«Мускав – Омск» ҫӗнӗ проектпа килӗшӳллӗн, Шупашкара «Россия 24» телеканал корреспонденчӗсем килнӗ, вӗсем ҫулсене тӗрӗсленӗ.

Тӗпчев палӑртнӑ тӑрӑх, ҫул лайӑх лару-тӑрура. Ҫула «Кондор» плотномерпа тӗрӗсленӗ. Вӑл — нумай каналлӑ сканер, ҫулӑн ҫиелти сийне хаклать.

Сӑмах май, федераци телеканалӗн журналисчӗсем тӑваттӑмӗш хулана ҫитнӗ. Вӗсем каланӑ тӑрӑх, хальлӗхе япӑх ҫул енӗпе Чулхула «палӑрнӑ».

Чи малтанах Тимофей Кривов урамӗпе Мускав проспекчӗ хӗресленекен вырӑна тӗрӗсленӗ. ҪҪХПИ ӗҫченӗсем каланӑ тӑрӑх, кунта авари час-часах пулать. Пӗлтӗр унта 9 авари пулнӑ. Репортаж ӳкернӗ чухне те урапасем пырса ҫапӑннӑ.

Унтан корреспондентсем Ишлей проездне ҫитнӗ. Унта та аварисем пулаҫҫӗ. Крылов тата Шумилов урамӗсенчи ҫулсене те тӗрӗсленӗ. Журналистсем 14 кунра Раҫҫейри темиҫе хулана ҫитме палӑртнӑ. Вӗсен йышӗнче — Кисан (Рязань), Улатимӗр, Чулхула, Екатеринбург. Пӗтӗмӗшле илсен, журналистсем Шупашкарти ҫулсене лайӑх хак панӑ.

Чӑваш Енре наркӑмӑшлӑ курӑк сарӑлсах пырать. Наркӑмӑшлӑ пултӑран (борщевик) ҫынна сиен кӳме пултарать.

Унччен республикӑра кунашкал курӑк сайра пулнӑ. Юлашки вӑхӑтра вӑл кашни кӗтесрех курӑнать. Раҫҫейре ҫак ӳсентӑран Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫи хыҫҫӑн курӑнма тытӑннӑ. Сталин ют ҫӗршывра ҫак курӑкпа выльӑх-чӗрлӗхе тӑрантарнине пӗлсен Раҫҫейре те акма хушнӑ. Анчах каярахпа ҫакӑ палӑрнӑ: наркӑмӑшлӑ пултӑран ҫиекен ӗнесем йӳҫӗ сӗт панӑ. Ҫавӑнтанпа ку курӑк пирки маннӑ.

Наркӑмӑшлӑ пултӑран хӑвӑрт сарӑлать. Ӑна ҫулсан вӑл темиҫе ҫул шӑтмасть, кайран каллех ӗрчеме пуҫлать. Чечек ҫурсан ҫеҫ вӑл пӗтет. Пӗрре ҫеҫ ҫеҫкене ларать вӑл. Пултӑрана тымарӗпе тӑпӑлтарсан ҫеҫ унран хӑтӑлма пулать.

Унӑн сӗткенӗ куҫа лексен суккӑрланма та пулать. Ӳте лексен вара ҫав вырӑн пиҫсе каять.

Халӑх фрончӗ Шупашкарта тӗрӗслев ирттернӗ. Хальхинче вӑл хӑрушӑ лару-тӑрури темиҫе ҫурта тупса палӑртнӑ. Стенасем ишӗлсен те, ҫурт йӑтӑнас пек ларсан та ӑна авариллисен шутне кӗртмеҫҫӗ.

Халӑх фрончӗ Ушаков урамӗнчи 29 тата 66-мӗш, Париж Коммунинчи 18, 20, 59 тата 16-мӗш «а» ҫуртсене авариллӗ лару-тӑрура пулнине палӑртнӑ.

Асӑннӑ ҫуртсем пӗрешкелех. Стенасем ҫинче ҫурӑксем пур, тӑрринчен шыв анать, йӑлтах ҫӗрет.

Унта пурӑнакансем ялан пӗр пек официаллӑ ҫыру илеҫҫӗ: пӳрте кивӗ тесе йышӑннӑ. Анчах лару-тӑру лайӑх енне улшӑнни курӑнмасть. Авариллисен йышне вӗсене кӗртмен те.

