Нарӑсӑн 27-мӗшӗнче Котеркассинче «Шортан» фольклор ушкӑнне республикӑн Культура министерстви халӑх ятне панӑранпа 10 ҫул ҫитнине паллӑ тунӑ. Ӑна 1992 ҫулта Чӑваш Республикин культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ Надежда Михайлова йӗркеленӗ, ҫавӑнтан пуҫласа паянхи кунчченех тӑрӑшса ертсе пырать. Чи пахи — Котеркасси тӑрӑхӗнчи чӑвашсен ӗлӗкхи йӑли-йӗркине упрать, килес ӑрӑва парса хӑварассишӗн тӑрӑшать. Ахальтен мар ӑнтӗ тӗнчерен килекен хаклӑ хӑнасене «Шортан» юрри-ташшине кӑтартаҫҫӗ, чикӗ леш енчи ӗҫлӗ ҫынсем килӗсене таврӑннӑ чух «кун пек халӑх курманччӗ, сирӗнпе экономика ҫыхӑнӑвӗ йӗркелеме кӑмӑллӑ, авалхи халӑх» теҫҫӗ.
«Шортана» саламлама «Уяв» ушкӑнран, район администрацийӗнчен, ытти ҫӗртен пынӑ.
| НАР | 19 |
Нарӑсӑн 18-мӗшӗнче Красноармейски (Трак) салинче Нестӗр Янкас сӑвӑҫ 100 ҫул тултарнине халалланӑ пысӑк савӑнӑҫлӑ каҫ иртрӗ. Унта Чӑваш патшалӑх университечӗн чӑваш тата танлаштаруллӑ литература пӗлӗвӗн кафедрин доценчӗ В.А. Абрамов хутшӑнса поэт пултарулӑхӗ ҫинчен доклад тунӑ. Ҫавӑн пекех университет тата факультет пирки районти шкул ачисене каласа панӑ, вӗрентекенсемпе те тӗл пулнӑ.
Тепӗр кун, нарӑсӑн 19-мӗшӗнче, Етӗрне хулинче Афиноген Кузьмин филологи наукисен кандидачӗ тата литературовечӗ 80 ҫул тултарнине анлӑ паллӑ тунӑ. Хулари наци гимназийӗнче шкул ачисемпе вӗрентекенсем йышлӑ пухӑннӑ. Халӑх умӗнче В.А. Абрамов доцент тухса калаҫнӑ, паллӑ тӗпчевҫе ӑшшӑн саламланӑ.
Нарӑсан 16-мӗшӗнче Чӑваш наци музейӗнче В.В. Николаев академик ҫуралнӑранпа 70 ҫул ҫитнине халалланӑ уяв иртрӗ. Ӑна К.В. Иванов ячӗллӗ историпе культура фончӗ (ертӳҫи — ист. Ӑслӑлӑхӗсен тухтӑрӗ В.П. Иванов) йӗркеленӗ.
Астӑватӑр пулӗ, ҫулталӑк ҫурӑ каялла Василий Васильевич пирӗнтен уйрӑлса кайрӗ.
В.В. Николаев — Пушкӑртра ҫуралнӑ чӑваш, техника ӑслӑлӑхӗсен тухтӑрӗ, 30 ытла изобретени, 70 ытла ӑслӑлӑх ӗҫ авторӗ, академик, Раҫҫей Федерацийӗн тава тивӗҫлӗ газ промышленоҫӗн ӗҫченӗ. Икӗ хутчен Чӑваш Республикин патшалӑх премине, ҫавӑн пекех Ӑренпур хулин хисеплӗ гражданинӗ ятне тивӗҫнӗ. Чылай хушӑ (1989 ҫултанпа) «Оренбурггазпром» пӗрлешӗвӗн ертӳҫи пулса ӗҫлерӗ вӑл. 90-мӗш ҫулсен вӗҫӗнчен пуҫласа чӑваш халӑхӑн историйӗпе культурине тӗпчес ӗҫе хастаррӑн хутшӑнчӗ — 10 кӗнеке кӑларчӗ. Вӗсенчен паллӑраххисем: «Чӑваш тумтирӗ: аваллӑхран паянлӑха» (Шупашкар-Ӗренпур-Мускав, 2003), «Чуваши: этническая история и традиционная культура» (Мускав, 2000), «История предков чувашей» (шел пулин те 7 кӗнекерен тӑракан ӗҫе вӗҫне ҫитереймерӗ, 3 кӗнеке ҫеҫ кӑларма ӗлкерчӗ), тата ыт.
