Раҫҫей вице-премьерӗ Дмитрий Козак

Чӑваш Енӗн Элтеперне Михаил Игнатьева ҫӗршывӑн регионӗсене аталантарассипе ӗҫлекен правительство комиссийӗн йышне кӗртнӗ. Ун пирки РФ Правительстви кӑҫалхи утӑ уйӑхӗн 9-мӗшенчех йышӑну кӑларнӑ.

Чӑваш Енӗн влаҫ органӗсен официаллӑ порталӗнче паян пӗлтернӗ тӑрӑх, йыша федерацин ӗҫ тӑвакан влаҫ органӗсенче тӑрӑшакансем, регионсен ертӳҫисем, РФ Патшалӑх Думин депутачӗсем, Федераци Канашӗн пайташӗсем кӗнӗ.

Правительство комиссийӗ туса хуни федерацин тата регионсенчи ӗҫ тӑвакан влаҫ органӗсене тата ытти организацие вырӑнти ыйтусене татса пама пулӑшмалла.

Михаил Игнатьев правительство комиссийӗн ларӑвне хутшӑннӑ та ӗнтӗ. Мероприятие Раҫҫейӗн вице-премьерӗ Дмитрий Козак ертсе пынӑ.

Илпеш патӗнчи ҫӳп-ҫап вырӑнӗ ҫапла ҫуннӑ

Шупашкар районӗнчи Илпеш ялӗ ҫывӑхӗнче вырнаҫнӑ каяш вырӑнӗ ҫак уйӑхӑн 26-мӗшӗн каҫхине ҫунма тытӑннине эпир ӗнер пӗлтернӗччӗ.

Паянхи кӑнтӑрла тӗлне илсен, пушара тӗппипех сӳнтерсе пӗтереймен пулнӑ-мӗн-ха. Ҫиелте ҫулӑмпа ҫунмасть-мӗн, анчах тӗтӗмленсе тӑрать.

Тӗтӗм-сӗрӗм вӑл тӑрӑхри ялсенче пурӑнакансене канӑҫсӑрлантарнине ӑнланма йывӑр мар. Ял ҫыннисенчен хӑшӗ-пӗри тӑванӗсем патне куҫнӑ тесе те калаҫҫӗ.

Официаллӑ ҫӑлкуҫсем пӗлтернипе те паллашма кӑсӑклӑ. Пушар пирки илтсен вырӑнти, Ҫӗньял ял тӑрӑхӗнчи, тӳре-шара ҫийӗнчех ҫанӑ тавӑрса тар тӑкма тытӑннӑ-мӗн. Кун пирки Чӑваш Енӗн гражданла хӳтӗлев тата инкеклӗ ӗҫсем енӗпе ӗҫлекен комитет пӗлтерни тӑрӑх ӑнланма пулать.

Хушма вӑйсене явӑҫтарма Шупашкар район администрацийӗн пуҫлӑхӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлакан Владимир Димитриев хӑй хушнӑ-мӗн.

Маларах асӑннӑ комитет ертӳҫи В.И. Петров та ӗнер вырӑна ҫитнӗ. Вӑл вара техника шутне вунна, пулӑшакансен йышне вара ҫирӗме ҫитерме хушнӑ.

Ҫӳп-ҫап вырӑнӗнчен инҫе мар вырнаҫнӑ ялсенче пурӑнакансене свалка енне пули-пулми каймалла маррине асӑрхаттарнӑ.

Малалла...

«Ҫӗнӗ вӑхӑт» кӗнеке издательствинче ҫак кунсенче Вячеслав Александровпа Галина Зотова хатӗрленӗ «Кукшумский колос» (чӑв. Кӑкшӑм пучахӗ) ҫӗнӗ кӗнеке кун ҫути курчӗ. Ӑна Ӗҫ ҫынни ҫулталӑкне халалланӑ. Кӗнеке тиражӗ 200 экземпляр. Кӗнекери статьясем вырӑсла тата чӑвашла. Вячеслав Александрович Александров (1929–2005) ӗмӗр тӑршшӗпех агроном, унтан колхоз ертӳҫи пулса ӗҫлесе чылай награда илме тивӗҫлӗ пулнӑ. Чӑваш АССРӗн тата РСФСРӑн тава тивӗҫлӗ агрономӗ Етӗрне районӗнчи «Заветы Ильича» (чӑв. Ильич халалӗ) колхоз историне тӗпченӗ, кӗнеке кӑларма ӗмӗтленнӗ. Чире пула вӑхӑтсӑр пурнӑҫран уйрӑлнипе кӗнекене кун ҫути кӑтартайман.