Халӑх фрончӗ Шупашкар хула администрацине ведомство комиссийӗн пухӑвне ирттерме, кашни ҫурта тӗплӗн тӗрӗслеме, акт ҫырма хушнӑ. Тӳре-шара ку ӗҫе ҫурлан 20-мӗшӗччен тума шантарнӑ.

Владимир Чекушкин юрӑҫ

Тепӗр ҫынсен хушаматне калатӑн та вӑл кам пулнине, ӑҫта ӗҫленине асӑнма та кирлӗ мар. Шӑпах ҫавӑн пек тӗлӗнсе каймалла ятлӑ-сумлӑ ҫын вӑл Владимир Чекушкин.

И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗн профессорӗ, Чӑваш Республикин тата Раҫҫей Федерацийӗн культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, философи ӑслӑлӑхӗсен докторӗ пулнисене асӑнса кайни тепӗр ҫынпа паллаштарнӑ чух пӗлтерӗшлӗ-ха. Владимир Чекушкин ҫинчен каланӑ чух халӑха ку ятсем ним тумах та кирлӗ мар. Ӑна ҫынсем хисеплӗ ятсемсӗрех юратаҫҫӗ, сума сӑваҫҫӗ. Унӑн «Вӗҫ, вӗҫ, куккук» юррине вӑтам тата аслӑ ӑрурисем кӑна мар, ҫамрӑкраххисем те пӗлеҫҫӗ.

Патӑрьел районӗнчи Хирти Шӑхаль ялӗнче ҫуралнӑскер хӑй ӗмӗрӗнче чӑваш халӑхӗн миҫе юррине шӑрантарман пулӗ! Унсӑр пуҫне миҫе халӑх чӗлхипе юрламан-ши вӑл?

Хӑйне чысланисене вӑл пурне те пӗр пек хисеплесе йышӑнать: пысӑк тӳре-шара аллинчен лекнӗ парне-и е вӗренекенӗсемпе пӗр ял ҫыннисенчен-и. Тен, ҫавӑнпа та юратать пулӗ ӑна халӑх. Мӗнех, вӗҫ, вӗҫ, куккук, тӑхӑрвунна ҫитиччен те; ҫӗртен те ирт, куккук.

Пульница ҫурчӗпе чиркӳ хуҫаланӗ

Улатӑр районӗнчи тӗп пульница шутланнӑ ҫурт Вырӑс православи чиркӗвӗн унти епархине куҫнӑ.

«Тем тӑвакан та пур пуль. Рейдерсем-тӗр...» — тесе ассӑн сывласа кулянма тытӑнакансене лӑплантарар: пульница ҫуртне чиркӳ ҫыннисем сӗмсӗррӗн тапӑнса ярса илмен.

Патшалӑх пурлӑхӗ шутланнӑ ҫурта чиркӗве куҫарса парас тесе Чӑваш Енӗн Правительствин пуҫлӑхӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлакан Владимир Аврелькин йышӑннӑ. Ҫак тӳре-шара республикӑн экономика аталанӑвӗн, промышленноҫӑн тата суту-илӗвӗн министрӗнче ӗҫлет.

Патшалӑх пурлӑхӗнчи ҫурта чиркӗве куҫарасси пирки Владимир Аврелькин ӗнер, утӑ уйӑхӗн 21-мӗшӗнче, 508-р номерлӗ йышӑну кӑларнӑ. Эпир калакан пӗр хутлӑ кирпӗч ҫуртра малтан пульницӑн администрацийӗ вырнаҫнӑ.

Михаил Игнатьев парти списокне ертсе пыма хатӗр

Чӑваш Енӗн Элтеперӗ Михаил Игнатьев республикӑн Патшалӑх Канашне парти списокӗпе депутатсем суйланӑ чух «Пӗрлӗхлӗ Раҫҫей» партин списокне ертсе пыма хатӗррине пӗлтернӗ.

Ку хыпара «Пӗрлӗхлӗ Раҫҫей» партин сайтӗнче ҫырни тӑрӑх хакласан, Михаил Игнатьева тӗлпулусенче ҫынсем парти списокне ертсе пыма тӑтӑшах ыйтнӑ-мӗн.

