Шупашкар районӗнчи Кӳкеҫ поселокӗнче хуҫасӑр йытӑсене усрамалли приют уҫӗҫ. Ку хыпара Чӑваш Ен Элтеперӗ Олег Николаев Инстаграмра пӗлтернӗ.
Республика ертӳҫи ӗнер Шупашкар районӗнче пулнӑ. Ҫавна май вӑл приюта хатӗрленипе те паллашнӑ.
Сӑмах май каласан, кӳкеҫсем хуҫасӑр йытӑсем йышлине тӗнче тетелӗнчи халӑх ушкӑнӗсенче тӑтӑшах пӗлтеретчӗҫ. Ун пеккисем ытти тӑрӑхра та пур. Йытӑсене персе пӑрахма юрамасть – чӗрчунсене хӳтӗлекенсем ҫакӑн пирки вӗҫӗмех сӑмах хускатаҫҫӗ.
Приют тума республика хыснинчен укҫа уйӑрма пӑхса хӑварнӑ. Пурӗ 8 миллион тенкӗ. Хуҫасӑр йытӑсене район центрӗнчи ветеринари станцийӗ пулнӑ вырӑнта усрӗҫ. Малтанласа унта 15 йытӑ усрамалӑх вырӑн пулӗ, республика хыснинчен укҫа уйӑрсан – 150 йытӑлӑх.
Приютра ӳлӗмрен ҫулталӑкне 3 пине яхӑн йытта стерилизацилеме, вакцинацилеме тата сиплеме май килӗ.
Юлашки вӑхӑтра республикӑра икӗ ача йытӑ ҫыртнинчен шар курнӑ. Республикӑри катастрофа медицинин тата васкавлӑ медпулӑшу центрӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, пӗри – Шупашкартан, тепри – Сӗнтӗрвӑрринчен.
Иртнӗ эрнере тухтӑрсем патне йытӑсенчен шар курнӑ тӑватӑ ҫын пулӑшу ыйтма килнӗ. Вӗсенчен иккӗшӗ – шӑпах ҫак ачасем. Шупашкарти 3 ҫулти арҫын ачана йытӑ ҫыртнӑ. Сӗнтӗрвӑрринче 11 ҫулти арҫын ача йытӑран шар курнӑ.
Сӑмах май, ҫулталӑк пуҫланнӑранпа васкавлӑ медицина службинчен 52 ҫын чӗрчун ҫыртнӑ хыҫҫан пулӑшу ыйтнӑ.
Чӑваш Енре килсӗр-ҫуртсӑр чӗрчунсен ыйтӑвӗ ҫивӗч. Хальхи вӑхӑтра хуҫасӑр кушаксемпе йытӑсене тытасси, вӗсене сиплесе унччен пурӑннӑ вырӑна ярасси – муниципалитетсен тивӗҫӗ.
Шупашкарта кун пек чӗрчусене усрамалли пункт пур-ха, анчах вӑл ҫителӗксӗр. Пунктсем татах кирлӗ. Ҫавна май республикӑра ҫӗнӗ пункт тума палӑртнӑ.
Шупашкар хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков пӗлтернӗ тӑрӑх, ӑна ҫитес ҫул тума тытӑнӗҫ. Вӑл Лапсар поселокӗ ҫывӑхӗнче, промзонӑра, пулӗ. Кун пирки Алексей Ладыков нумаях пулмасть ирттернӗ тӳрӗ линире пӗлтернӗ.
Чӑваш Енре нумаях пулмасть тӑватӑ кашкӑра тытнӑ. Вӗсене сунарҫӑсем персе вӗлернӗ. Ҫакна Ҫутҫанталӑк министерстви вӗлернӗ тискер чӗрчунсен тирне маркировка туни те ҫирӗплетнӗ.
Маркировкӑна сунарҫӑсем умӗнчех тунӑ. Специалистсем каланӑ тӑрӑх, пуш уйӑхӗн 24-мӗшӗнче кашкӑрсен тӑватӑ тирне илсе килнӗ.
