Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

— Ху калан «вăйсем пĕтеççĕ»...

Сакăрвуннă тултаран.

Апла мĕншĕн, асаттеçĕм,

Йывăç çулсерен лартан?

— Итлесем мана, мăнукăм,

Тимле ватă сăмахне.

Çывăрсан иртмест-çке кунăм,

Эпĕ тупнă ĕç тĕлне.

Ешĕл йывăçсем илемлĕх

Кӳрĕç тетĕп таврана.

Шăрăх чух, çулла пит меллĕн,

Сулхăнра ларса канан.

Йывăç айĕнчи çăл шывĕ

Пăл-пăл-пăл! палкать, куран.

Çӳресен хальхи пек сывă

Лартăпăр татах йăмра.

Çын, тупсассăн ĕç тĕлне,

Тăрăшать-çке кулленех.

Çавăнпа та ачаран

Ĕç тĕлне илен.

Ĕç çăкăр ыйтмасть санран,

Ĕç — телей пиллет.

Уй варринче ларатчĕ ват юман.

Çулçи ун çукчĕ, хуçăкчĕ тăрри?

Вилес чуна чĕртессĕм килчĕ ман:

Ан тив, тепре яш ĕмĕр куртăр-и?

Çилпе пĕр шăхăран та пĕр улан

Хăвăл ăшне хурсассăн чĕреме

Çӳлте кăранклатан хура çăхан

Уй талккăшне ăсанчĕ йĕрлеме.

Çĕр сипетне тутаннă туратсем,

Хăмла пек ашкăруллă ешерсе,

Юрла пуçларĕç савăк юрăсем

Чăн чĕрĕлнин вăйне хисеплесе.

Эй, халăхăм, çич сулнăклă çулпа

Ута-ута, куратăп, ывăнан.

Ват юмана çамрăклатан халпа

Сана хевте-сăмах кӳресчĕ ман.

Вĕçтерсе пырать уй урлă

Кăлтăр-кăлтăр шур çăмха.

Çулĕ — сăрт, çырма та шурлăх,

Çамкинче ун — ыр тăмха:

Аякри тăван хыпарĕ,

Паллă мар савни сасси,

Хурăнташлăх пархатарĕ,

Сарă кун таврăнасси.

Ассинчен асли пуласлăх,

Чăваша çĕклет çунат,

Йывăрпа ĕшеннĕ халăх

Çĕнĕ вăй тупас хăват...

Чип-чипер чупса пыратчĕ

Кăлтăр-кăлтăр шур çамка,

Çил ачи те çул паратчĕ,

Пăрăнатчĕ пур тумхах.

Ним сисмен çĕртен, сасартăк,

Çырмаран е чăтлăхран

Сиксе тухрĕ тем амакĕ,

Пычĕ çапрĕ çамкаран.

Çиçĕм çиçрĕ, ăн çухалчĕ,

Кайса ӳкрĕ ыр тăмха.

Хăш синкер килсе çыхланчĕ?

Хăш синкер? Хура çăмха!

Пĕррехинче эпĕ Лăпкă океана кайрăм. Шыва кĕтĕм. Шыва кĕнĕ чухне пысăк кит мана çăтса ячĕ. Халĕ мĕнле тухас? Эпĕ кит хырăмĕнче Çĕнĕ çул ирттертĕм. Унта ман пек ачасем чылай иккен, вĕсем пурте нимĕçле калаçатчĕç. Мана вара Хĕл Мучи нимĕçле калаçма пĕлменшĕн хăйĕн асамлă туйипе çапрĕ. Эпĕ вара чăвашла мар, нимĕçле калаçма пуçларăм. Каç пулчĕ, эпир çывăрма выртрăмăр. Кайран кита такамсем тытрĕç. Вĕсем китăн хырăмне касрĕç. Кит хырăмĕнчен эпир сиксе тухрăмăр. Эпир индеецсем патне çаклантăмăр иккен. Пире индеецсем, выçса кайнипе, пĕçерсе çирĕç. Эпир вара çут тĕнчерен уйрăлтăмăр. Тепĕр кун кравать çинче тĕрĕс-тĕкел вăранса кайрăм. Тĕлĕк çеç курнă эпĕ. Уншăн питĕ савăнтăм.

Çӳл пĕлĕтпе ман хушăра çăхан,

хура çăхан вĕçет, чӳхенкелет,

эп пĕтессе вăл тахçанах чухлать,

текех пулаймасса аван пĕлет.

Çак пурнăçпа ман вилĕмĕн хушши

çинçе çип пек, пăчлантăм эп унта.

Курмарăм çын ăшши те чун ăшши,

тек куртăм сивĕ кăмăл та ултав.

Тек куртăм мăшкăл çывăх туссенчен.

Пĕри те ыр сунмарĕ иçмасса.

Ун пек чухне, йăшса пуç усиччен,

тĕв ту чунна нихçан та уçмасса.

Чуна уçмасăр йывăр пурăнма,

уçсан пушшех те йывăр, май та çук.

Каçарччĕ, пурнăç, кĕтĕм парăма.

Пулмарăн, пурнăç, ырă, пыл та çу.