2015 ҫулта Галина Зотова унӑн алҫырӑвӗсен пӗр пайне тупнӑ, кӗнекене кун ҫути кӑтартма шут тытнӑ. Кӗнеке 8 сыпӑкран тӑрать. Пӗр сыпӑкӗ «Краткая энциклопедия Кукшумского поселения» (чӑв. Кӑкшӑм тӑрӑхӗн кӗске экциклопедийӗ), кунта ҫак тӑрӑхра пурӑннӑ 500 ҫын ҫинчен каласа кӑтартнӑ. Кӑкшӑм тӑрӑхӗнче паллӑ ҫынсем чылай: Леонид Агаков, Моисей Федоров ҫыравҫӑсем, Зоя Лисицина юрӑҫ, Олимпиада Агакова артистка, Всеволод Агаков, Николай Федоров профессорсем, Яков Евграфов ҫӗр айӗнче ҫӳрекен карапсем ӑсталакан инженер-конструктор, Арсений Изоркин историк, паллӑ ҫӗр ӗҫченӗсем.

Малалла...

Шупашкарти 131-мӗш ача пахчинче завхозра тӑрӑшакан Лидия Васильева хулари 132-мӗш пахчара бассейн ҫуккишӗн питӗ пӑшӑрханса ҫӳренӗ. Шухӑшпа шур пӳрт лартаймӑн та, чунне ыраттарса ывӑннӑ хӗрарӑм Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев патне вӗҫтернӗ.

Пысӑк пуҫлӑх патӗнче завхоз Элтепер ҫынсене ятарласа йышӑннӑ кун, утӑ уйӑхӗн 27-мӗшӗнче, пулнӑ. Лидия Васильева 132-мӗш ача пахчинче бассейн ҫуккине хӑйӗн мӑнукӗ Мария унта ҫӳренӗрен пӗлет-мӗн. «Ӗҫлемен ҫав бассейна юсама эсир пулӑшасса питӗ шанас килет. Халӗ ача пахчинче юсав пырать. Унти коллектив питӗ лайӑх, эпир пуринпе те кӑмӑллӑ», — йӑлт ӑнлантарнӑ йышӑнӑва пынӑ хӗрарӑм.

Элтепер хула администрацине бассейна юсассипе ҫыхӑннӑ хутсене хатӗрлеме хушнӑ.

Патӑрьел районӗнчи Шӑнкӑртамри тӗп стадионта ӗнер Республикӑри ача-пӑча сабантуйӗ иртнӗ. Ӑна Чӑваш Енри мӑсӑльмансен тӗн управленийӗ йӗркеленӗ.

Уяв ячӗпе саламлакансен хушшинче Патӑрьел район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Рудольф Селиванов, Альбир хазрат Крганов муфти тата ыттисем пулнӑ. Уява республикӑри культура министрӗн ҫумӗ Вячеслав Оринов та ҫитнӗ.

Республика кунне тата Ӗҫ ҫыннин ҫулталӑкне халалласа Шупашкарта «Ача-пӑча Акатуйӗ» фестиваль-конкурс иртессине эпир пӗлтернӗччӗ. Ӑна ҫӗртме уйӑхӗн 21-мӗшӗнче Шупашкарти А.Г. Николаев ячӗллӗ паркра йӗркеленӗччӗ. Уяв программине чӑваш юррин тата ташшин конкурсне, «Ӗҫ ҫыннине мухтатпӑр» ӳкерчӗксен конкурссене, «Шупашкар хула паттӑрӗ» ятпа 9–10 ҫулти арҫын ачасем хушшинче вӑй виҫмелли ӑмӑртӑва тата ыттине кӗртнӗччӗ.

Утӑ уйӑхӗн 31-мӗшӗнче Сӗнтӗрвӑрри районӗнче Атӑл урлӑ ишсе каҫасси енӗпе ӑмӑрту иртӗ. Ӑна сумлӑ ентеше Андриян Николаев космонавта халаллӗҫ.

Ку ӑмӑрту вӑй-хал культурин кунӗ ячӗпе те иртӗ. Йӑлана кӗнӗ тӑрӑх, старт Атӑл леш енче пулӗ. Ишевҫӗсен финишӗ — Сӗнтӗрвӑрри хулинчи пляжра.

Ӑмӑртура ҫӑлавҫӑсем, васкавлӑ медпулӑшу пулӗҫ, тем пулас тӑк пулӑшӗҫ. Тупӑшӑва ятарласа хатӗрленнӗ спортсменсем хутшӑнӗҫ. Терапевт ишме ирӗк панӑ справка пулсан лайӑхрах. Ҫавӑн пекех вӗсен инҫе дистанцисене ишнӗ опыт та пулмалла.

Сӑмах май, Андриян Николаев космонавт Атӑла пӗрре мар ишсе каҫнӑ.

Вероника Николаева тунӑ сӑн

Республикӑра паян аслатиллӗ ҫумӑр пуласса, пӑр ҫума пултарасса пӗлтернӗччӗ. Ҫӗрпӳ районӗнче чие ҫырли пысӑкӑш – диаметрӗ 2 сантиметр - пӑр ӳкнӗ. Вӑл ҫынсен пахчинчи хӑш-пӗр ҫимӗҫе тӗп тунӑ.