Министерство хыпарланӑ тӑрӑх, икӗ кашкӑра Йӗпреҫ районӗнче тытнӑ. Ҫӗмӗрле тата Шупашкар районӗсенче пӗрер кашкӑр лекнӗ.
Аса илтерер: нумаях пулмасть Канаш районӗнчи Юмансар ялӗ ҫывӑхӗнче кашкӑрсем тухни пирки сас-хура сарӑлче. Шкул автобусӗнче пыракансем тӑватӑ ураллӑскерсем чупнине видео ӳкернӗ. Анчах сунарҫӑсем кайран вӗсем кашкӑрсем пулманнине ҫирӗплетнӗ.
Пуш уйӑхӗн 20-мӗшӗнче «Сӑрҫи» заповедникре, Патӑрьел районӗнче, сӑвӑрсем вӑраннине асӑрханӑ. Малтан – пӗр ҫемье, унтан тепри хӗллехи ыйхӑран тухнӑ.
Заповедник пресс-служби пӗлтернӗ тӑрӑх, йӑвисем патӗнче йӗрӗсене курма пулать. Ҫак вӑхӑтра сӑвӑрсем юр, ҫӗр ҫинче пур ӳсен-тӑрана ҫиеҫҫӗ.
Палӑртмалла: сӑвӑрсем вӑтамран пуш уйӑхӗн 18-30-мӗшӗсенче вӑранаҫҫӗ. 2017 ҫулта вӗсем пушӑн 4-мӗшӗнче ыйхӑран тухнине палӑртнӑ. 2001 ҫулта вара акан 10-мӗшӗнче ҫеҫ вӑраннӑ.
Сӑмах май, кӑҫал юр нумай ҫунӑ, 50-65 сантиметр ҫӳллӗшне ҫитнӗ.
Чӑваш Енре кӗрт йыттисем тӗлӗшпе васкавлӑ мерӑсем йышӑнасшӑн. Юлашки вӑхӑтра ку ыйту калаҫтарать. Ҫӗрпӳре килсӗр йытӑсем ӗрчесе кайнӑ ав, ҫынсен сехри хӑпнӑ. Вӗсем ҫынна тапӑнма пултараҫҫӗ.
Пуш уйӑхӗн 19-мӗшӗнче тӳре-шара ку ыйтӑва сӳтсе явнӑ. ЧР Элтеперӗ Олег Николаев йытӑсене персе вӗлерме юраманнине аса илтернӗ. «Вӗсене тытмалла, вӑхӑтлӑх пункта вырнаҫтармалла, сиплемелле те кайран унччен вӗсем пурӑннӑ вырӑнах ямалла. Йӗрки ҫапла», - тенӗ вӑл.
Ҫак тивӗҫсене муниципалитетсен пурнӑҫламалла. Анчах вӗсем ҫак ӗҫе туллин туса пыраймаҫҫӗ. Сӑлтавӗ тӗрлӗрен. Тӗслӗхрен, чӗрчунсене вӑхӑтлӑх тытмалли пунктсем ҫук. Ҫавна май республикӑра ҫавнашкал пунктсем хута яма палӑртнӑ.
Йытӑсем ачасене тӑтӑшах тапӑннӑран Элтепер васкавлӑ мерӑсем шырама ыйтнӑ. Патшалӑх ветеринари службин ертӳҫине муниципалитетсемпе пӗрле ку ыйтӑва татса пама хушнӑ.
2020 ҫулта Чӑваш Енре килсӗр чӗрчунсене тытма, вӗсене пӑхма хыснаран 6 миллион ытла тенкӗ уйӑрнӑ. Пӗлтӗр республикӑра 573 чӗрчуна тытнӑ. Шупашкарта – 332, Канашра – 136, Ҫӗмӗрлере – 38, Тӑвай районӗнче – 9, Сӗнтӗрвӑрри районӗнче – 8, Канаш районӗнче 32 чӗрчуна тытнӑ.
Пӗр чӗрчуна тытмашкӑн 6093,7 тенкӗ уйӑраҫҫӗ. Кӑҫал хыснаран уйӑракан укҫа виҫине пысӑклатма палӑртнӑ, 8,9 миллион тенке ҫитересшӗн.