Эс иртрĕн... Ав хура çăхан вĕçет

масарпала ман хушăра ирех.

Эс иртрĕн-ши вара веçех-веçех?

Иртех, мана çак халĕ пурпĕрех.

Ăнлантăм эпĕ пурăнăç мĕнне,

вăл темех мар, суеçĕ, савнă тус.

Ăнлантăм эпĕ пурăнăç хакне,

вăл хаклах мар, ун хакĕ виçĕ пус.

Пупсем Турра хушаççĕ юратма.

Хăй юратать-ши? Тем тăвас капла?

Те ман пуçлас халь кĕлĕ янратма?

Малалла

Упăшки те арăмĕ — çепĕç сăвă ярăмĕ.

Упăшки те арăмĕ — янкăс юрă çаврăмĕ.

Лайăхчĕ-çке, лайăхчĕ, кунĕ, каçĕ лайăхчĕ,

Икĕ савăк чĕрере пĕр хитре патшалăхчĕ.

Сар хĕвел пек ачисем — чĕвĕл-чĕвĕл кайăкчĕ,

Сăмаххи те юмаххи — сарă пылпă кашăкчĕ.

Пирĕшĕ те арăшĕ — те куккук, те карăш-ши, —

Пирĕшти уявĕнче шуйттансем ташларĕçĕ.

Типрĕç ларчĕç харăссăн хурами те каврăçĕ,

Упăшки те арăмĕ уйрăлчĕç те кайрĕçĕ.

Пиçĕ çĕмĕрт касрăм, ухă аврăм,

Кĕр çиппинчен хирлӳ кантри яврăм.

Йĕппине вучах чĕртсе туптарăм,

Чĕререн хĕм кăларса хăйрарăм.

Ĕç пĕтсен вышкайсăр хаваслантăм,

Çумăмра вылярĕ ик çунатăм.

Тимĕр кăвак утăма утлантăм,

Ял вĕçĕнчи ту çине хăпартăм.

Ши! çеç кайрĕ манăн вичкĕн сăннăм,

Каялла анмарĕ çилхăванăм.

Мĕн çухатрăм тетĕп, ӳкĕнетĕп, —

Яшлăха иккен çухатнă эпĕ.

Шăнкăрав пек уçă саслисем,

Шăпчăк евер юр юрлакансем,

Эп сире вĕрентне, чĕппĕмсем,

Тунсăхлатăп сирĕншĕн куллен.

Чĕререн юратнипе сире,

Шав шыратăп сăнӳкерчĕкре.

Хăш-пĕрне паллаймăп пурпĕрех,

Юнашар утсан та чиперех.

Сирĕнпе эп халь те тĕлĕкре, —

Партăсем шпал еверех — ретрен...

Виç çул ларнă Уçăп пĕлменрен

Тарăхатăп, амăш пек, эре:

«Уçăпăм, тархасшăн, ан ӳркен,

Аслă эсĕ ыттисем пекех.

Пĕлӳ çитмесен те хальлĕхе,

Тăрăшма пĕлсессĕн - çын пулан...»

Шăнкăрав пек уçă саслисем,

Шăпчăк евĕр юрлаканнисем,

Эп сире вĕрентнĕ, чĕппĕмсем,

Тунсăхлатăп сирĕншĕн куллен.

Пурăннă тет пĕр кушак. Кушакăн пĕччен пулнипе тус тупас килнĕ тет. Акă кушак тус тупма каять. Тĕл пулать тет автана: «Автан, эсĕ ăçта каятăн?» — тет кушак. — «Тус шырама», — тет автан. Кушакпа автан туслашаççĕ. Уйăх иртсен кушак автанран ыйтать тет: «Эсĕ мĕн тума пĕлетĕн?» — тет те, автанĕ калать: «Авăтма пĕлетĕп», — тет. Автан хытă авăтса ячĕ те, кушакăн хăлхи çурăлса кайрĕ тет.

Хуйха ӳкрĕм эп — çынсем лайăхланмарĕç

çак эп пурăннă кун-çулăн тăршшĕнче.

Те ăнланчĕç кăшт, те пач та ăнланмарĕç —

вăхăтлăх кăна этемшĕн çут тĕнче.

Вăхăт тăхтамасть вăл — пӳлейместпĕр

ним туса та ун çулне эппин.

Çав кĕске куна-çула та пĕлейместпĕр

этемле савма та пурăнма эпир.

Çынна çын унччен те —

кашкăр, халь те — кашкăр.

Кашкăр çеç-и, тигр, крокодил.

Хыпса çăт ăна, пĕтер, ан каçтăр

ырă куналла этем, ан куртăр пил.

Кĕвĕçсе те кураймасăр ура хур та,

персе ӳктĕр, ĕнсе хуçтăр хăрушла.

Вара пулĕ çакă мăшкăл, çакă хурлăх

чăн çынла та чăн-чăн чăвашла.

Хуйха ӳкрĕм эпĕ, хуйха укрĕм питĕ,

иртес çук ман хуйхă хам мĕн виличчен.

Пурте, пурте кăлăх пулчĕ: кӳренни те,

хуйхăрни те — пурнăç тăршшĕнче...