Воронеж облаҫӗнче нумаях пулмасть «Русь песенная, Русь мастеровая» (чӑв. Юрӑллӑ Руҫ, ӑсталлӑ Руҫ) Пӗтӗм Раҫҫейри фестиваль иртнӗ. Унта хамӑр ҫӗршыври тӗрлӗ халӑх культурине кӑтартнӑ май чӑвашсем те сумлӑ вырӑн йышӑннӑ.

«Чӗрӗ ремесло» курав-ярмӑрккӑна ҫӗршывӑн тӗрлӗ кӗтесӗнчен ҫӗр ытла ӑста пухӑннӑ. Вӗсенчен хӑшӗсем тӑмран ӑсталаҫҫӗ, теприсем — тимӗрҫӗсем, виҫҫӗмӗшӗсем мамӑкран хитре япала ҫыхаҫҫӗ... Пирӗн республикӑри халӑх пултарулӑхӗн центрӗн фольклор енӗпе тӑрӑшакан методисчӗ Светлана Тяхмусова хӑй те декоративлӑ прикладной ӳнер ӑсти пулнӑ май чӑваш наци тумтирӗпе паллаштарнӑ.

Фестивале уҫма 30 ытла ушкӑн пырса ҫитнӗ. Вӑл шутра Йӗпрӗҫ районӗнчи «Эревет» халӑх фольклор ушкӑнӗ те (ертӳҫи — Александр Федулов). «Эреветпе» пӗрле куракансем те ташша тухнӑ.

Сӗнтӗрвӑрри район администрацийӗн культура тата социаллӑ аталану пайӗн пуҫлӑхӗ машина рулӗ умне ӳсӗрле ларнипе ҫул-йӗр инспекторӗсен куҫӗ тӗлне ҫакланнӑ. Хӗрарӑм-пуҫлӑх хӗрӗнкӗ пуҫпа урапана хускатса ҫула тухма хӑраманнине «Правда ПФО» тӗнче тетелӗнчи хаҫат хӑйӗн ҫӑлкуҫӗсем пӗлтернӗ тӑрӑх ҫырнӑ.

Эрех сыпкаланӑ пуҫлӑха ҫӗртме уйӑхӗн 30-мӗшӗнче Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Шуршӑл ялӗ патне ҫул пӑрӑннӑ вырӑнта тытса чарнӑ пулать. Ку пӑтӑрмах чӑнахах та пулнине «Антидилер» юхӑмӑн регионти уйрӑмӗн ертӳҫине Альберт Ильина Шалти ӗҫсен министерствин Ҫул-йӗр хӑрушсӑрлӑхӗн инспекцийӗнче ҫирӗплетсе панӑ иккен.

Руль умне ӳсӗрле ларма хӑраман хӗрарӑм тӳре-шара ӗҫне мировой судсенчен пӗринче пӑхса тухса тивӗҫлӗ йышӑну тумалла.

Ҫӗнӗ ҫул кӑтартмӑшӗсем. «Ирӗклӗх» хастарӗсем тунӑ сӑн

Ҫакна «Ирӗклӗх» хастарӗсем асӑрханӑ. Нумай пулмасть Шупашкарта ҫӗнӗ кӑтартмӑшсем вырнаҫтарнӑ — вӗсене хулари паллӑ вырӑнсем ӑҫтарах пулнине пӗлтерме хатӗрленӗ. Анчах, каллех, вырӑсла тата акӑлчанла кӑна тунӑ, патшалӑх чӗлхипе — чӑваш чӗлхипе — ҫырман.

Аса илтеретпӗр, кунашкал пӑтӑрмах унччен те пулнӑччӗ. Ун чухне те хулари тӳре-шара чӑваш чӗлхипе усӑ курма «маннӑччӗ». Каярах вӗсен вара ҫав кӑтартмӑшсене ҫӗнӗрен хатӗрлеме тиврӗ — саккуна пӑхӑнса патшалӑх чӗлхине те хушмалла пулчӗ. Вӑл хутӗнче те кӑлтӑка асӑрхаканӗсем «Ирӗклӗх» хастарӗсем пулчӗҫ.

«Ирӗклӗх» ку хутӗнче те кӑлтӑк пирки прокуратурӑна пӗлтернӗ. Чӑваш Енӗн тӗп хула администрацийӗн культура ертӳлӗхӗ нумай пулмасть хурав панӑ — тин кӑна лартнӑ кӑтартмӑшсенчи кӑлтӑка вӗсем сирме килӗшнӗ. Ҫывӑх вӑхӑтра вӗсене ҫӗнетӗҫ — чӑваш чӗлхине те хушӗҫ.

«Тӳре-шарасем, пӗр йӑнӑша ик хут мӗнле тума пулать-ши? Виҫҫӗмӗш хут пӗр йӑнӑшах тумасса шанатпӑр», — хӑйсен шухӑшне пӗлтереҫҫӗ «Ирӗклӗх» хастарӗсем.