Килсӗр чӗрчунсене курсан вырӑнти администрацие кайса заявка ҫырмалла. Вӗсем вара чӗрчунсене тытакан организаципе килӗшӳ тӑваҫҫӗ.
Сӑмах май, нумаях пулмасть, пушӑн 13-мӗшӗнче, Шупашкарта ҫапкланчӑк йытӑ хӗрарӑма тапӑнса уринчен вӑйлах ҫыртса илнӗ.
Чӗрчунсен тӗнчине сыхлакан дирекци кӑрлач-нарӑс уйӑхӗсенче чӗрчунсемпе кайӑксен маршуртне тӗрӗсленӗ. Юр ҫинчи йӗрсене кура вӗсен шутне палӑртнӑ.
Етӗрне районӗнчи А.П.Айдак ячӗллӗ этноҫутҫанталӑк паркӗнче ултӑ пӑлан ами (выр. благородный олень) пурӑнать. Пӗлтӗр чӳк-раштав уйӑхӗсенче вӗсемпе пӗрле аҫи те пулнӑ. Анчах хальхинче вӑл шута лекмен.
Палӑртмалла: кунашкал пӑлансен популяцийӗ 2018 ҫулта йӗркеленме тытӑннӑ. Йӗпреҫ тата Улатӑр районӗсенче кунашкал пӑлансене 30 ҫул каялла, иртнӗ ӗмӗрӗн 90-мӗш ҫулӗсенче, шута илнӗ.
Чантӑрта сарайӗнче хир сыснисем пурӑнни пирки пӗлтернӗччӗ. Нумаях пулмасть вӗсене вӑрмана хӑваласа янӑ.
Хир сыснисем Чантӑра епле майпа лекнӗ-ха? Сунарҫӑсем амӑшне вӗлерсен ҫурисем вӑрмантан тахнӑ та сарайӗнче пурӑнма тытӑннӑ. Пӗтӗмпе 9-ӑн пулнӑ. Кил хуҫи вӗсене тырӑ ҫитеркеленӗ. Сарайӗнчи хир сыснисем пирки вӑл ЧР Ҫутҫанталӑк министерствине пӗлтернӗ.
Пушӑн 11-мӗшӗнче ведомствӑн специалисчӗсем тискер чӗрчунсене вӑрмана хӑваласа янӑ. Хир сыснисем Атӑл еннелле чупнӑ. Ҫапла вӗсем хӑйсен вырӑнӗнче, вӑрманта, пурӑнӗҫ.
Пӗр специалист вӗсен йӗрӗпе кайнӑ. Хир сыснисем ҫырма таран ҫитнӗ, унта вӗсене ҫимелли вырӑн кӗтнӗ. Ӑна вӗсем каялла ан таврӑнччӑр тесе ятарласа хунӑ. Ҫитес вӑхӑтра унта ҫимелли хурсах тӑрӗҫ.
Чӑваш Ен территорийӗпе машинӑсем пысӑк хӑвӑртлӑхпа ҫӳремелли «М-12» ҫул тӑвассине Чӑваш халӑх сайтне вулакансем пӗлеҫҫӗ ӗнтӗ. Ҫул тума йышӑннине пӗлсен ҫутҫанталӑк ырлӑхӗшӗн кӗрешекенсем тата уншӑн чунӗсене ыраттаракансем чӗрчунсене каҫса ҫӳреме вырӑн хӑварӗҫ-ши тесе кӑсӑкланма тытӑнчӗҫ.
Экодуксем пуласси пирки маларах пӗлтернӗччӗ-ха. Халӗ пурӗ миҫе пуласси уҫӑмланнӑ. 12 экодук (экодук тесе чӗрчунсем валли тунӑ каҫҫа е траншейӑна калаҫҫӗ) тата 22 каҫӑ пӑхса хӑварӗҫ. Вӗсемпе тискер чӗрчунсем каҫса ҫӳренипе пӗрлех килти выльӑх-чӗрлӗхе те каҫарӗҫ. Чӗрчунсем машина сассинчен хӑрасран сасӑран хӳтӗлекен хатӗрсем вынаҫтарӗҫ.
+24.3 °C