ЧР Ҫутҫанталӑк министерстви пуҫарнӑ «Селфи — ҫӳп-ҫапа хирӗҫ» республика акцийӗ «Экопозитив — 2014» пӗтӗм Раҫҫейри премин ҫӗнтерӳҫи пулса тӑнӑ.

Ҫак премие регионсем хушшинчи «Эка» экологи общество организацийӗ йӗркеленӗ. Ӑна обществӑна экологи ыйтӑвӗсемпе кӑсӑклантарас тӗллевпе пуҫарнӑ.

Ҫулсерен иртекен преми ҫӗнтерӳҫисене раштавӑн 11-мӗшӗнче Мускавра чысланӑ. Унта тӳре-шарана, бизнес-организацисене, экологи сообществисене, МИХсене чӗннӗ. ЧР Ҫутҫанталӑк министерствин элчисем те пулнӑ.

Ҫӗнтерӳҫӗсене ҫутҫанталӑк чулӗнчен хатӗрленӗ статуэткӑсемпе, дипломсемпе чысланӑ. Уявпа килӗшӳллӗн эко-ярмӑрккӑ йӗркеленӗ, эко-парнесем хатӗрлес енпе ӑсталӑх класӗсем иртнӗ, экокухньӑна тутаннӑ, эколотерея пулнӑ.

Сӑнсем (34)

Чӑваш наци телекуравӗн социаллӑ роликӗ пӗтӗм тӗнчери «Кино-клик» уҫӑ фестивальте иккӗмӗш вырӑн йышӑннӑ. Фестиваль Ярославль хулинче раштавӑн 1-3-мӗшӗсенче иртнӗ.

Жюри «Социаллӑ реклама» номинацире Чӑваш наци телекуравӗн редакторӗн Мария Шоклевӑн «Хутшӑнусене кӑна мар упрӑр…» роликне палӑртнӑ.

Ролик тавралӑха упрамалли пирки. Унта тӗп роле «Куча мала!» студин пӗчӗк актриси Лиза Иванова вылянӑ.

Палӑртмалла: Мария Шоклевӑн кӑларӑмӗ «ТЭФИ регион» конкурсра та пӗрре мар малти вырӑнсене йышӑннӑ: 2007 тата 2014 ҫулсенче.

Чӑваш Ене ятарлӑ техника килсе ҫитнӗ. Хальхи йышши тӑватӑ трактор Ҫӗмерле, Шупашкар, Патӑрьел районӗсенчи вӑрман хуҫалӑхӗсенче ӗҫлӗҫ.

Вӗсем вӑрмансене пушарсенчен сыхлӗҫ. Вӑрманҫӑсене ҫӗнӗ техникӑн уҫҫисене панӑ ӗнтӗ. Уявра ЧР ял хуҫалӑх министрӗ Сергей Павлов ӗҫченсене юлашки вӑхӑтра вӑрмансенче пысӑк пушар пулманшӑн тав тунӑ.

Юлашки 20 ҫулта республикӑри вӑрман техники пачах ҫӗнелмен. Уйрӑмах ку 2010 ҫулта паллӑ пулнӑ. Ара, ун чухне шӑрӑх ҫанталӑка пула вӑрмансем ҫунма тытӑнчӗҫ, вӗсене сӳнтерме йывӑр пулнӑ. Кун хыҫҫӑн трактор паркне ҫӗнетме тытӑннӑ: киввисене юсанӑ, ҫӗннисене туянма тӗллевленӗ.

ЧР ҫутҫанталӑк министрӗ Иван Исаев палӑртнӑ тӑрӑх, юлашки 3 ҫулта 100 миллион тенке яхӑн уйӑрнӑ. Вӗсенчен 75 миллионӑшӗ — республика хыснинчен. Укҫапа 61 техника туяннӑ.

Вӑрман хуҫалӑхӗнчи техникӑна 2017 ҫул тӗлне ҫӗнетсе пӗтерме палӑртнӑ.

Илпешри ҫӳп-ҫап вырӑнӗ ҫак тӗлте

Шупашкар районӗнчи Илпешри ҫӳп-ҫап вырӑнӗ ял хуҫалӑх тӗллевӗллӗ ҫӗр ҫинче вырнаҫнӑ иккен. Ӑна 1979 ҫулта уҫнӑ. Хӑй тӗллӗн никам та турттарма тытӑнман-ха. Йӑлари хытӑ каяша ҫавӑнта турттарма Шупашкар районӗнчи хӑй тытӑмлӑх органӗсем 35 ҫул каяллах ирӗк панӑ. Анчах ҫав ҫӗр ял хуҫалӑх тӗллевӗллӗ пулни халь ҫиеле тухнӑ. Кун пирки республика прокуратурин пресс-служби пӗлтерет.

Малтан унта вырӑнти колхоз каяш турттарнӑ, каярах — ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑх предприятийӗсем. Юлашки ҫулсенче каяша унта «Чувашское» акционерсен хупӑ обществи район администрацийӗпе тунӑ килӗшӳ тӑрӑх турттарса пурӑннӑ.

