Элӗк тӑрӑхӗнче хӗле ӑсатрӗҫ, ҫуркуннене кӗтсе илчӗҫ. Кану керменӗ умне ҫынсем кӑнтӑр тӗлне пуҫтарӑна пуҫларӗҫ. Cавӑнӑҫлӑ уява [алӑх йӑлипе ватӑсем тата ял пуҫлахӗсем уҫрӗҫ. Вырӑнти юрӑпа ташӑ ушкӑнӗсем халӑха савӑнтарнӑ хыҫҫӑн уяв мӗн каҫчченех пӗр чарӑнмасӑр кӗрлерӗ, ташларӗ, юрларӗ.
Мӗн кӑна шутласа кӑларман пулӗ йӗркелекенсем: «Хӗлӗм, сывӑ пул!», — кулӑшла вӑйӑ иртрӗ, районти ял тӑрӑхӗсенчен ҫитнӗ ҫамрӑксем те хӑйсен пултарулӑхӗпе савӑнтарчӗҫ. Никама та тунсӑх мӗлки ан ҫаптӑр вуншар вырӑнта вӑйӑсем йӗркеленӗ — кам ытларах икерчӗ ҫисе ярӗ, кам кашта ҫине хӑвӑртрах улӑхса автана ҫӗнсе илӗ, пӗрене ҫинче кам-кама михӗпе ҫапса антарӗ, кам тӗл пенипе чапа тухӗ. Унсӑр пуҫне шахмат тата воллейбол ваййисем иртрӗҫ, йӗлтӗрҫӗсем ҫул ҫине тухрӗҫ. Ача-пӑчана, паллах, капӑрлатса тумлантарнӑ лаша ҫунисемпе Ҫӑварни чупни пуринчен те ытларах килӗшрӗ.
Уяв яланхи пекех, улӑм катемпине чӗртсе ҫунтарнипе вӗҫленчӗ. Сывӑ пул, Хӗлӗм, килсем, Ҫуркунне!
Пуш уйӑхӗн 6-мӗшӗнче Ҫӗмӗрлӗ районӗнчи Тӑванкасри «Тӑванлӑх» тата «Тӑван ен» юрӑпа ташӑ ушкӑнӗсем Кураккасси ялӗнче вырнаҫнӑ ваттисен ҫуртӗнче черетлӗ хӑнара пулнӑ.
Тӑванкас ҫыннисем хӑйсен хурӑнташӗсене манмаҫҫӗ, ҫулсерен темиҫе хутчен кунта килсех тӑраҫҫӗ, юрӑ-ташӑпа, ӑш сӑмахпа, ялти кучченеҫпе хавхалантараҫҫӗ. Паллах ӗнтӗ, ҫакӑн пек ӗҫе пуҫтарса хатӗрлеме нумай вӑхӑт тата вӑй кирлӗ, пуринчен те пулмасть. Нумайӑшӗ тивӗҫлӗ канура пулсассӑн та юрӑпа ташӑ ушкӑнӗсенче Тӑванкас тӑрӑхӗнчи маттур та хастар хӗрарӑмсем тӑрӑшаҫҫӗ. Вӗсен ертӳҫине, Михаил Яковлевич Тихонова пушшех тав сӑмахӗсем калас килет. Мӗн каччӑранпах ҫак ларма-канма пӗлмен ҫын ялти юрӑпа ташӑ ӗҫне ӗркелесе пырать. Ҫӗмӗрлӗ тӑрӑхӗнче те, Чӑваш Енре те паллӑ купасҫӑ вӑтӑр ҫул ытла ырми-канми ӗҫлет. Михаил Яковлевичӑн кил-йышӗнче пилӗк ҫын, пурте унран юлмаҫҫӗ. Мӑшӑрӗпе, Людмила Васильевнӑпа, виҫӗ маттур ача ӳстерчӗ, тӗрӗс ҫул ҫине тӑратрӗ.
Юратнӑ хӗрарӑмсем!
Сире пӗтӗм чун-чӗререн питӗ чаплӑ уявпа — Пӗтӗм тӗнчери хӗрарӑмсен кунӗ ячӗпе саламлатӑп!
