптӑк хатӗрленӗ — кунта суту-илӳ тумалли вырӑнсем, сценӑсем пур. Лашасемпе ӑмӑртма та лаптӑк хатӗрленӗ. Халӑх пит нумай килнине шута илсе машинсемпе палаткӑсем лартма та вырӑн пур. Чӑвашсем ку уява икӗ хут хутшӑннӑ — пӗрре 2012 ҫулта, тепре — 2014-мӗшӗнче.
Кӑҫалхи Чунҫӳрев пирки калас пулсан, Ультиар Цыпленков пире пӗлтернӗ тӑрӑх, вӗсен Байкал кӳлли (тӗрӗк сӑмахӗ тесе калаҫҫӗ, чӑвашла ӑна Пуян кӳлӗ тесе куҫарма пулать) патне ҫитсе курас кӑмӑл пур. Ҫурла уйӑхӗнче вара тепӗр хут ҫула тухса вӗсем Хӑнакура ҫитсе килесшӗн.
Пушкӑртстанра кӑҫал йышӑннӑ Ҫемье ҫулталӑкне халалласа Ҫтерлӗ хулинчи 21-мӗш ача пахчинче «Ҫурхи уяв» ятпа хула шайӗнчи фестиваль иртнӗ.
Ҫтерлӗри 61-мӗш ача пахчин воспитателӗ Наталья Яковлева «Урал сасси» хаҫатра пӗлтернӗ тӑрӑх, унта хутшӑнакансенчен кашниех юрлама, ташлама, тӗрлӗ музыка инструменчӗпе калама е сӑвӑ, халап, поэма пайне суйласа илсе чӑваш халӑхӗн культура пуянлӑхӗн тӗслӗхӗсемпе паллаштарма пултарнӑ.
Ҫурхи уява хутшӑннисене пурне те асӑнмалӑх парнесем, сертификатсем парса чысланӑ. Тӗлӗнмелле илемлӗ концерт пулчнӑ. «Чӑваш тумӗсем епле илемлӗ. Чӑнах та, куҫ илмесӗр пӑхтараҫҫӗ чӑваш хӗрӗн кӗписем, пӗринчен тепри капӑртарах. Ку уяв пирӗн кӑмӑла кайрӗ, эпир унта хаваспах хутшӑнтӑмӑр», — тенӗ
Наталья Яковлева.
Ака уйӑхӗн 13-14-мӗшӗсенче Пушкӑртстанри Пелепей районӗнче чӑваш ачисемпе ҫамрӑкӗсен VII «Силпи асамачӗ» фестиваль-конкурс иртнӗ. Унта пухӑннисене чӑваш халӑх артисчӗ Вячеслав Христофоров хакланӑ.
«Урал сасси» хаҫатӑн халӑх ушкӑнӗсенчен пӗринче Надежда Родионова пӗлтернӗ тӑрӑх, конкурса Пушкӑртстанпа Тутарстанри, Чӑваш Енри, Челепи облаҫӗнчи 300-е яхӑн ачапа ҫамрӑк хутшӑннӑ. Пурӗ 74 заявка килнӗ.
Пысӑк масштаблӑ мероприяти РФ Президенчӗн фончӗ пулӑшнипе иртнӗ. Конкурса тӑратнӑ номерсене чӑваш халӑх артисчӗ Вячеслав Христофоров ертсе пыракан жюри ушкӑнӗ хакланӑ. Суйлав турӗ вӗҫленнӗ хыҫҫӑн ҫамрӑк артистсем мероприятийӗн тӗп уявне — гала-концерта — пуҫтарӑннӑ.
Челепи облаҫӗнчи чӑвашсен культура центрӗ (ертӳҫи Сергей Герасимов) йыхравланипе Ҫтерлӗри «Сарпи» эстрадӑпа фольклор ушкӑнӗ асӑннӑ хулара гастрольте пулнӑ. Пушкӑртстанри «Урал сасси» хаҫат пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫтерлӗсем унта халиччен пулман. «Сарпи» артисткисем вырӑнти чӑвашсене пуян концерт программипе савӑнтарса манӑҫми тӗлпулу парнелерӗҫ», — хыпарланӑ Пушкӑртстанри ӗҫтешсем.
Уяв каҫне салам сӑмахӗ каласа Ҫтерлӗри чӑваш наципе культура автономийӗн ертӳҫи Федор Кузьмин уҫнӑ. Кӳршӗлле пурӑнакан чӑваш центрӗсем хушшинче туслӑх тахҫанах ҫуралнине палӑртнӑ май вӑл Ҫтерлӗри чӑваш культура автономийӗн ӗҫӗ-хӗлӗпе те паллаштарнӑ. Икӗ сехет ытла пынӑ концерт пӗр самант пек иртсе кайнӑ. Челепи хулинчи чӑвашсем килӗсене тулли кӑмӑлпа саланнӑ.
Шупашкарти Ҫеҫпӗл Мишшин музейне Ҫеҫпӗл Мишшин лауреачӗ ҫак кунсенче икӗ паха япала парнеленӗ.
Культура учрежденийӗн пуҫлӑхӗ Антонина Андреева Фейсбукра пӗлтернӗ тӑрӑх, Ҫеҫпӗл Мишшине халалласа 1948 ҫулта кӑларнӑ "Хурҫӑ шанчӑк" кӗнекене тата ҫулӑм чӗреллӗ поэтӑн скульптурине музее Чӑваш Республикин халӑх художникӗ Юрий Матросов ҫитерсе панӑ. Скульптура авторӗ Василий Черепанов пуль тесе шухӑшлать иккен художник. «Камӑн ӗҫӗ пулнине кам калайӗ?» — ыйтса ҫырнӑ Антонина Андреева.
<iframe src="https://www.facebook.com/plugins/post.php?href=https%3A%2F%2Fwww.facebook.com%2Fmussespel%2Fposts%2F2107209062883769&width=500" width="500" height="515" style="border:none;overflow:hidden" scrolling="no" frameborder="0" allowTransparency="true" allow="encrypted-media"></iframe>
Паян Чӑваш патшалӑх филармонийӗ куракансене «Чӑваш ҫӗрӗн чи лайӑх юррисем» концерта пуҫтарчӗ. Шупашкарти трактор тӑвакансен культура керменӗнчи залра, малтан шантарнӑ пекех, чӑваш халӑхӗн авалхи, анчах паянхилле илемлетнӗ юррисемпе пӗрлех хальхи композиторсен хайлавӗсем янӑрарӗҫ.
Концерта ертсе пыракан калашле, ҫулсем иртеҫҫӗ, вӑхӑт улшӑнать, «анчах пӗртен-пӗр япала ҫеҫ» малтанхиллех: паян та, унчченхиллех, чӑваш халӑхӗн чи лайӑх юррисене Чӑваш патшалӑх филармонийӗн чи лайӑх юрӑҫисем янӑратрӗҫ. Куракансене халӑх музыкин «Ҫавал» ансамблӗ, ансамблӗн инструментсен ушкӑнӗ, солисчӗсем, «Ҫеҫпӗл» эстрада ансамблӗ, «Дуняша Style» фолк-ушкӑн тата «Nota G» ташӑ ушкӑнӗ савӑк кӑмӑл парнелерӗ.
Мӗн ҫамрӑкранпа пӗрле тухӑҫлӑ ӗҫлекен, чӑваш эстрадин никӗҫлевҫисен — Николай Казаков композиторпа Борис Чиндыков сӑвӑҫӑн — ҫӗнӗ икӗ юррине те халӑх кӑмӑлтан йышӑнчӗ.
-8.7 °C