Ҫу уйӑхӗн 31-мӗшӗнче Мускаври ВВЦра вырнаҫнӑ Раҫҫей халӑхӗчен ҫурчӗ умӗнчи тӳремре «Акатуй» иртӗ. Чӑваш юрри-кӗввипе, пурнӑҫӗпе паллашма, савӑнӑҫлӑ канма пурне те ҫак уява чӗнетпӗр!
Мероприятире спортсменсен ӑмӑртӑвӗ, чӑваш эстрадин ҫӑлтӑрӗсен концерчӗ пулӗ. Уявра паллӑ ҫынсем пулӗҫ, вӗсемпе паллашма пултаратӑр. Ҫамрӑксем валли дискотека хатӗрленӗ!
Ан манӑр! Пуҫламӑшӗ 11 сехетре!
Ҫапла, паян, нарӑсӑн 21-мӗшӗнче, пӗтӗм тӗнче тӑван чӗлхе кунне палӑртать. Пирӗншӗн, чӑвашсемшӗн, паллах тӑван чӗлхе вырӑнӗнче чӑваш чӗлхи шутланать.
Ку уява 1999 ҫулхи чӳк уйӑхӗнче ЮНЕСКОн 30-мӗш тӗп конференцийӗнче палӑртма йышӑннӑ. 2000 ҫулта вара ӑна пӗрремеш хут уявланӑ. Уяв тӗллевӗ — тӗрлӗ чӗлхелӗхе тата тӗрлӗ културӑлӑха упрасси. ЮНЕСКО палӑртнӑ тӑрӑх ҫитес вӑхӑтра тӗнчери 6 пин чӗлхерен ҫурри пӗтме пултарать. Ку уява ПНОн Тӗп Ассемблейи те ҫирӗплетнӗ (Α/RES/56/262-мӗш резолюци).
Шел те, Чӑваш Ен администрацийӗн сайтӗнче ку уяв пирки пӗлмеҫҫӗ пулас...
Паян Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Октябрьски ялӗнче уяв иртрӗ. Утӑ уйӑхӗн 22-мӗшӗнче ял 147 ҫул тултарнӑ.
Ку ял хӑй кун-ҫулӗнче Пушкина та Бичурина та астӑвать. Ял нумай ятлӑ-сумлӑ ҫынсене ӳстерсе кӑларнӑ. Вӗсем шутне Канаш Альберт Георгиевич сӑвӑҫ та кӗрет.
Уявра Сӗнтӗрвӑрри пуҫлӑхӗ А.А.Шумов сӑмах тухса каларӗ, Сӗнтӗрвӑрринчи чӑваш хорӗ юрларӗ.
Утӑ уйӑхӗн 21-мӗшӗнче Красноармейски районӗнчи Упи ялӗ 707 ҫул тултарнӑ май уява чӗнет! Уяв 10 сехетре стадионра пуҫланӗ.
Ку ялтан нумай ятлӑ-сумлӑ ҫынсем тухнӑ: Социаллӑ Ӗҫ Паттӑрӗ, Тава тивӗҫлӗ вӗрентекен И.Н.Никифоров, I-мӗш Патшалӑх Думин депутачӗ Я.А.Абрамов, Денин орденӗн кавалерӗ, СССР Аслӑ Канаш депутачӗ К.И.Горина, тата ыттисем те.
Уявра ҫавӑн пекех Нина Ивановнӑпа Николай Тимофеевич Тимофеевсене ылттӑн туй ячӗпе, Раиса Клементьевна Григорьевнӑна 60 ҫул тултарнӑ ятпа саламлӗҫ.
