Ситнейри (Австрали) медицина шкулӗнче ӗҫлекен специалистсем мӗнле апат ҫинипе пуҫ мими пысӑкӑшӗ хушшинче ҫыхӑну пуррине палӑртнӑ.

Ӑсчахсен шучӗпе кашни кун «синтетикӑлла» хатӗрленӗ апат-ҫимӗҫпе тӑрансан ку пуҫ мими пысӑкӑшне сиен кӳрет — вӑл пӗчӗкленет. Сывлӑхшӑн япӑх апат гиппокамп калӑпӑшне пӗчӗклетет иккен, лешӗ вара вӗренӳшӗн, асра тытассишӗн яваплӑ тата психика чирӗсенчен сыхлать.

Тӗпчеве 60–64 ҫулхи ҫынсем хӑйсен ирӗкӗпе хутшӑннӑ. Пылак шыв, тӑварланӑ апат, ӑшаланӑ аш тата ытти сиенлӗ апат ҫеҫ ҫинӗ ҫынсен сулахай гиппокампӗ сӗтеклӗ ҫимӗҫ ҫиекеннисенчен пӗчӗкрех пулнӑ. Специалистсен шучӗпе мӗнле апат ҫинипе пуҫ мими калӑпӑшӗ хушшинчи ҫыхӑну пур ӳсӗмри ҫынсен те пӗрешкелех. Ку ачасене те пырса тивет.

Сӑмах май, арҫынсен гиппокампӗ ҫулсем иртнӗ ҫемӗн пӗчӗкленет, хӗрарӑмсен вара ҫавнашкалах юлать.

Чӑвашстат пӗлтернӗ тӑрӑх иртнӗ уйӑхра кил-ҫурт тытӑмӗнчи тӳлев хакӗсем ӳсменнипе пӗрех — пурӗ те 0,04% ҫеҫ хӑпарнӑ. Уйрӑмах хӑна ҫурчӗсем палӑрнӑ, вӗсем иртнӗ уйӑхра хӑйсен пулӑшӑвне 20% ытла хӑпартнӑ.

Каласа хӑварас пулать: ҫулталӑк пуҫламӑшӗнчен кил-ҫурт тытӑмӗнчи тӳлевсен хакӗ 7,5% ӳснӗ; иртнӗ авӑн уйӑхӗпе танлаштарсан вара — 17,7%. Ҫулталӑк хушшинче йӳнелнӗ хаксем те пур. Тӗслӗхрен, икӗ пӳлӗмлӗ хваттере тара илес пулсан халь уншӑн иртнӗ ҫулхипе танлаштарсан вӑтамран 1% сахалтарах тӳлеме тивӗ. Пӗр пӳлӗмлӗ хваттерсем вара хакланнӑ — тара илес тесен вӑтамран 3,5% ытларах укҫа кӑларса хума тивет. Иртнӗ авӑн уйӑхӗпе танлаштарсан чи пысӑк виҫӗне ӳснӗ пулӑшу хакӗ — вӗри шывпа тивӗҫтересси тата капиталлӑ юсав валли укҫа пуҫтарасси. Вӗсем 34-38% таран хӑпарнӑ.

Иртнӗ уйӑх вӗҫӗнче влаҫ органӗсем йӗркеленӗ Вӗренӳ порталӗ ӗҫлеме пӑрахнӑ. Кун пирки «АФО чӑнлӑхӗ» сайт пӗлтерет. Шкулсене салатнӑ ҫырӑва ӗненсен портал вырнаҫнӑ серверта хытӑ диск тӗпренсе пӗтнӗ. Малашне вӗренӳ министерстви шкулсене хӑйсен сайчӗсене тытса пыма пулӑшмӗ, вӗсем кашни учреждени сайчӗсене хӑйсен вӑйӗпе ӑсталама тивӗ. Вӗренӳ министерстви шкулсене ӑсталамалли хостинг вырӑнӗсене те сӗннӗ — тӳлевлисенчен пуҫласа укҫа тӑкакламалла маррисем таран.

