Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Алтăр çăлтăрăм — çич çăлтăр,

Тинкеретĕп пĕр сана.

Каччăсем ялта нумай-тăр,

Юрататăп пĕр ăна.

Алтăр çăлтăрăм, йăлкăшса

Лăпкă каç сĕмлĕхĕнче,

Парсам каç шерпетне ăсса,

Вĕçем çут ĕмĕтсенче.

Алтăр çăлтăрăм — çич çăлтăр,

Телей кӳрĕн-ши мана?

Юратăвăм, тен, ăрăссăр,

Пĕлтерсемччĕ эс çавна.

Тăван кил еннелле эп васкатăп,

Йыхăрать вăл мана иртенпе.

Чунăмпа ун патне туртăнатăп,

Пурăнсамччĕ, тăван, ерипе.

Эп туяп, эс кĕтен савнă енĕм:

Тĕлĕкре те чĕнен виç хĕрне.

Ывăнан пуль пĕччен, тăван килĕм,

Ир те каç шав пăхса çул хĕрне.

Çуллахи сар хĕвел эсĕ маншăн,

Юрататăп сана эп чунтан.

Тунсăхлатăп куллен хам та саншăн,

Пурнăç çулĕ пуçланнă кунтан.

Асăмра-çке ялан манăн килĕм,

Яланах вăл чĕре варринче.

Эс хушатăн вăй–хал, хаклă килĕм,

Çывăххи çук санран çĕр çинче.

Ан кулян ачусемшĕн хĕвелĕм,

Пурнăç ырă та лайăх вĕсен.

Пул тĕреклĕ, юлсам эс ăшпиллĕн,

Яланах кăмăлтан эс кĕтсем.

Эх, илемлĕ те çаран,

Мĕн чул ырлăх эс паран.

Ырă шăршă шав саран,

Вăрмантан яла таран.

Ешереççĕ чечексем,

Хĕрлисем те саррисем.

Юнашарах — çырлисем,

Ытарма çук тутлисем.

Асăмра чечен çаран,

Самай утнă çырларан.

Нумай чупнă эп çарран

Каппартан та Хырларан.

Савăнать-çке ял çынни,

Сан уттуна пуçтарса.

Тутă пулĕ ун ĕни,

Сĕтне парĕ тултарса.

Куç виçейми çаранĕ...

Янăрать кайăк юрри.

Сан пекки мĕскер пур-ши,

Пуянни те чи ырри?

Сарă тĕс çапнă вăрман çумĕнчи уйра ура пуçĕ витĕнмелĕх ӳснĕ симĕс курăк çинче ĕне касăвĕ пăхатпăр. Ăшă. Çил çукпа пĕрех. Леререхре кӳршĕ ял ĕнисем çӳреççĕ. Вĕсене те пирешкелех касуçăсем пăхаççĕ. Куртăм-ха, вăрман хĕррипе хĕр-и, хĕрарăм-и уткаласа çӳретчĕ. Унччен те пулмарĕ, вăрмана янраттарса юрлани илтĕнсе кайрĕ:

Туйрăм чунăм çуннине

Вунçичче çитсен...

Чун чăтмарĕ. Ку илемлĕ сасă камăн пулма пултарнине çывăхранах курас килчĕ манăн. Йывăçсем хушшипе йăпшăнса, çулçине çурри таран тăкнă çӳллĕ шĕшкĕ тĕмĕ хыçне пырса пĕшкĕнтĕм. Çирĕм çулсенчи вăтам пӳ-силлĕ хĕре куртăм. Вăл çинçе хурăн çумне тайăнса тăнă. Пуçĕнче пысăк кĕрен чечеклĕ çĕрçĕн тутăр. Чĕкеç çуначĕ пек çӳхе хура куç харшисем айĕнчи çĕмĕрт куçĕсем тунсăхлăн таçта инçете тинкернĕ. Хĕр юрлама чарăнчĕ. Те хăйне ăшă пулнăран вăл фуфайка тӳмисене вĕçертрĕ, тутăрне салтса хулпуççи çине уртса ячĕ. Эпĕ унăн хăрах алли çуккине асăрхарăм.

