Хир сыснисем ҫӗрулми кӑлараҫҫӗ. Шупашкарти дачӑсене каллех ҫак чӗрчун тапӑннӑ. Хальхинче «Майский» корпоратив шар курнӑ.
Тамара Космина шӑматкун ҫумӑр ҫунине пӑхмасӑрах дачӑна кайма шухӑшланӑ. Унта ҫитсен хӑйӗн пахчине палласа илеймен — йӑлтах чавса пӗтернӗ. Ахӑртнех, унта хир сыснисен кӗтӗвӗ «ӗҫленӗ». Ҫӗрулми чӑх ҫӑмарти пысӑкӑш ӳснӗ пулнӑ ӗнтӗ. Чӗрчунсем суханпа помидора ҫеҫ тытман.
Кӗтмен хӑнасем кӳршисем патӗнче те пулнӑ. ЧР Ҫутҫанталӑк министерствин чӗрчун тӗнчине сыхлакан дирекци пахчасене тапӑнакан чӗрчунсем пирки пӗлет. Специалистсем вырӑна ҫитнӗ. Хир сыснисене персе вӗлереймӗн. Вӗсене карта ҫывӑхне лартнӑ катемпи хӑратма пултарать-мӗн. Е специалистсем йытӑ усрама сӗнеҫҫӗ.
Чӑваш Енри пӗр ҫын хӑйӗн ферминче кашкӑрсем усрать. Ку туристсене республикӑна илӗртме май парать.
Елчӗк районӗнче пурӑнакан Леонид Князев сунара кайсан персе вӗлермелли кашкӑра шелленӗ те хӑйӗн килне илсе килнӗ. Кашкӑр вара ӗрчеме тытӑннӑ.
Халӗ Леонид Князевӑн питомникӗнче кашкӑр амипе ҫурисем те пур. Ҫурисем валли халӗ ятарлӑ вольер тӑваҫҫӗ.
Леонид чӗрчунсене ачаранпах юратать. Кунсӑр пуҫне вӑл йытӑсене, ӑратлӑ лашасене ӗрчетет. Кунта час-часах ачасем ашшӗ-амӑшӗпе экскурсие килеҫҫӗ. Ют ҫӗршыв ҫыннисене те хапӑл тусах йышӑнаҫҫӗ кунта.
Республикӑри хастарсем чӗрчунсене хӳтӗлесе петици ҫырнӑ, унпа килӗшсе ыттисене те алӑ пусма ыйтаҫҫӗ. Ҫавсем Шупашкарти «Спецавтохозяйство» общество тата Ҫӗнӗ Шупашкарти «Ельниковская роща» (чӑв. Тӗкӗрҫ рашчи) учреждени, унсӑр пуҫне ҫак хуласенчи коммуналлӑ хуҫалӑх службисене ӳпкелени сисӗнет.
Петицире килсӗр-ҫуртсӑр йытӑсене персе пӑрахнине ырламанни палӑрать. Чӗлхесӗр янаварсемшӗн пӑшӑрханакансем чӗрчунсене леш тӗнчене ӑсатиччен вӑхӑтлӑх усрамалли вырӑн уҫмалла тесе шухӑшлаҫҫӗ. Ачасем тата аслисем умӗнчех йытӑсене персе вӗлернине те ҫавсем хурлаҫҫӗ. Унсӑр пуҫне вӗсем килсӗр-ҫуртсӑр йытӑсене вӑрах вӑхӑт тата нушаланса вӗлерекен эмел панине хирӗҫ.
Петицие ҫӗршыв Президенчӗ, Чӑваш Ен Элтеперӗ тата Чӑваш Енӗн прокурорӗ патне ҫитересшӗн.
Чӗрчунсем те инкеке лекеҫҫӗ. Вӗсене те пулӑшмалла. «Сӑрҫи» заповедник инспекторӗсем хир сысни ҫурине ҫӑлнӑ.
Пӗчӗк чӗрчун кӑмӑра ҫакланнӑ. Ку ҫу уйӑхӗн 15-мӗшӗнче пулнӑ. Асӑннӑ заповедник ӗҫченӗсем заповедникре ҫула тасатнӑ. Шӑп ҫавӑн чухне вӗсем кӑмӑра ҫакланнӑ хир сысни ҫурине асӑрханӑ.