Уяв хӑнисене тутлӑ шӳрпе ҫитерӗҫ, чӑваш сӑрине ӗҫтерӗҫ.
Ҫӗртме уйӑхӗн 30-мӗшӗнче Тутарстанӑн Элмет районӗнчи Патраклӑ ял тӑрӑхӗнче Тутарстанӑн Чулман Атӑлӑн леш енче пурӑнакан чӑвашсен «Учук» пӗрремӗш уҫӑ фестивалӗ иртрӗ. Фестиваль 8 сехетре пуҫланчӗ. Икӗ вӑкӑра пусса Турра кӗл туса чӳклерӗҫ. 10 сехетре вара фестиваль уҫӑлчӗ — фестивале курма килнӗ хӑнасем умӗнче юрӑ-ташӑ ушкӑнӗсем хӑйсен пултарулӑхне кӑтартрӗҫ.
Фестиваль вӗҫӗнче вара Шупашкартан килнӗ артистсем (К. Голубева, А. Шадриков, А. Васильев, В. Кузнецова, П. Ермолаев) юрӑсемпе савӑнтарчӗҫ.
Фестивале лайӑх хатӗрленӗшӗн Chuvash.Org пӗрлӗх Альмукова Инна Ивановнӑна, Тутарстан чӑвашӗсен диапорин ертӳҫине Яковлев Константин Геннадьевича, вӑхӑтлӑ информаципе тиӗҫтернишӗн "Сувар" хаҫат редакцине тата ытти пулӑшакансене пысӑк тав сӑмахӗ каласшӑн.
1995 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 27-мӗшӗнче Раҫҫей Федерацийӗн президенчӗ 539№ Хушу кӑларса Пӗтӗм Раҫҫейри вулавӑшсен кунне йӗркеленӗ. 1996 ҫулта вара ку уява пӗрремӗш хут уявланӑ. Ку вулавӑшҫӑсен , библиографсен, кӗнекесене тӗпчекенсен уявӗ кӑна мар, ку уяв — пур кӗнеке юратакансен уявӗ.
XXI ӗмӗрхи вулавӑш — вуламалли вырӑн кӑна мар, информаци пухмалли, унпа паллашмалли вырӑн та. Хальхи вӑхӑтра вулавӑшсем ҫӗнӗ технологисемпе ӗҫлеме, вӗсене хута кертме пуҫлаҫҫӗ. Чӑваш Республика президенчӗн «Чӑваш Енре ял моделльлӗ вулавӑшсене йӗркелесси» Хушӑвӗ тӑрӑх паянхи кун тӗлне ҫӗнӗ технологисемпе ӗҫлекен вулавӑшсен шучӗ 500 ҫитнӗ. Раҫҫей Федерацийӗн Федераллӑ Пухӑвӗн Патшалӑх думин председателӗ Борис Грызлов «Московские новости» хаҫата интервью панӑ чухне Чӑваш Енра вулавӑшсене ҫӗнӗтни, вӗсем лайӑх шайра пулнине асӑннӑ.
Вулавӑшсенче ҫӗнӗ технологисене ялсен историйӗсене, йӑла-йӗркесене сыхласа хӑвармашкӑн анлӑн усӑ кураҫҫӗ. Ҫавӑн пекех вулавӑшсенче тӗрлӗ мероприятисем иртеҫҫӗ. Сӑмахран, депутатсемпе тӗл пулусем ирттереҫҫӗ. Вулавӑшсем хӑйсен сайчӗсене те уҫаҫҫӗ. Сайчӗсенче вара район кун-ҫулӗпе, паллӑ вырӑнӗсемпе паллаштараҫҫӗ, паллӑ ҫынсем ҫинчен каласа параҫҫӗ.
Паян, юпан 7-мӗшӗнче, Шупашкарти пӗрремӗш хула пульницине уҫнӑранпа 75 ҫул иртнӗ ячӗпе Трактор тӑвакансен культура керменӗнче савӑнӑҫлӑ мероприятисем иртӗҫ. Мероприятисем пуҫламӑшӗ 16 сехетре.
+8.3 °C