— Нина! Ĕнесем вăрмана кĕрсе кайрĕç! — илтĕнчĕ хĕрарăм сасси.

— Эп часах! — терĕ те Нина, ман çумранах чупнă пек иртсе кайрĕ...

Малалла

Суккăр е чăлах-и пулăп —

Сăвă хыççăн сăвă çырăп.

Вăл тивлет виличчен сӳнмĕ,

Çырас кăмăлăм иксĕлмĕ.

Йĕрсе куççульне те тăкăп,

Чир-чĕрпе-и шурса кайăп,

Суран ыратма чарăнмĕ —

Çырас кăмăлăм иксĕлмĕ.

Çиеймесĕр выçă пулăп,

Шывсăр та-и типсе ларăп,

Сывлама та сывлăш çитмĕ —

Çырас кăмăлăм иксĕлмĕ.

Шап-шура юр — тĕнче хуçи парни —

Çӳлтен ӳкет шап-шурă çăлтăр пек.

Çак çĕр çине шап-шур пӳйя сарни

Туйăнать мана, чăнах, асамлăх пек.

Шап-шурă юр çине пусап хуллен,

Ӳкерчĕк пек — кашни ура пусни.

Савнап шур юр çунишĕн чĕререн,

ПуЛатех пуль шур юр çунин усси.

Тен, çак çулхине тыр-пул пуян пулса

Телейлĕ тăвĕ савнă халăха.

Шур юр çăвать.

Утатăп йăл кулса,

Шанас килет, туссем, пуласлăха.

Пĕрре хама хам та суям-ха,

Кулам-ха кулас килмен чух,

Савнас килмесен те савнам-ха,

Паян кăмăла вăл ман чух.

Хавассăр кунра та хаваслăн

Юрлап юратман юррăмах.

Хăш чух кăшт сывлатăп эп ассăн

Юри, ĕненес пек ыррах.

Шанмасăр та эп шанап тейĕп

(Вĕреннĕ ăна эп санран).

Пăрланнă чунпах «ирĕлетĕп»

Юри, улшăнмасăр сăнран.

Атя-ха, çурта хăть çутар-и

Хаваслă куна ăсатса.

Савас килмесен те савар-и

Пĕрне пĕри вăрттăн суйса.

Иртсе кайнă кунсем хăйне майлă,

Ярăм-ярăм хури те шурри.

Пур йӳççи, пур пылакĕ — хăймаллă,

Ăнланман самантсем те çурри.

Каçсерен шупка уйăх тухсассăн,

Чӳрече каррине витерсе

Тем калассăн мана, тем сăнанăн

Кăмăла хускатать çав тирсе.

Пулнине пулнисемшĕн ятлать-ши,

Çуккине çуккисемшĕн хăртать,

Хурине хурисемшĕн ярать-ши,

Сăвапне сăвапсемшĕн парать.

Çĕр çинче лайăххнне кăна курса мар, усаллине те курса вĕренме пулать. Манпа вулакансем те килĕшеççĕ пуль тетĕп. Çавăнпа та эпĕ хам пурнăç çинчен çырса парас тетĕп. Эп çынсене мĕнле пурăнмалли, мĕнле пулмалли çинчен мар — çĕр çинче мĕнле пурăнмалла марри, мĕн тумалла марри çинчен, тепĕр майлă каласан, çĕр çинче хамнашкал — ман пек пулмалла марри çинчен çырса парасшăн... Кама та пулсан усси пурах пуль тетĕп. Хăш пĕрисем, чăнах та, ман пеккисем пур — ман пек пуласран вĕсем ачаранах сыхланма тытăнччăр...