Пӗчӗк чӗрчун капкӑнран тухассишӗн чакаланнӑ, кӑшкӑрнӑ. «Ҫӑлав операцийӗ» нумай вӑхӑта тӑсӑлман. Хир сысни ҫурине капкӑнран ҫӑлнӑ. Ӑна специалистсем тӗрӗсленӗ, сурансем асӑрхаман. Чӗрчунпа сӑн ӳкерӗнсен ӑна ирӗке янӑ.
Иртен-ҫӳрен Шупашкарти кӳлмекре тилӗ ҫӳренине асӑрханӑ. Тискер чӗрчун ним пулман пекех уткаланӑ. Вӑл ҫынсем патне хӑрамасӑрах чупса пынӑ.
Ку ҫу уйӑхӗн 2-мӗшӗнче пулнӑ. Тилӗ картлашка ҫинче ларнӑ, урине ҫулланӑ. Кайран вӑл ҫынсем патне чупса пынӑ. Каярахпа чӗрчун стройка еннелле кайса вӑрмана кӗрсе ҫухалнӑ.
Тилӗ уксахланӑ. Ахӑртнех, ӑна ветеринар пулӑшӑвӗ кирлӗ. Тепӗр тесен, Шупашкарта тискер чӗрчунсене ҫынсем час-часах кураҫҫӗ. Тилӗсем чӑх-чӗпе йӑкӑртни те пулнӑ.
Кӳлмекре ҫӳренӗ тилӗ урнӑ чирпе чирлӗ-и е ҫук-и — паллӑ мар.
Шупашкарта тата Ҫӗнӗ Шупашкарта килсӗр-ҫуртсӑр чӗрчунсене вӑхӑтлӑх усрамалли ҫуртсем тӑвасшӑн. Шупашкар хула депутачӗсем ҫак тӗллевпе 3 миллион тенкӗ уйӑрма пӑхса хӑварнӑ.
Хуҫасӑр чӗрчунсене Сӗнтӗрвӑрри шосси хӗрринчи йӑлари хытӑ каяшсен хупӑннӑ свалки ҫывӑхӗнче уҫасшӑн.
«Тыт та персе пӑрах е эмел парса вӗлер», — тесе касса татма пулать-ха килсӗр-ҫуртсӑр йытӑ-кушак пирки. Анчах Чӑваш Енре йышӑннӑ 204-мӗш номерлӗ йышӑну апла тума чарать. Унта хуҫасӑр чӗрчунсене ятарлӑ пунктсене тытса кайса вӗсен хуҫи тупӑниччен 6 уйӑх тытма пӑхса хӑварнӑ.
Йытӑ-кушака, чӗрчунсене шеллекенсем, вӗсене хутӗлекенсем асӑннӑ йышӑнӑва та ырласах каймаҫҫӗ-мӗн-ха. Хайхисен шучӗпе хуҫи пуррипе ҫуккине тытса кайнӑ чухне палӑртма май ҫук. Апла-и, капла-и, анчах ака уйӑхӗн 27-мӗшӗнче Ҫӗнӗ Шупашкарта та чӗрчунсен приючӗн проектне хӑтланӑ.
Маларах эпир Ҫӗнӗ Шупашкарта зоокӗтес уҫни пирки пӗлтернӗччӗ.
Ҫӗнӗ Шупашкар ҫыннисене савӑнӑҫлӑ хыпар хӑпартлантарнӑ. Хулара зоопарк уҫӑлнӑ.
Унта килти тата тискер чӗрчунсене курма май пур. Пӗтӗмпе зоопаркра 20 яхӑн чӗрчун кӗтес тупнӑ. Зоокӗтес ака уйӑхӗн 27-мӗшӗнче Тӗкӗрҫ ращинче савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫӑлнӑ.
Зоопарка килекенсем кашкӑра, ашака, тилле, кроликсене, поние, сысна ҫурисене, кӑрккасене, чӑхсене, автана, сурӑхсене, качака путеккине, йӗкехӳрене курма пултарӗҫ. Мероприятие ЧР сывлӑх сыхлавӗн министрӗ Алла Самойлова та хутшӑннӑ.
Зоокӗтес уҫӑлнӑшӑн ачасем уйрӑмах савӑннӑ. Вӗсем халӗ чӗрчунсене ҫывӑхран курма, вӗсене сӑнама пултарӗҫ.
Пурнӑҫра тӗлӗнсе каймалла пулӑмсем сиксе тухаҫҫӗ. Нумаях пулмасть паллаканӑмсенчен пӗри тӗлӗнтермеллипех тӗлӗнтерчӗ. Ӑна... чӗлхе вӑрӑммишӗн ят лекнӗ.