Сирӗн ҫепӗҫ куллӑр ӑшшипе, савӑнӑҫлӑ кӑмӑл-туйӑмпа тата ҫӗнелӳпе тулса пуянланнӑ ҫак илемлӗ уява эпир пурте чӑн-чӑн ҫуркунне палли пек йышӑнатпӑр. Ҫак вӑхӑтра ҫут ҫанталӑк хӗл ыйхинчен вӑранса чӗрӗлме тытӑнать, чунра ҫӗнӗ ӗмӗт-тӗллев ҫуралать. Иксӗлми юратупа илеме, тарӑн ӑспа ыр кӑмӑллӑха, ӑш пиллӗхпе чӑтӑмлӑха сӑнарлаканскерсем, эсир пурнӑҫа савӑнӑҫлӑрах тата ҫураҫуллӑрах тӑватӑр. Хӑвӑр чунтан савакан ҫывӑх ҫыннӑрсене ачашлӑхпа ӑшӑ туйӑм парнеленӗ май, вӗсене пурнӑҫри йывӑр самантсенче тӗрлӗ пӑтӑрмахсемпе инкексенчен сыхлатӑр, килти хӑтлӑха шанчӑклӑн упратӑр. Сирӗн юратӑвӑрпа тӑрӑшулӑхӑр пире, арҫынсене, вӑйлӑрах пулма хистеҫҫӗ, пултаруллӑ ӗҫлеме тата ырӑ ӗҫсем тума хавхалантараҫҫӗ. Эпир Сире хамӑра ӑнланнӑшӑн тата ырӑ кӑмӑллӑ пулнӑшӑн, ҫемье вучахне упрама пӗлнӗшӗн, ачасене ҫивӗч ӑс-тӑнлӑ та пултаруллӑ туса пӑхса ҫитӗнтернӗшӗн тата хӑвӑр ҫав хушӑрах ӗҫре, общество пурнӑҫӗнче пысӑк ҫитӗнӳсем тума пултарнӑшӑн чӗререн тав тӑватпӑр. Хаклӑ аннесемпе асанне-кукамайсем, мӑшӑрсемпе хӗрсем, аппасемпе йӑмӑксем тата тантӑшсем, пирӗн пурнӑҫа пархатар кӳнӗшӗн тата ӑна телейлӗ тума пулӑшнӑшӑн сирӗн умӑрта эпир пуҫа таятпӑр. Ан тив, сирӗн чунӑрта яланах ҫуркунне чечеклентӗр, ҫемйӗрсенче юратупа килӗшӳлӗх хуҫаланччӑр, чи ҫутӑ ӗмӗтӗрсем пурнӑҫланччӑр!
Ҫирӗп сывлӑх тата ырлӑхпа телей сире!
Чӑваш Республикин Элтеперӗ М.Игнатьев.
Хӗрлӗ Чутай районӗнчи ют чӗлхе вӗрентекенӗсем Льюис Кэрролл хайланӑ «Алиса в стране чудес» (чӑв. Тӗлӗнтермӗш тӗнчине лекнӗ Алиса)ятлӑ фантастикӑлла юмах тӑрӑх литература уявӗ ирттерчӗҫ. Пухӑннисене Артемьева Наталья Михайловна ҫыравҫӑн кун-ҫулӗпе паллаштарчӗ. Уява районти вунӑ шкулти вӗренекенсем хутшӑнчӗҫ. Ачасем кӗнеке тӑрӑх хатӗрленӗ тӗрлӗ ыйту ҫине хуравларӗҫ, конкурссене хутшӑнчӗҫ.
Кашни шкул ушкӑнӗ ултӑ ачаран пулчӗ. Вӗсем хӑйсем ҫинчен каласа пачӗҫ тата акӑлчан чӗлхипе паллаштарчӗҫ. Ӑмӑрту йӗркипе килӗшӳллӗн кашни командӑн ячӗпе девизӗ, юрри акӑлчанлаччӗ. Ачасем пухӑннисене кӗнекерен илнӗ сценкӑсене те выляса пачӗҫ. Тӳрех калас пулать, тумӗсене те, сӑнарӗсене те кашни ушкӑн тӑрӑшса ӑсталанӑ. Кашни шкул команди хисепе тивӗҫлӗ, акӑлчан чӗлхи вӗрентекенӗсем тӑрӑшса ӗҫлени курӑнать.