Олег Марков вице-премьер

Чӑваш Енӗн Правительствинче ҫывӑх вӑхӑтра хӑш-пӗр улшӑну пулса иртме пултарать. Ку вӑл кадрсемпе ҫыхӑннӑ.

Республикӑри паллӑ журналистсенчен пӗри Александр Белов ҫырнӑ тӑрӑх, республикӑн вице-премьерӗ — строительство министрӗ Олег Марков ӗҫрен хӑтарма ыйтса заявлени ҫырнӑ пулать. Министр пуканне вӑл Строительсен кунӗ иртсе кайсан (ӑна ҫак уйӑхӑн иккӗмӗш вырсарникунӗнче уявлаҫҫӗ) пушатмалла-мӗн.

"Тӗрлӗрен сӑмах ҫӳрет. Ҫынсем кун пеккине калаҫма юратаҫҫӗ. Анчах хальӗхе нимӗнле йышӑну та туман", — тенӗ Олег Марков вице-премьер журналиста.

Ҫав вӑхӑтрах ЧР Элтеперӗн Администрацийӗн Ертӳҫи Юрий Васильев республикӑн парламентне, социаллӑ политика енӗпе ӗҫлекен комитет ертӳҫине куҫас шухӑшлӑ пулнӑ, анчах Михаил Игнатьев Элтепер ирӗк паман имӗш.

Ҫурла уйӑхӗн 1-мӗшӗнче каҫхине Улатӑрти пӗр ҫурт картишӗнче арҫын хӑйӗн Борис ятлӑ ывӑлне персе вӗлернӗ.

Каччӑ 22-ре ҫеҫ пулнӑ. Ашшӗ ӳсӗр пулнӑ. Вӑл амӑшне ҫапма хӑтланнӑ, ывӑлӗ вара асламӑшне хӳтӗлеме тӑнӑ. Урнӑ арҫын пӑшал тытнӑ та ывӑлне тӗллесе пенӗ. Каччӑ пульницӑра темиҫе кунран вилнӗ.

Арҫынна ҫав кунах тытса чарнӑ. Вӑл час-часах эрех ӗҫнӗ, харкашнӑ. Борис Хура тинӗс хӗрринчи пӗр уйлӑхра ӗҫленӗ. Унӑн авӑн уйӑхӗнче таврӑнмалла пулнӑ, анчах темшӗн иртерех ҫитнӗ.

Борисӑн юратнӑ хӗрӗ пур. Наталья каланӑ тӑрӑх, каччӑ пысӑк ҫемье пирки ӗмӗтленнӗ.

Ҫынсем каланӑ тӑрӑх, Борисӑн ашшӗн килӗнче пӑшал пулнӑ. Вӑл унччен те тӗрмере ларнӑ. Каччӑна ҫурла уйӑхӗн 8-мӗшӗнче пытарнӑ.

Чӑваш Енрен ҫула тухнӑ пуйӑс вакунӗсенчен Тутар Республикинче тӑварлӑ йӳҫек тӑкӑннӑ. Ку ӗнер, ҫурла уйӑхӗн 8-мӗшӗнче, Тойма станцӑра пулнӑ.

Цистернӑна «Химпром» янӑ, ун йышне тӗрлӗ тиевлӗ 73 вакун кӗнӗ. Тӑварлӑ йӳҫек юлашки вакунра пулнӑ.

Пӗр участокри бригадир пуйӑс кайнӑ ҫӗрте йӗркеллӗ маррине сиснӗ. Тӗрӗслесен цистернӑран тӑварлӑ йӳҫек юхни ҫиеле тухнӑ.

Йӳҫек пуйӑс кайнӑ чухне тата станцӑра юхнӑ. Пӑтӑрмах сиксе тухнӑ вырӑнта Л.Я.Карпов ячӗллӗ хими савучӗн ӗҫченӗсем пулнӑ. Цистернӑна савута илсе ҫитернӗ. Каҫ енне пӑтӑрмаха сирнӗ. Документра палӑртнӑ тӑрӑх, цистернӑра 63 тонна шӗвек пулнӑ. Пӑтӑрмаха сирнӗ хыҫҫӑн 58 тонна та 897 литр юлнӑ. Ҫапла 4 тонна та 303 литр йӳҫек юхса тухса ҫухалнӑ.

Улатӑр районӗнчи Кивӗ Эйпеҫ ял тӑрӑхӗнче пурӑнакан Емельян Иванович Никишин ҫак кунсенче 104 ҫул тултарнӑ. Вӑл — районти чи ватӑ ҫын.

Емельян Никишинӑн шӑпи ҫӑмӑл килмен. Вӑл Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫине хутшӑннӑ. Мӑшӑрӗпе пӗрле пилӗк ывӑлпа пӗр хӗр ҫитӗнтернӗ.

Емельян Иванович районта хисеплӗ ҫын. Ӑна ҫуралнӑ кунпа саламлама Улатӑр район администрацийӗн пуҫлӑхӗ, ял тӑрӑхӗн ертӳҫи тата ҫӗршывӑн тӗрлӗ кӗтесне саланнӑ тӑванӗсем килнӗ.