Ӗнер вара Чӑваш Ен Элтеперӗ «Пӗрлӗхлӗ Раҫҫей» списокне ертсе пыма килӗшнине пӗлтернӗ. Кунсӑр пуҫне вӑл суйлавҫӑсем ыйтнине пурнӑҫа кӗртессине тӗп вырӑна хурассине те пӗлтернӗ иккен.

Ӗҫлеме пултаракан саккун кӑларакан влаҫ республикӑра йӗркеленсен ҫынсем тата ҫӗршыв Президенчӗ Владимир Путин лартакан тӗллевсене пурнӑҫа кӗртме май килет тесе шухӑшланине те палӑртса хӑварнӑ Михаил Игнатьев.

Пӗчӗк чухне, 1960-мӗш ҫулсен вӗҫӗнче, 1970-мӗшсен пуҫламӑшӗнче вӗренӳ ҫулӗ пуҫланиччен пире шкулта ҫӗнӗ кӗнекесем паратчӗҫ: чӑвашлисене, вырӑслисене… Ҫӗнӗ кӗнекесенчен ырӑ, тутлӑ шӑршӑ кӗретчӗ. Инҫетри Шупашкартан ярса панӑ кӗнекесем темӗскерле чӑваш ӳкерчӗкӗсемпеччӗ, чуна туртакан тӑван шрифтпа тата илӗртӳллӗрех, кӑсӑклӑрахчӗ… «Тӑван Атӑл», «Ялав» журналсене тупма ҫукчӗ. «Пионер сассине» чӑтаймасӑр кӗтсе тӑнӑ. Кампурпа Ваҫҫук ҫинчен юратса вуланӑ. Чӑвашла куҫарнӑ киносене курма ҫынсем хаваспа лӑк тулли пуҫтарӑнатчӗҫ. Ҫулла чӑваш ҫӗрӗнчен тӗрлӗ театрсем (драма, пукане) килсен — клубра тӑма вырӑн ҫукчӗ… Спектакль пӗтсен артистсене «тӑвансем» тесе, хӑналама килсене сӗтӗретчӗҫ...

Эпир — «тулашри чӑвашсем», «аякри тӑвансем» пулнӑ… Апла пулсан та, пирӗн пуҫра, шухӑшсенче ялан чӑн-чӑн, тӗрӗс чӑвашсен илемлӗ Ҫӗршывӗн, Шурӑ Шупашкарӑн мӗлки илӗртсе тӑнӑ, туртнӑ… Ачасем те Чӑваш Ҫӗршывӗнче туссем тупас тесе хаҫатсене ҫырусем ҫырса яратчӗҫ. Вӑт, ҫаплаччӗ...

Ӗнер, паян пӗлнинчен… Эпир ҫапла ӗмӗтленнӗ, шаннӑ, вӑхӑтрах Сар Хӗвел Ҫӗршывӗнче «чӑн чӑвашсем» мӗн хӑтланнӑ?

Малалла...

Чӑваш Енре ҫуралса ӳснӗ, спортри пуҫламӑш утӑмӗсене, хӑшӗсем — ҫитӗнӗвӗсене те, кунта тунӑ маттурсем хальхи вӑхӑтра ют регионсен чысне хӳтӗленине, халӗ вӗсенчен хӑшӗсем Рио-де-Жанейрӑра ҫитес уйӑхра иртекен Олимп вӑййисене урӑх регионсен ялавӗпе хутшӑнма ӗмӗтленнине эпир пӗлтернӗччӗ.

Аса илтеретпӗр, чӑваш ҫӗрӗнчен тухса урӑх регионта тӗпленнӗ ултӑ ҫӑмӑл атлет Раҫҫейӗн пӗрлештернӗ командине кӗнӗччӗ. Йыша Мӑкшӑ Республикинчи Светлана Васильева, Мускаври Марина Пандакова тата Анжелика Сидорова, Мускав облаҫӗнчи Татьяна Архипова тата Алина Прокопьева, Крымри Вера Ребрик лекнӗччӗ. Анчах вӗсем тата Раҫҫейри ҫӑмӑл атлетсем Олимп вӑййисене ахӑртнех хутшӑнаймӗҫ. Ӗнер иртнӗ Спортӑн арбитраж судӗнче Раҫҫейри ҫӑмӑл атлетсене Олимпиадӑна кӗртмелли йышӑну кӑларман.