Ҫӗре урӑх тӗллевпе усӑ курма тытӑннӑ хыҫҫӑн унӑн категорине тепӗр категорие куҫармалла-ҫке. Илпешри ҫӳп-ҫап вырӑнне ял хуҫалӑх тӗллевӗллӗ категорирен никам та куҫарманнине кура вӑл паян кун та кӗтӳ кӗтмелли вырӑн шутланать.

Шупашкар район администрацийӗ ҫак енӗпе хӑй вӑхӑтӗнче тивӗҫлӗ мера йышӑнман тесе Шупашкар район прокуратури район администрацийӗн хальхи пуҫлӑхӗн ячӗпе представлени шӑрҫаланӑ. Унта айӑплисене явап тыттарма сӗнни те пур иккен.

Малалла...

Чӑваш Енӗн ҫутҫанталӑк министерствин шутланакан «Вӑрман хуҫалӑхӗн центрӗ» хысна учрежденине ҫывӑх вӑхӑтра вӑрмна пушарӗпе кӗрешмелли 4 техника килсе ҫитмелле. Учреждение МТЗ–82.1 урапаллӑ трактор парӗҫ. Техникӑпа пӗрлех — сухапуҫ та.

Ятарлӑ техникӑна федераиц хыснинчен уйӑракан субсиди шучӗпе туянмалла. Ку тӗллевпе Мускавран 3,1 миллион тенкӗ килнӗ. Унсӑр пуҫне 0,2 миллион тенкине республика хыснинчен уйӑрмалла.

2010–2012 ҫулсенче республикӑн вӑрман хуҫалӑхне 61 единица техника килсе ҫитнӗ. Ҫак тӗллевпе пурӗ 100 миллион тенкӗ уйӑрнӑ, ҫак шутарн пӗрре-виҫҫӗмӗш пайне — республика хыснинчен. 2011 тата 2012 ҫулсенче вӑрмансене пушар пӗртте шар кӑтартман-мӗн. «Хӗрлӗ автанӗ» ҫапах та ҫавӑн чух пӗрер хутчен «ташланӑ-ха». Кӑҫал виҫӗ хутчен вут алхаснӑ, анчах ҫулӑма кашнинчен вӑхӑтра сӳнтернӗ.

Ку ыйтӑва нумаях пулмасть иртнӗ Элӗк район депутачӗсен пухӑвӗн черетлӗ ларӑвӗнче хускатнӑ.

«Халӑх тарҫисем» ял тӑрӑхӗсен территорийӗсенчи йӑлари хытӑ каяша пухассипе тата вӑхӑтлӑх тытассипе тунӑ ӗҫсем ҫинчен отчет итленӗ. Район админситарцийӗнче ӗҫлекен Сергей Гаврилов специалист чарӑнса тӑнӑ самантсем депутатсем хушшинче те, пухӑва хутшӑнакансем хушшинче те нумай ыйту ҫуратнӑ-мӗн.

Район центрӗнче те, ял тӑрӑхӗсенче те ҫӳп-ҫапа пуҫтарас ыйту ҫивӗч тӑрать иккен. Пухӑнса кайнӑ каяша вӑхӑтра турттарасси кӑна мар, ятарласа уйӑрнӑ вырӑна ӑна ҫитересси те ҫителӗклӗ пулса пымасть-мӗн. Йӗри-таврари тирпейсӗрлӗхшӗн яланах пуҫлӑх айӑплӑ мар тесе ҫирӗплетеҫҫӗ вырӑнтисем. Ҫынсем хӑйсемех ҫул хӗррине миххи-миххипе ҫӳп-ҫап пӑрахса хӑварма хӑяҫҫӗ иккен. Район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Александр Куликов депутатсене хӑйсен округӗсенче тирпейлӗх ыйтӑвӗсемпе ҫине тӑрса ӗҫлеме ыйтнӑ. Ҫитес вӑхӑтра районта ку ҫивӗч ыйтӑва татса пама ӗҫ пуҫарнине палӑртнӑ. Район депутачӗ Сергей Васильев пӑрлӑ ҫумӑр хыҫҫӑн ҫулсем хӗррипе ӳкнӗ йывӑҫсене халӗ те пухса тирпейлеменнине каланӑ. Александр Куликов ку енӗпе пур ял тӑрӑхӗнче те ӗҫсене тивӗҫлипе йӗркелеме хушнине аса илтернӗ.

Малалла...

Ҫак кунсенче «Чӑваш вӑрманӗ» наци паркӗнче икӗ объекта савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫнӑ. Вӗсем — «У медведя во бору» экологи сукмакӗ тата «Снежная» гриль беседка.

Уява наци паркӗн директорӗ Ю.Татарских уҫнӑ. Наци паркӗнче унччен те виҫӗ экологи сукмакӗ пулнӑ: «Тайны чувашского леса», «Приоткрывая двери старины», «Эко — невидаль».