Емельян Никишин ҫулӗсене кура мар правур. Вӑл халӗ те куҫлӑхсӑр вулать, республикӑри хыпарсене пӗлсе тӑрать. Вӑрӑм ӗмӗрӗн вӑрттӑнлӑхне пӗлтернӗ вӑл. Емельян Иванович нихӑҫан та пирус туртман, эрех ӗҫмен, яланах ӗҫленӗ, никама та усал сунман.

Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн пуҫлӑхӗ Юрий Исаев

Чӑваш Енӗн вӗренӳ министрӗнче тӑрӑшнӑ Владимир Иванова И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика университечӗн ректорӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлама лартнине эпир хӑй вӑхӑтӗнче пӗлтернӗччӗ. Аса илтеретпӗр, экс-министра Михаил Игнатьев Элтепер хӑйӗн канашҫи пулма та шаннӑччӗ.

Республикӑн вӗренӳ министрӗн пуканӗ пушанса юлнӑ хыҫҫӑн ку портфеле Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн директорне Юрий Исаева тыттарас шанчӑк пур.

Ку хыпара республикӑри МИХсем хальлӗхе пӗлтермен-ха. Юрий Исаев кандидатурине РФ Вӗренӳ министерствине ярса пани пирки «Правда ПФО» тӗнче тетелӗнчи хаҫат ЧР Элтеперӗн Администрацийӗнче ӗҫлекен шанчӑклӑ ҫӑлкуҫ вӑрттӑн пӗлтерни ҫине таянса паян ирпе хыпарланӑ.

90 ҫулхи кинемипе Любовь Ананьева

Шупашкар районӗнчи халӑхӑн социаллӑ ыйтӑвӗсене тивӗҫтерекен центр пулӑшу кирлисене май килнӗ таран пурне те алӑ пама тӑрӑшать. Теприсем, тен, ҫын пулӑшӑвне йышӑнасшӑнах та мар пулӗ, ҫапах та центр специалисчӗсем вӗсене те тимлӗх уйӑрма ӑнтӑлаҫҫӗ.

Ишек ял тӑрӑхӗнче пурӑнакан Мария Никиолаева ӗмӗрне пӗччен пурӑнса ирттернӗ. Нумаях пулмасть вӑл 90 ҫул тултарнӑ. Хӑй вӑхӑтӗнче ҫемье пурнӑҫӗ ӑнман та, шӑпа ҫавӑн пек пӳрнӗ пуль тенӗ-ши, Мария Никифоровна кун хыҫҫӑн куна никамсӑрах кунланӑ. Вӑй-халӗ тапса тӑнӑ чух ӗне те усранӑ. Халӗ, ҫул кайнӑҫемӗн, унтан-кунтан ыратаканӗ те сиксе тухать, выльӑх-чӗрлӗхпе аппаланма ҫӑмӑл мар. Пӗччен чуна йӑпатма кинеми темиҫе кушак та усрать, чӗлхесӗр янаварсемпе чунне йӑпатать.

Нумаях пулмасть 90 ҫулхи ватӑна ҫуралнӑ кунпа Шупашкар районӗнчи халӑхӑн социаллӑ ыйтӑвӗсене тивӗҫтерекен центр пуҫлӑхӗ Любовь Ананьева саламланӑ. Кинемее кӑштах та пулин пулӑшу кӳрес тесе социаллӑ ӗҫчен ҫирӗплетесси пирки калаҫса татӑлнӑ.

Иртсе кайнӑ канмалли кун тӗлӗнче, ҫурла уйӑхӗн 6-мӗшӗнче, Улатӑр хули хӑйӗн черетлӗ ҫуралнӑ кунне паллӑ тунӑ. Ҫав вӑхӑтра Раҫҫей Федерацийӗн коммунистсен партийӗн вырӑнти пайташӗсем те ахаль ларман. Вӗсем митинга тухнӑ.

Коммунистсем тата вӗсем майлисем Улатӑрта ҫуралнӑ Совет Союзӗн Геройӗсене М.П. Боронинпа В.Ф. Ветвинские халалласа лартнӑ палӑк умне пуҫтарӑннӑ. Палӑксем Комсомола 30 ҫул ячӗллӗ скверта вырнаҫнӑ.

Митинга ертсе пынӑ Коммунистсен партийӗн хула комитечӗн пӗрремӗш секретарӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлакан А.В. Киреев улатӑрсене уявпа саламланӑ хыҫҫӑн Чӑваш Енӗн Патшалӑх канашӗнчи РФКП фракцийӗн ертӳҫи Т.А. Старева, РФКП Улатӑр райкомӗн пӗрремӗш секретарӗ А.И. Душенков, А.А. Пшеничная, О.Е. Гринбладт коммунистсем, РФКП рескомӗн пайташӗ, РФ Патшалӑх Думин депутачӗн В.С. Шурчановӑн пулӑшуҫи С.В. Сапельников тухса калаҫнӑ. Ҫавсем ҫитес суйлавра влаҫа ылмаштарсан кӑна кӑна ырӑ пурнӑҫ пулать тесе шухӑшланине пӗлтернӗ.