Чӑн та, вӑрӑм чӗлхеллисене нихӑш саманара та юратман-ха. Тӗрӗссине калакансем юмахра кӑна ҫӗнтереҫҫӗ пулӗ. Тепӗр тесен, юмахра та вӗсем малтанласа шар кураҫҫӗ. Аса илер-ха, акӑ, Константин Ивановӑн "Икӗ хӗр" юмахне.
Хӑйӗн аслӑ хӗрӗнчен
Ашшӗ ыйтать: «Мӗн мӑнтӑр?»
— Пирӗн атте килӗнчи
Кӑвак лаша пит мӑнтӑр.
«Ӑслӑ каларӑн, хӗрӗм».
Унтан ыйтать: «Мӗн тутлӑ?»
— Пирӗн атте килӗнчи
Вӗллери пыл пит тутлӑ.
«Ӑслӑ каларӑн, хӗрӗм».
Татах ыйтать: «Мӗн ҫемҫе?»
— Пирӗн атте килӗнчи
Тӳшек-минтер пит ҫемҫе.
«Ӑслӑ каларӑн, хӗрӗм,
Хисеп турӑн аҫуна,
Ӗнтӗ сана ҫакӑншӑн
Ҫур мулӑма паратӑп».
Унтан кӗҫӗн хӗрӗнчен
Ашшӗ ыйтать: «Мӗн мӑнтӑр?»
— Ҫут тӗнчере ҫӗр мӑнтӑр,
Унтан мӑнтӑр нимӗн те ҫук.
«Санра пархатар сахал».
Унтан ыйтать: «Мӗн тутлӑ?»
— Ыйхӑ тутлӑ, тӗнчере
Унтан тутли нимӗн те ҫук.
Шупашкарта пӗр йытӑ ҫынсене тапӑнни пирки калаҫма тытӑннӑ. Тӑватӑ ураллӑскер урамра намордниксӑр, ошейниксӑр ҫӳренӗ.
Ака уйӑхӗн 6-мӗшӗнче Шупашкарти полицин 3-мӗш уйрӑмне Трактор тӑвакансен проспектӗнче хура тӗслӗ йытӑ ҫынсене тапӑннине пӗлтернӗ. Вырӑна полици нарячӗ ҫитнӗ.
Пакунлисем ҫынна тапӑнакан йытта ҫуртсен картишӗнче асӑрханӑ. Вӑл ҫынсен умне хӑрушлӑх кӑларса тӑратнине шута илсе, саккунра кӑтартнине пӑсмасӑр полицейскисем ӑна персе вӗлернӗ.
Ҫак йытӑ 8 ҫулти арҫын ачана тата 13 ҫулти хӗрачана шар кӑтартнӑ, ҫыртнӑ. Вӗсем шкултан таврӑннӑ чухне ун тӗлне пулнӑ. Ачасене пульницӑна илсе ҫитернӗ.
Сунарҫӑсене Чӑваш Енре ҫӑмлӑ чӗрчунсене пеме нарӑс уйӑхӗнчех чарнӑ. Анчах хӑш-пӗр районта кашкӑрсене тытма пӑрахман-ха. Вӗсен йышӗ ӳснипе ҫыхӑннӑ ҫакӑ.
Кӑҫалхи сезонта Вӑрнар районӗнче 15 кашкӑра персе вӗлернӗ. Унта «тукмак хӳресем» кил хуҫалӑхӗсене час-часах тапӑнаҫҫӗ, килти чӗрчунсене ҫиеҫҫӗ. Кашкӑрсен йышне йӗркене кӗртес тесе вӗсене тытма чарман-ха.
Кашкӑрсем вӑкӑра, сурӑха кӑшласа янӑ тӗслӗхсем пулнӑ. Сунар вӑхӑтӗнче вӗсем йытӑсене те тапӑнаҫҫӗ. Йытӑ вӗрет ҫеҫ — шӑпланать. Сунарҫӑ вырӑна ҫитнӗ тӗле ҫӑм чӑмакки ҫеҫ юлать.
Кашкӑрсене Вӑрнар, Ҫӗмӗрле, Йӗпреҫ районӗсенче тытнӑ. Вӗсене ҫу уйӑхӗчченех пеме ирӗк панӑ.
+8.3 °C