Хаклавҫӑсем те, ачасем те уявпа кӑмӑллӑ юлчӗҫ.
| НАР | 27 |
Хӗрлӗ Чутайра «Сывӑ пул, Ҫӑварни!» уяв иртрӗ. Чутайсем хӗле юрӑ-ташӑпа, шӳт-кулӑпа ӑсатрӗҫ. Райцентрти «Ҫӗнтерӳ» лапамне халӑх питӗ йышлӑ пухӑнчӗ. Пухӑннисене Хӗрлӗ Чутай пуҫлӑхӗ Александр Степанов, администраци пуҫлӑхӗ Александр Башкиров саламласа уява хаваслӑ ирттерме чӑнсе каларӗҫ. Унтан сцена ҫинче Чутайри культура ӗҫченӗсем Хӗле ӑсатса ҫуркуннене кӗтсе илнӗ ятпа концерт пуҫларӗҫ. Районти тӗрлӗ ялтан пуҫтарӑннӑ артистсем уява малалла тӑсрӗҫ. «Чи лайӑх пултарулӑ ушкӑнӗ» ята Мӑн Этмен ял тӑрӑхӗн ушкӑнӗ тивӗҫрӗ. Мӗнле кӑна вӑйӑ-кулӑ шутласа тупман-ши уява ертсе пыракансем! Кире пуканӗ йӑтасси, волейболла вылясси, вӗрен туртасси, пӗрене ҫинче вӑй виҫесси тата ытти тӗрлӗ вӑйӑ — вӗсенче пурте хаваспах хутшӑнчӗҫ.
Пухӑннисем вӗри чейпе тутлӑ икерчӗ савӑнсах ас тиврӗҫ. Ҫӑварни лашасем чупнипе малалла тӑсӑлчӗ. Паньтӑк, Мӑн Этмен, Акчикасси, Хӗрлӗ Чутай тата Атнар ял тӑрӑхӗсенчен килнӗ капӑрлатнӑ лавсем ҫинчи юмах паттӑрӗсем, капӑр инкесем юрла-юрла Чутай тӑрӑх вӗҫтерчӗҫ.
Етӗрне районӗнчи Пӗрҫырланти культура ҫуртӗнче пӗр каҫра виҫӗ уява паллӑ турӗҫ: Ҫӗршыва хӳтӗлекенсен кунне, Ҫӑварние тата кӑҫал Етӗрне районӗ 85 ҫул тултарнӑ ятпа иртттерекен «Ман тӑван кӗтес — ман хавхалану» фестивале. Лӑк тулли пухӑннӑ залти халӑха чи малтан Пӗрҫырланти ял тӑрӑх пуҫлӑхӗн ӗҫӗсене пурнӑҫлакан Наталья Степановапа Етӗрне районӗн хисеплӗ ҫынни Аркадий Айдак саламларӗҫ.
Унтан «Илем», «Сӑр ен» ансамбльсем хӑйсен пултарулӑхӗпе савӑнтарчӗҫ. Иван Любимовпа Юлия Еремкина ертсе пыракан асӑннӑ ансамбльсем уяв кӗрекине ҫулсерен илем кӳреҫҫӗ. Владислав Петров «Районӑм 85-ре» сӑввине хавхаланса вуласа пачӗ. Богдан Айдак илемлӗ сассипе курма килнисене тыткӑнларӗ. Глазковсем шӳтпе култарчӗҫ, Юлияпа Валентина Еремкинасем «Коммун юррипе» чуна тыткӑнларӗҫ. Анна Беззубова Инди ташшипе паллаштарчӗ. Номер хыҫҫӑн номер, кӑмӑл хыҫҫӑн кӑмӑл улшӑнса пычӗҫ, паллах, савӑнӑҫ парнелерӗҫ. «Колосок» ача сачӗн коллективӗ ятарласа чӑваш тумӗсем ҫӗлеттернӗ, ҫӗнӗ юрӑсем вӗреннӗ, вӗсене шӑрантарчӗ.