«У медведя во бору» ҫӗнӗ сукмак уҫӑлнӑ май наци паркӗпе ҫывӑхрах паллашма пулать. Вӑл туризмӑн пӗр пайӗ, парка килнӗ ҫынсен тавракурӑмне тата анлӑлатӗ.

Сукмак ҫинче кӑтарту паллисем, информаци стенчӗсем, тискер чӗрчунсен макечӗсем пур.

Анатолий Иванов геолог Чӑваш Енре 10 пин ҫул каялла метеорит ӳкнине ҫирӗплетет. Ку кӑна мар. Экспедици хыҫҫӑн ӑсчах Шупашкар районӗнчи Когояр кӳлӗ (Атӑл леш енӗ) метеорита пула пуҫланнине ӗнентерет.

Кратерсене вӑл спутник ӳкерӗвӗ пулӑшнипе нумаях пулмасть тупнӑ. Анатолий Иванов кӳлӗ ҫывӑхӗнче метеорит йӗрӗсене палӑртнӑ. Ытти метеоритсен юлашкине тупма пулать-и? Ҫапла. Анчах геолог вӗсем ҫӗр айӗнче тарӑн выртнине ҫирӗплетет.

Когояр кӳлӗ — сипленмелли пылчӑк вырӑнӗ. Вӑл пулӑшнипе ҫынсем юн ҫаврӑнӑшӗн, нерв тытӑмӗн, сывлав органӗн, апат ирӗлнин тата ытти чир-чӗртен сипленеҫҫӗ.

1985 ҫулта унта пылчӑк кӑлармалли хатӗр вырнаҫтарнӑ чухне 1,5 килограмм таякан чул тупнӑ. 2008 ҫулта Хусанти патшалӑх университечӗн геологи музейӗнчи Ҫӗр ҫине ӳкнӗ метеоритсене пӑхса тухнӑ хыҫҫӑн ҫав чул ҫавнашкаллиех пулни палӑрнӑ.

Анатолий Иванов ҫитес вӑхӑтра экспедици йӗркелесе метеоритсем ӳкнӗ вырӑнсене кайса курма палӑртать.

Йӗпреҫ районӗнче Хум юханшыври пулӑ мӗншӗн вилнине уҫӑмлатаҫҫӗ. Кун пирки ЧР ГКЧС сайтӗнче пӗлтереҫҫӗ.

Юханшывра пулӑ вилни пирки чӳк уйӑхӗн 11-мӗшӗнче 15 сехетре пӗлтернӗ. Хальлӗхе пӑтӑрмах калӑпӑшӗ пирки сӑмах ҫук. Ведомство палӑртнӑ тӑрӑх, халӗ юханшыври пулӑ мӗншӗн вилнине тата ку мӗн чухлӗ тӑкак кӳнине уҫӑмлатаҫҫӗ.

МЧС управленийӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, Хум шывне, ун ҫывӑхӗнчи тӑпрана тата вилнӗ пулла тӗрӗслемешкӗн илнӗ. Вӗсене лабораторире тӗпченӗ хыҫҫӑн сӑлтавӗсене палӑртӗҫ.

Асаилтеретпӗр, нумай пулмасть Йӑршу шывӗнчи пулӑсем вилнине пула «Юрма» агрохолдинга укҫа-тенкӗ енӗпе тӑкаклаттарнӑччӗ.

Ҫурлан 16-мӗшӗнчен тытӑнса юпан 1-мӗшӗччен пирӗн республикӑра хӑмӑр упа йышне шутланӑ. Ку ӗҫе сунар лаптӑкӗсемпе усӑ куракансемпе федераци пӗлтерӗшӗллӗ уйрӑмах сыхламалли ҫут ҫанталӑк территорийӗсен служби пурнӑҫланӑ.

Ҫак чӗрчун йышне ятарлӑ методикӑпа палӑртаҫҫӗ иккен. Меслетсенчен пӗрин шутӗнче малти ура лаппин виҫи тӑрӑх хакланине кӗртмелле.

Ҫапла вара хӑмӑр упа тӑватӑ муниципалитет территорийӗнче пурӑннине пӗтӗмлетнӗ. Ҫавсем пурте Йӑлӑма тата Сӑр тӑрӑхне кӗреҫҫӗ. Хӑмӑр упа шучӗ 12 пуҫ тесе шухӑшлаҫҫӗ. Пӗлтӗрхипе танлаштарсан ҫак чӗрчун йышӗ 2 пуҫ чакнӑ. Тата вӗсем пурӑнакан вырӑн та сахалланӑ. Пӗлтӗр упа 5 муниципалитетра пурӑннӑ тӑк, халь тӑватӑ ҫӗрте кӑна юлнине каларӑмӑр ӗнтӗ.

Хӑмӑр упана тытма юрамасть, ӑна Чӑваш Енӗн Хӗрлӗ кӗнекине кӗртнӗ.