Вырсарникун Олимпиадӑн пӗтӗм тӗнчери комитечӗ хӑйӗн татӑклӑ сӑмахне калӗ.

И.Р.Степанов композитор

Чӑваш музыка культури пысӑк ҫухату тӳсрӗ. 76 ҫула кайса Илья Романович Степанов композитор вилсе кайрӗ.

Композитор 1941 ҫулхи кӑрлачӑн 31-мӗшӗнче Красноармейски районне кӗрекен Кушкӑ ялӗнче ҫуралнӑ. Ачаллах хӑй тӗллӗн купӑспа тата баянпа калама вӗреннӗ. Кушкӑри тата Мӑн Шетмӗри шкулсенче пӗлӳ пухнӑ. Вӑтам шкул пӗтернӗ хыҫҫӑн комсомол путевкипе Магнитогорск хулинче вӑй хунӑ, электросварщик профессине алла илнӗ, «Водоканал» организацире ӗҫленӗ. Уралта 6 ҫул пурӑннӑ хыҫҫӑн Ф. Лукин композитор чӗннипе Чӑваш Ене таврӑннӑ. Ҫӗрпӳ хулинчи Культура ҫурчӗн илемлӗх ертӳҫин ӗҫне кӳлӗннӗ, хӗрсенчен хор йӗркеленӗ. Куҫӑмсӑр майпа пӗлӗвне тарӑнлатнӑ. Дипломлӑ пулса тӑрсан, Муркашри Культура ҫуртне ӗҫлеме куҫнӑ. Пилӗк ҫул тӑрӑшнӑ вӑл кунта: директор та, илемлӗх ертӳҫи те пулнӑ. Пысӑк хор чӑмӑртанӑ. Хӑйӗн ҫӗнӗ юррисене пичетленӗ. Чӑваш поэчӗсемпе — П. Ялкирпа, Ю. Сементерпе, Г. Беловпа, П. Голицинпа, В. Харитоновпа, Ю. Петров-Вирьялпа тачӑ ҫыхӑну тытнӑ. Чӑвашрадиопа, унти музыка передачисен редакторӗсемпе, хорта юрлакансемпе — А.

Малалла...

Уйӑх ҫинчи хӗр

Шупашкарти «Ашмарин урамӗ» чарӑнуран Кӳкеҫ еннелле кайнӑ ҫӗрти ҫул ҫавринче «Уйӑх ҫинчи хӗр» палӑк туса лартнине унтан иртен-ҫӳрен асӑрханах ӗнтӗ. Улӑмран ӑсталанӑ скульптурӑна пӗлтӗрхи ҫурла уйӑхӗнче вырнаҫтарнӑччӗ. Пӗр уйӑх каялла ҫав монумент ҫухалчӗ. «Палӑка хулана илем кӳрекенсем хурланӑ-тӑр», — тесе шухӑшласа иртнӗччӗ ӑна пуҫтарнине курсан.

Халӗ ҫав палӑк хӑй вырӑнне ҫӗнӗрен таврӑннӑ. Унчченхипе танлаштарсан улӑм кӳлепе малтанхинчен хитререх те, ҫӳллӗрех те. Ҫавна курах вӑл сумлӑрахх та курӑнать.

«Тата 1,5 метр ҫӳлелле ҫӗкленӗ, ик енчен тата скульптурӑсем пулаҫҫӗ, халь вӗсене тӑватап», — тесе ҫырнӑ ӗҫӗн авторӗ Фейсбукри хӑйӗн страницинче Андрей Молоков скульптор, Чӑваш Республикинчи художниксен союзӗн пайташӗ.

Палӑк ҫӳллӗшӗ ҫапла вара 6 метра яхӑн. Уйӑх ҫинчи пикепе юнашар пӗр енче унӑн каччи, Асан, пулӗ; тепӗр енче — Пинеслуна (Уйӑх ҫине лекнӗ хӗре ҫапла чӗннӗ) тухатнӑ амаҫури амӑшӗ.

Андрей Молоков скульптора пӗлекен Аҫтахар Плотников каланӑ тӑрӑх, ҫав ӑста — Шупашкарти Филармони ҫуртӗнчен инҫех мар вырнаҫнӑ улӑм лашасен авторӗ те.