Паян урамра кунӗпех ҫил тӑман алхасрӗ. Эх, вӗҫтерет! Ҫак ҫанталӑка пӑхмасӑр Шупашкарти 37-мӗш шкул ачисемпе вӗрентекенӗсем, ачасен ашшӗ–амӑшӗсем шкул умӗнче Хӗле ӑсатрӗҫ.
Кашни класс ачисем сӗтел тулли апат-ҫимӗҫ лартса тултарнӑ. Кунтах сӑмаварсенче чей пӑсланать. Ачасем хӑйсен ашшӗ-амӑшӗсемпе пӗрле тем тӗрлӗ икерчӗ хатӗрленӗ: пылпа, варенипе, тӑпӑрчӑпа, какайпа, кӑмпапа, пулӑпа. Ачасем савӑнсах пӗр-пӗрне кӑна мар, хӑнасене те, иртен ҫӳрене те хӑналаҫҫӗ.
Уяв питӗ хаваслӑ та интереслӗ иртрӗ. Малтанах ачасем сӑвӑсем каласа, юрӑсем юрласа Хӗле ӑсатрӗҫ. Вӗрентекенсем чӑваш халӑх юррисене юрласа савӑнтарчӗҫ. Унтан капӑрлатнӑ ҫунапа Ҫӑварни хӑй килсе ҫитрӗ. Вӑл уяв ячӗпе саламларӗ, ырлӑх, сывлӑх, ӑнӑҫусем сунчӗ. Пурте пӗрле юрӑсем юрларӗҫ, вӑйӑсем вылярӗҫ, ҫунасемпе ярӑнчӗҫ.
Акӑ Ҫӑварни Карчӑккин кӗлеткине ҫунтарма та вӑхӑт. Пӗтӗм усал- тӗсел, чир-чӗр, хаяр хӗл кая юлтӑр! «Гори, гори ясно, чтобы не погасло!» — тесе, Ҫӑварни Карчӑкки кӗлленсе пынине сӑнарӗҫ.
Ҫакӑн пек уявсем ашшӗ-амӑшӗсемпе ачисем тата вӗрентекенсемпе администрации хушшинчи ҫыхӑнӑва ҫирӗплетет.
Кӑҫалхи нарӑсӑн 19-мӗшӗнчен пуҫласа 26-мӗш кунӗччен ҫӑварни эрни тӑсӑлать. Сивӗ хӗл кунӗсем хӗвеллӗ те юмарт ҫурхи кунсемпе ылмашнине Раҫҫей ҫӗршывӗнче пурӑнакан халӑхсем авалтанах хаваслӑ паллӑ тунӑ. Хӗвел шӑратса пӑхнине паллӑ туса ҫаврака ҫуллӑ икерчӗ-капӑртма, хуплу-пӳремеч пӗҫернӗ. Ҫак уяв юрӑ-ташӑсӑр иртмен, яш-кӗрӗм лашапа катаччи чупнӑ. Паллах, ҫӑварни йӑли-йӗркин мешехийӗнче вырӑс халӑхӗн хӑй евӗрлӗхӗ те, чӑвашсем ҫеҫ туса ирттернӗ уйрӑмлӑхсем те пур, анчах ҫакӑ пире паян уявра пӗр пекех савӑнма пӗртте кансӗрлемест.
Чӑваш патшалӑх университечӗ ҫӑварни уявӗн техӗмне астивме кашни ҫулах конкурс-уяв ирттерет. Ҫак уяв тӗлне факультетсем ҫӑварни сӗтелӗ янтӑлаҫҫӗ. Мӗн тӗрлӗ апат-ҫимӗҫ куҫа илӗртмест пулӗ тулӑх сӗтелсем ҫинчен, сӗтеклӗ кукӑль-пӳремеч, ҫуллӑ икерчӗ шӑрши сӑмсана кӑтӑклать... Вӑйӑҫ купӑс тӑсса янӑ, ушкӑнсем хӑйсен ӑсталӑхне кӑтартаҫҫӗ. Ку хутӗнче чӑваш филологийӗпе культура факультечӗн ӗҫченӗсем «Хуняма патне икерчӗ ҫиме.
| НАР | 23 |
Хӗрлӗ Чутайри тӗп вулавӑшра Хӗрлӗ Чутай районӗн хисеплӗ гражданинӗ Петӗр Ялкир сӑвӑҫ 90 ҫул тултарнине халалласа «Юрлакан поэт» ятлӑ уяв ирттерчӗҫ.
