Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Ним те яланлăх мар çĕр çийĕн,

çĕр тĕпĕн, уйăхăн, хĕвелĕн.

Кирек мене те черет çитĕ —

ăсанĕ те кама ӳпкелĕ?

Кун-çул çăмхи кусать, кусать ман,

часах ак чăмĕ ахрата вăл.

Кусать... Куратăр пуль хусамăр:

мĕн чухли мар, мĕнли мухтавлă.

Мĕн чухлĕ ерипен ан кустăр,

ни ăшă мар чуна, ни сивĕ:

сисетĕп — пурăнăç ман уссăр,

ни имĕ чĕрене, ни сипĕ.

Мĕнле кусни паха: тирпейлĕ,

тирпейсĕр, тикĕс е сикчевлĕ;

илемсĕр е çав тер илемлĕ,

çав тер хаваслă е кичемлĕ.

Эс çеç иртетĕн-и, кун-çулăм?

Пурте иртет, пĕтет, мĕн тăвăн.

Çун, пурпĕр çун та ялкăш, чунăм,

юрла, кăлар — çĕклентĕр тăвăл!

Е, ак, çуртан çунсан-и пĕтĕн.

Эс çун, сан тивĕç — çунасси вĕт.

Ан тив, сӳнсе пул кĕл эс, тĕтĕм,

ан сивĕн пурпĕрех, ан сивĕн...

Ху пĕчĕкрен

Пур япала та саншăн

Çиçет тетте пек çывăххăн, хитрен.

Упаленсе эс шевлене тытасшăн,

Ала кĕмест-çке —

çавăнпа йĕрен.

Е мечĕке йăтасшăн — çитейместĕн,

Сĕтел çинче кăна вăл, çывăхрах.

Пукан лартса илмешкĕн пĕлейместĕн,

Тапаçланса çӳретĕн кăлăхах.

Пӳртри тĕкĕл тура та сан пекех-мĕн:

Сисмест пĕр кантăкĕ яр уççине.

Çур кун сĕрлет, тапаçпанатъ кичеммĕн,

Тухасшăн ирĕке, чечек çине.

Пепкем, эс чухлăн:

Ăнкару та вăхăт

Кашниншĕн кирлĕ тĕнчене пĕлме.

Май тупаймасăр эс йĕрсе те пăхăн,

Çавах хал туп йывăрлăха çĕнме.

Эпир те, мăннисем, пит тĕлĕнетпĕр,

Нуша иртсен, пĕр-пĕр япаларан:

Епле ансат та уçăмлă халь тетпĕр,

Епле ăна пĕлмен-ха çак таран?

...Шевле çĕн кун пуçланнине пĕлтерчĕ.

Вăл чалăш ӳкрĕ сăрлă урайне.

Сан умăнта —

Çĕн шыравсен ĕречĕ.

Тен, кун каçа ăнкарăн эс пĕрне.

Пĕлтĕр кайрĕç хуçисем куçса,

Лаç кăна халь юлнă пахчара.

Вĕлтĕрен, мăян тивет куçа.

Хăрнă улмуççи ларать аран.

Çук кунта шăв-шав. Сайра кăна

Сукмакпа утса иртет этем.

Тухрĕ сар кушак.

Тен, вăл — хăна?

Тен, ахаль çӳрет вăл пуш çĕрте?

Çук, ахаль чупмасть-мĕн, йăлăнать,

Çын иртсен пĕрле илме ыйтать.

Хуçисем сăртра ун, аякра,

Пурăнаççĕ тăххăрмĕш хутра.

Вăл çӳрет кунта ир-каçĕпе.

Хырăм выçă. Сивĕ. Йĕп-йĕпе.

Хуçисем килессине кĕтет,

Çын иртет те, «çакă мар-ши?» — тет.

Шăнкăрав янăранă хыççăн учитель класа кĕчĕ, урок пуçларĕ. Ачасем шавлаççĕ, вĕрентекене те итлемеççĕ. Унччен те пулмарĕ — учитель таçта кайса çухалчĕ.

— Ăçта-ши вăл? Ăçта çухалнă? — пĕр-пĕринчен ыйтаççĕ тантăшсем.