Хӑй вӑхӑтӗнче чылай шкул хӑйсен сайчӗсене вӗренӳ порталӗнче тунӑччӗ. Унсӑр пуҫне ҫав порталрах вӗрентекенсем те хӑйсен страницисене ӑсталанӑччӗ. Организацисемпе учрежденисен каталогӗ cheb.ru пӗлтернӗ тӑрӑх вӗренӳ порталӗнче ӑсталанӑ сайтсен йышӗ вӗсен пуххинче икҫӗртен те иртнӗ пулнӑ.

Чӑваш Енри Вӗренӳ порталӗнче сайт йӗркелесси тӳлевсӗр пулнӑ. Министерство сӗнекен вариантсенче вара уйӑхне пӗри ҫеҫ тӳлевсӗр, ыттисенче уйӑхне сахалран та 120 тенкӗ тӑкаклама тивӗ. Уйӑхсерен 1500 тенкӗ ыйтакан Росшкола проектне те сӗннӗ.

Вӗренӳ порталӗнче пухӑннӑ документсене халь авторсен ятарлӑ электрон почта адресӗпе ҫыру ҫырса илме пултарасси пирки те пӗлтереҫҫӗ.

Малалла...

Чӑваш Енри йӗрке хуралҫисем 12 ҫулти арҫын ачана шыраҫҫӗ. Вӑл республикӑри районсенчен пӗринче пулни паллӑ.

Юпа уйӑхӗн 3-мӗшӗнче Шупашкарта ҫухалнӑ арҫын ача ӑҫта пулине пӗлме май килнӗ. Малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, арҫын ача юпа уйӑхӗн 1-мӗшӗнче 14 сехет те 30 минутра Шупашкарти Ҫамрӑклӑх бульварӗнчен килтен тухса кайнӑ та таврӑнман.

Йӗрке хуралҫисем вӑл пӗр районта аякри тӑванӗсем патӗнче пулнине палӑртнӑ. ЧР ШӖМӗ халӗ ҫав арҫын ачана шырать.

Кӑҫал Шупашкарта тӑватӑ ҫул тӑваткалне аслӑлатнӑччӗ — ку вӑл 9-мӗш Пиллӗкҫуллӑхпа Хусанкай урамӗсем, Эгер бульварӗпе Гараж тӑкӑрлӑкӗ, Ярославльпе Воробьев композиторсен урамӗсем, Ленин проспекчӗпе Николаев урамӗ хӗрӗсленнӗ вырӑнсем пулчӗҫ. Унта урапасем ҫӳремелли ҫулсене сарлакалатрӗҫ, ҫуран ҫынсене ҫӳреме лайӑхлатрӗҫ.

Килес ҫул та темиҫе ҫул тӑваткалне аслӑлатма шухӑшлаҫҫӗ. Проектсем тӑратас тӗлӗшпе конкурс та пуҫарнӑ. 2016 ҫулта ҫул-йӗр ҫинчи ӗҫсем ҫак вырӑнсене пырса тивӗ:

- Мир проспекчӗпе Эгер булварӗн ҫул тӑваткалӗ («Лира» кафе енӗнче);

- Ленин Комсомолӗн урамӗ Пролетари урамӗпе хӗресленнӗ вырӑн;

- Гагарин урамӗпе Октябрь 50 ҫулӗн урамӗ хушшинчи ҫул тӑваткалӗ. Кунта «Раҫҫей» хӑна ҫурчӗ» чарӑнӑва куҫарӗҫ тата общество транспорчӗн валли «кӗсьесем» хатӗрлӗҫ;

- Карл Маркс урамӗпе Электроаппаратчиксен урамӗ хӗрӗсленнӗ вырӑн;

- Иван Яковлев проспекчӗпе Ашмарин урамӗ хӗресленнӗ ҫул тӑваткалӗ.

Проектсене 2016 ҫулхи ҫуркуннеччен хатӗрлесе ҫитермелле.

Паян Чӑваш Енре вӑйлӑ ҫил алхасать. Ун хӑвӑртлӑхӗ ҫеккунтра 24 метра таран ҫитет.