Елена Чубайкина вулавӑшҫӑ уява поэтӑн «Салам!» сӑввипе пуҫларӗ. Чи малтанах Хӗрлӗ Чутай шкулӗнче вӗренекен ачасен пӗр ушкӑнӗ П. Ялгир кун-ҫулӗпе, унӑн хайлавӗсемпе паллашрӗ, ачасем вӑл хайланӑ сӑвӑсене пӑхмасӑр каларӗҫ, «Сунарта» тата «Шӑшисем» ятлӑ интермедисем лартса пачӗҫ.
Уявӑн иккӗмӗш пайӗнче районти культура ҫурчӗн ӗҫченӗсем поэт сӑмахӗсемпе кӗвӗленӗ «Хӗрлӗ Чутай гимнӗ», «Хӑмла пахчи», «Хӗрлӗ Чутай хӗрӗсем» юрӑсене шӑрантарчӗҫ. Черепан клубӗн работникӗсем Нина Чуракова тата Варвара Колокольчикова юрланӑ «Мана ҫеҫ парнеле» юрӑ та куракансен кӑмӑлне кайрӗ. Петӗр Ялкир ҫырнӑ кӗнекесен куравӗ, электронлӑ хӑтлав, буклетсем уява илем кӳчӗҫ.
Нарӑсӑн 23-мӗшӗнче пӗтӗм Раҫҫей Ҫӗршыв хӳтӗлевҫисен кунне паллӑ тӑвать. Ҫак пысӑк уява кашни хӑйне май кӗтсе илет. Пӗрисем тин ҫеҫ хӗсметре пулнӑ яшсемпе тӗлпулусем ирттереҫҫӗ, теприсем вӑрҫӑ ветеранӗсене хӑнана йыхравлаҫҫӗ, хӗсметере пӗрле пулнисем пӗр-пӗрне саламлаҫҫӗ, пӗрле пуҫтарӑнса иртнӗ кунсене аса илеҫҫӗ.
Хырхӗрри тӗп шкулӗнче уяв ячӗпе савӑнӑҫлӑ концерт пулса иртрӗ. Ӑна шкул ачисем вӗрентекенсем ертсе пынипе хатӗрленӗ. Шкулта хӑйне май йӑлана кӗнӗ: ҫулталӑкри кашни уява черетлӗн пӗр класс хатӗрлесе ертсе пырать. Хальхинче ҫак хисепе саккӑрмӗшсем тивӗҫрӗҫ. Вӗсем Н.К. Иванова класс ертӳҫипе килӗшсе сӑвӑсем хатӗрлерӗҫ, уяв сценарине сӳтсе яврӗҫ. Палӑртнӑ кун уроксем иртсенех пӗрремӗш-тӑххӑрмӗш классенче вӗренекенсем тата вӗрентекенсем савӑк кӑмӑлпа истори кабинетне пуҫтарӑнчӗҫ. Уява уҫса салтак тумне тӑхӑнна саккӑрмӗш класс ачисем тухса тӑчӗҫ. Ҫар тумтирӗ вӗсене ҫӳллӗрех те, кӗрнеклӗрех те кӑтартрӗ. Салам сӑмахӗсем хыҫҫӑн хӑйсен пултарулӑхӗпе кӗҫӗн классенче вӗренекенсем паллаштарчӗҫ. Ҫиҫсе тӑракан куҫсемпе вӗсем авалхи тата хальхи салтак юррисене шӑрантарчӗҫ, ҫав хушӑрах вӗсене инсценировкӑсемпе илемлетрӗҫ.
+8.3 °C