— Айтăр, учителе шырама каятпăр, — сĕнтĕм эпĕ вĕсене.

Никам та пырасшăн пулмарĕ, манăн пĕчченех кайма тиврĕ.

Утрăм-утрăм та хĕвел тухнă çĕре çитрĕм. Вăл шăпах ыйхăран вăраннă-мĕн. Малтанах сар хĕвел мана курсан тарма пуçларĕ, унтан чарăнчĕ те çаврăнса манран çапла ыйтрĕ:

— Кам эсĕ? Ăçтан? Мĕн туса çӳретĕн?

Эпĕ ăна пĕтĕмпех каласа патăм.

— Эпĕ таçта та çӳретĕп, тем те куратăп, анчах та сирĕн учителе курман. Уйăхран ыйтса пăх, тен, вăл курнă пуль, — канаш пачĕ вăл мана.

— Манăн ăна ăçтан тупас?

— Çак ту хыçне пытан, вăл çакăнтан тухма кирлĕ, — хуравларĕ хĕвел.

Эпĕ ту хыçне пытантăм. Хĕвел анса вăрман хыçне пытаничченех кĕтсе ларма тиврĕ. Каç пулсан уйăх тӳпене хăпара пуçларĕ, мана курчĕ те:

— Эсĕ ăçта кайма тухнă? — тесе ыйтрĕ. Эпĕ ăна хамăн историе кĕскен каласа патăм та, вăл мана: «Эсĕ ăна тинĕсре тупма пултаратăн, — терĕ.

Малалла

Юратса курманччĕ эп хальччен —

Шăп вунçичĕ çул тултариччен.

Мĕншĕнех тĕл пултăм-ши ăна?

Çулăм хыпрĕ халĕ ман чуна.

Илĕртӳллĕ хуп-хура куçсем

Витĕр кĕчĕç чĕреме çиçсе.

Пĕвĕ — çамрăк хыр пек яштака.

Çăнĕ-пуçĕ мерченрен паха.

Ăнсăртран тĕл пултăм-ши ăна?..

Халăм çитмĕ пурпĕрех манма.

Пуçласа эп саншăн, савнă тусăм,

Уçрăм хамăн çамрăк туйăма.

Чăн юратăва ун чух эп тупрăм,

Питĕ йывăр сансăр пурăнма.

Кĕçĕрхи çĕр тĕттĕм, вĕçнĕ ыйхăм,

Эп çӳретĕп паллă сукмакпа.

Чĕрере кичемлĕх, хуйхă-суйхă,

Халь те эсĕ çуммăн пек манпа.

Инçетре эс. Çырусем çыратăп.

Çук санран эп кĕтнĕ çырусем.

Çавăнпа хăш-пĕр чухне шутлатăп:

Тен, юри памаççĕ кĕвĕçсе?

Чăн та, ăшшăн килчĕ кассăн-кассăн

Тухăç çилĕ ырă хыпарпа.

Çывăхрах янрарĕ кĕтнĕ сасă:

«Чун савниçĕм, ĕмңр эп санпа!..

Пирĕншĕн, ав, тухрĕ çутă уйăх,

Эсĕ ху манпа çумра тăран.

Çырăва памасăр ĕнтĕ, урăх

Уйăраймĕç кĕвĕçсем санран.»

Пурнаттăм эпĕ тăнсăррăн, хусаххăн.

Халь çитрĕ вăхăт çиçĕм çиçтерме.

Хурланăп, йĕрĕп ĕнтĕ урăхла халь,

пăрахăп вĕçсĕр хывăх вĕçтерме.

Ахаль çынла пурнаймăп эпĕ урăх.

Çул уçă. Куç та уçăлчĕ йăлтах.

Тетте самант! Мана шăпа чуп турĕ!

Чутах кая юлаттăмччĕ, чутах.

Çурта çутса малтанхи хут кĕлтунăн

тăратăп çĕкленсе эп чĕрепе.

Çын-Турăллă тĕнчен çук вĕçĕ унăн.

Ман чун пĕрлешнĕ çавă тĕнчепе.

Тур амăш пек аннем хĕрес хурать те

эп çыврас чух пырса ман пуç вĕçне,

ун пĕтĕм асапне, чунне куратăп,

туятăп ăшшипе юратăвне.