Мана пĕчĕккĕлех асат хуçнă. Чăнах та, эпĕ ача чухнех питĕ хăрушă пулнă, ачасем манран эпĕ урама тухсанах тарса пытанса пĕтетчĕç. Ман вĕсемпе çав тери выляс килетчĕ... Эпĕ вĕсемпе пĕрре çеç выляса пăхассишĕнех çурăм çинчи хамăн пĕр курпун çумне тĕвен пек тата тепĕр курпун хушма та хатĕрччĕ... Ун чухне, чăнах та, эпĕ хамăн курпун çинчен шутламастăм та — курмастăм. Хама хам çынсенчен нимпе те катăк шутламастăм. Мана çынсем тĕллесе кăтартсан тин, «Курпун Курак» тесе ят кăларсан тин, эпĕ хамăн çурăм хыçĕнчи курпуна-чăнах та туя пуçларăм. Çапах та ним хăрушши те курмастăм. эпĕ унта... Кама чарать вăл? Кăштах пĕшкĕнсе çӳрени те — нимех те мар. Куçсем те ман малтан чиперехчĕ, анне каланă тăрăх хура шăрча пекчĕ.... Анчах кайран вĕсем хăрушланса кайрĕç... Тен, ман куçсене те асат хуçрĕ-ши? Е чуна асат хуçни куçсене куçрĕ-ши? Мана хăш чухне, чăнах та, хамăн чуна, чĕрене те, кăмала-юна та асат хуçнăн туйăна пуçларĕ. Ку вăл, тен, хамăн асат çинчен нумай шухăшланипе çапла пулчĕ пулĕ. Тĕрĕссипе уншăн та мар — çынсенчен катăк пулнăшăн, çав асап хуçнинчен ачасем хăраса манран тарни, мана яланах пур çĕре те пĕччен тăратса хăварни çапла чуна асат хуçрĕ пулĕ... Анчах ку кайрантарах пулчĕ-ха... Малтан эпĕ хама асат хуçнăшан савăнаттăм та. Мана çиччĕре асат хуçрĕ... Темĕнле чирлесе выртрăм эпĕ ун чухне. Унччен эпĕ питĕ хитре ача пулнă иккен. Манăн юлташсем те пурччĕ — икĕ ачаччĕ. Пĕри питĕ усалскерччĕ, мана вăл яланах чулпа перетчĕ, тепри — хĕрачаччĕ... Вăл яланах манпа вылятчĕ... Анчах манран вăл та хăрамасчĕ, ман вĕсене хамран хăратас килетчĕ. Хама асат хуçсан эпĕ çавăнпа пулĕ питĕ савăнса кайрăм, чиртен тăрсанах урама упаленсе тухрăм та — эпĕ пĕрре чышкă кăтартсанах, вĕсем тарса пытанчĕç. Тарса пытанни мана çав тери савăнтарса ячĕ... Сима та мана курсанах тарчĕ... Эпĕ алă çупсах юлтăм, чылайччен урамра упаленсе çӳрерĕм, ачасен ушкăнне упаленсе каятăп та — вĕсем чăл-пар кăна саланаççĕ, хăйсем нимĕн те чĕнмеççĕ... Ун чухне эпĕ вĕсем ман шăмшакран-кĕлеткерен хăраса тарнине пĕлместĕм-ха эпĕ, эпĕ хама чир хыççăн питĕ вăйланса, паттăрланса, илемленсе кайнă пек туяттăм — çавăнпа манран тараççĕ вĕсем теттĕм. Анне каласа панă юмахсенчи тĕрлĕ паттăр вырăнне туяттăм хама. Эпĕ пĕр уйăх пулĕ çапла пĕчченех ачасене шуйхатса çӳрерĕм.

Малалла

Асамат кĕперĕ —

Çумăр кулли — çичĕ тĕс,

Çамрăк хĕр ĕмĕрĕ —

Савăк кулă, савнă тус.

Асамат кĕперĕ

Кăшт тухрĕ те çухалчĕ.

Çамрăк хĕр ĕмĕрĕ

Йăл кулчĕ те ал сулчĕ.

Асамат кĕперĕ

Çумăр хыççăн пĕлĕтре,

Каллех йăл йăлкăшрĕ

Çичĕ тĕслĕ эрешре.

Çамрăк хĕр ĕмĕрĕ,

Иртнĕ хыççăн каялла —

Пĕрре те килмерĕ

Хăнана курнăçмалла.