Пӑр 16 сехетре ҫунӑ. 15 минут ҫунӑ вӑл. Выльӑх-чӗрлӗх те хӑраса ӳкнӗ. Вӗсем хӳтӗ шыраса ял тӑрӑх чупнӑ.

Чӑваш Енри Инкеклӗ лару-тӑру комитечӗ те пӑр ҫӑвасси пирки асӑрхаттарнӑ. Ыран та ҫакнашкал лару-тӑру пулаять. Аслати вӑхӑтӗнче ҫил ҫеккунтра 19 метр таран вӗрме пултарать.

Ҫак кунсенче Шупашкар районӗнчи каяш купи ҫунни пирки пӗрлӗхлӗ диспетчер службине пӗлтернӗ. Илпеш ялӗн ҫыннисем шӑнкӑравланӑ. Урамра тӗтӗм сарӑлсан сисчӗвленнӗ вӗсем.

Пушарнӑйсем ҫулӑма сӳнтернӗ, ҫуртсем, ҫывӑхри вӑрман ҫине куҫма паман. Анчах каяш купи халӗ те йӑсӑрланать-ха. Ӑна сӳнтерес ӗҫ малалла тӑсӑлать.

Ял ҫыннисенчен хӑшӗ-пӗри тӑванӗсем патне куҫнӑ. Ара, сывлама ҫук-ҫке. Мария Воронина вара документсемсӗр тӑрса юлнӑ. Вӑл унта 15 ҫул хуралҫӑра ӗҫлет, ҫавӑнтах пурӑнать. Пӗчӗк ҫурчӗ ҫунса кӗлленнӗ. Сӑнчӑрти йытти те ҫуннӑ. Хуҫине вара ӑннӑ темелле, ҫав каҫ вӑл кӳршӗ ялта пӗлӗшӗсем патӗнче хӑнара пулнӑ.

Кӑҫалхи кӑрлач уйӑхӗнчен каяш купине официаллӑ майпа хупнӑ. Анчах ҫынсем каланӑ тӑрӑх, унта кашни кунах темиҫе кузов ҫӳп-ҫап тиесе килеҫҫӗ.

Кунашкал пушара тӗппипех кунӗ-кунӗпе ҫӑвакан ҫумӑр ҫеҫ сӳнтереет. Анчах синоптиксем ҫумӑр ытлах ҫуманнине пӗлтереҫҫӗ.

Кӑҫал шывра путакан ҫын нумай. МЧС асӑрхануллӑрах пулма ыйтсан та республикӑра инкек ҫине ҫинех пулать. Шел те, ачасен пурнӑҫӗ те татӑлать шывра.

Шупашкарти кӳлмекре паян инкек пулнӑ. 16 сехетре унта хӗрача путса вилнӗ.

Куракансем каланӑ тӑрӑх, виҫӗ хӗрача, 11–13 ҫулсенче курӑнаканскерсем, шыва кӗнӗ. Вӗсенчен пӗри ҫыран хӗррине тухнӑ. Иккӗшӗ шывра путма тытӑннӑ. Пӗрне водолазсем тӳрех ҫӑлнӑ. Ӑна тухтӑрсем тӗрӗсленӗ, анчах вӑл пульница кайма килӗшмен.

Виҫҫӗмӗш хӗрачана вара ҫӑлавҫӑсем пӗр сехет шыранӑ. Шел, унӑн пурнӑҫне ҫӑлма май килмен. Халӗ инкек мӗнле пулнине уҫӑмлатаҫҫӗ.

Утӑ уйӑхӗн 27-мӗшӗнче ЧР Министрсен Кабинечӗ ирттернӗ ларура ЧР Сывлӑх сыхлавӗн министрӗ Алла Самойлова доклад вуланӑ. Вӑл «Чӑваш Республикинче пурӑнакансен сывлӑхӗ пирки» ятлӑ, кӑтартусем — 2015 ҫулхисем.

Пӗлтӗр ҫынсем ытларах юн ҫаврӑнӑшӗн чирӗсемпе, усал шыҫӑпа, апат ирӗлтерекен тытӑм тата сывлав органӗсен чирӗсемпе нушаланса вилнӗ. Атӑлҫи федераци округӗнче Чӑваш Ен ҫын вилеслӗхне чакарас енӗпе малтисен ретӗнче.

2014 ҫултанпа республикӑра ҫын вилеслӗхӗ 293 тӗслӗх чакнӑ. Ӗҫлекен ҫынсен хушшинче ку ытларах палӑрнӑ (9,9 процент чакнӑ).

Ҫав вӑхӑтрах пӗлтӗр усал шыҫӑпа вилекенсен йышӗ ӳснӗ. Ку кӑтарту 9 процент хӑпарнӑ. Тата палӑртса хӑвармалла: юлашки ҫулта республикӑра пурнӑҫ тӑршшӗ вӑрӑмланнӑ. Паян республикӑра вӑтамран 71,3 ҫул пурӑнаҫҫӗ.