Тур амăш пек аннемĕрĕн çич ывăл.

Çул уçă. Тĕттĕме çурта хăвать.

Эп те, пурте — пуласлăхлă та сывă.

Вĕрет чун-чĕремре темле хăват...

Кăштах тата пурнасчĕ-ха.

Тин пурнăç çунат сарчĕ. Халь.

Тин анлăн утăмла пуçларăм

ăнăçăва. Ку çеç сахал.

Тур умĕнче ман пысăк парăм.

Пурнасчĕ-ха кăштах тата.

Васкас пулмасть-ха ахрата.

Хистет, сăмахна тыт тет чысăм.

Ĕлкĕреймеслĕх хăратать.

Çын умĕнче те парăм пысăк.

Тата пурнасчĕ-ха кăштах.

Парăмсене татсан, лăштах

пулинччĕ чун. Майсем тупасчĕ.

Вара, сывласчĕ те хаштах,

Турра шăпамшăн тав тăвасчĕ...

Профком председателĕ Юрилов, ансăр çамкаллă шĕврек арçын, Пехтин çине (йыш пуçлăхĕ вăл) ыйтуллăн пăхрĕ.

— Харупов пирки вара мĕнле?

Лешĕ ăна тӳрех ăнланчĕ.

— Хирĕçлĕç пуль тетĕн-и?

— Çапăçу пулать.

— Пурпĕрех кĕрт списока! Курăпăр унта...

Учрежденире преми кашни квартал хыççăн параççĕ. Çирĕплетнĕ йăлапа списока малтан пуçлăхпа профком ертӳçи иккĕн пăхса тухаççĕ.

— Инкăна хуш, — йăпăлкка тутине чалăштарчĕ Пехтин. — Комитет членĕсене, актива çавăртăр.

Инка, Инна Карпахова — вăтăр урлă каçнă пăлатна хĕрарăм, темле кăткăс лару-тăруран та çăлăнса тухма май тупаканскер. Шăпах хайхи «активран».

Профком ларăвĕ палăртнă вăхăтра пуçланчĕ. Хăш-хăш чух комитет членĕсене вăрахчен пухма тивекенччĕ: е пĕри çитмест, е тепри... Председатель тарăхса: «Мана çеç кирлĕ-им!» — тесе алă сулни те пулкаланă. Паян пурте килнĕ. Пăхса тухмалли ыйту пурне те кăсăклантараканскер çав.

Юриловпа йыш ертӳçи тунă список тăрăх халь кашни çынна сӳтсе яваççĕ: малтан пăхнă чухлех хăвармалла-и укçа, кăштах хушмалла-и е чакармалла. Тивĕçлĕ мар тăк, хăшне пачах та памалла мар-и? Шыв юххи евĕр калаçу шăкăл-шăкăл пырать: çапла, çапла, тĕрĕсех палăртнă, улăштармалли çук, малалла кайăпăр...

Малалла

Чуну сан ешĕл чăтлăхра

Ир-каç ейӳ кайса çӳрерĕ,

Пĕр тăвăлра, пĕр хăтлăхра

Самант та канăçа пĕлмерĕ.

Сана каларĕç: çурт лартсам

Мăн уçланка этем курмалăх.

Çӳрерĕн çăкасем касса

Вĕр çĕнĕ, ытарми пуралăх.

Пĕччен турттартăн пĕрене,

Умна пырса тухатчĕ шурлăх.

Анчах туяттăн çул йĕрне,

Ун тăрăх куçрĕ çутă пурлăх.

Пур никĕс. Пур таса пура.

Ывăнтарать. Канмашкăн ир-ха.

Сава эс тытрăн е ыра.

Санран писсе çӳрерĕ ыйхă.

Ку çурт — сан чун-чĕре сăвви.

Вăл хатĕр. Алăкне уçаççĕ.

Кунта — шухăшусен тĕвви,

Кунта ăс-хакăлăн хутаçĕ.

Çĕр сасăпа пурнать вăрман,

Çăкалăх, вĕренелĕх — хулăм.

Кам шăннă, кĕрĕр ăшăнма,

Пурне те çитĕ чакăр çулăм.