Ҫутҫанталӑк пулӑмӗ хуҫалӑха сахал мар сӑтӑр тума ӗлкӗрнӗ те ӗнтӗ. Ак, тӗслӗхрен, «Элара» савутӑн ҫивиттине сӳсе илнӗ те Мускав проспекчӗ ҫине илсе пенӗ. Шупашкар районӗнчи пӗр ялта вара лавккана шар кӑтартнӑ — тӑррине тӗппипех вистесе вӗҫтерсе кайнӑ. Шупашкарти «Улатимӗр сӑрчӗ» чарӑну патӗнче тимӗр листисемпе кирпӗчрен тунӑ картана тӳнтернӗ, Эгер бульварӗнче пушатнӑ ҫуп-ҫап контейнерӗсене вӗҫтерсе кайма тапратнӑ. Ҫӗнӗ Шупашкарта йывӑҫсем ӳкни пирки пӗлтереҫҫӗ.

Вӑйлӑ ҫил паян шӑматкун кӑна мар, ыран та пулӗ. Ҫил хӑвартлӑхӗ ҫеккунтра 14–17 метрпа танлашӗ, кассӑн-кассӑн 24 метр хӑвӑртлӑхпа та вӗрӗ.

Фильма ӳкернӗ чухне

Ҫак ытларикун авӑнӑн 29-мӗшӗнче Парижра Чӑваш культурин кунӗ иртнӗ. Паллӑ искусствовед Геннадий Иванов-Орков хӑйӗн Facebook страницинче пӗлтернӗ тӑрӑх ӑна Ульпи (Ольга) Николаева йӗркеленӗ.

Куракансемшӗн «Чӑваш Ен» телекомпани хатӗрленӗ фильм кӑсӑклӑ пулнӑ. Ӑна хатӗрлес ӗҫе Марина Карягина, Сергей Мышев тата Ульпи Николаева хутшӑннӑ. Фонограмма валли чӑвашла тата вырӑсла текстсене ҫырма Геннадий Орков та пулӑшнӑ.

Фильма ӳкернӗ чухне Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗн ӗҫченӗсем хастар хутшӑннӑ — фонд управҫисем, ҫав шутра тӗп управҫӑ Г.Г. Исаев та. Пулӑшакансен йышӗнче фотографа тата Чӑваш патшалӑх ял хуҫалӑх академийӗн ӗҫтешӗсемпе 4 струдентне асӑнма пулать.

Фильмра анат енчи чӑвашсен хӗр тата хӗрарӑм тумӗсене кӑтартнӑ. Унта ӳкернӗ кашни ҫипуҫ пайӗ музей фондӗнче упранакан чӑн-чӑн япаласем пулни пирки ҫирӗплетет Геннадий Орков. Фильма музейӗн тӗп залӗнче ӳкернӗ.

Йыхрав хучӗн хуплашкки

Юпа уйӑхӗн 7-мӗшӗнче Муркаш районӗнчи Москакасси ялӗнчи Культура ҫуртӗнче чӑвашсен паллӑ сӑвӑҫи, «Нарспи» поэмӑн пӗрремӗш куҫаруҫи Андрей Петтоки ҫуралнӑранпа 110 ҫул ҫитнине халалласа «Поэт кун-ҫулӗпе пултарулӑхне ӑса хывни» ӑслӑлӑхпа ӗҫлӗх конференцийӗ иртмелле. Пуҫламӑшӗ 14 сехетре.

Чи малтанах, 13 сехетре, поэт ҫуралнӑ ялӗнче — Ахманере — Андрей Петтоки палӑкӗ патне чечек хурӗҫ. Ун хыҫҫӑн юнашар ялта конференци пуҫланӗ.

Андрей Петтоки (Петухов Андрей Трофимович) 1905 ҫулхи юпан 7-мӗшӗнче Ахманере ҫуралнӑ. 1940 ҫулта Куйбышеври педагогика институтне вӗренсе тухнӑ. 1935 ҫултан пуҫласа А. Петтоки Мускавра, унтан Самарта пурӑннӑ, кинематографи тата педагогика институчӗсенче вӗреннӗ, чӑваш литературине вырӑсла куҫарас тӗлӗшпе тӑрӑшнӑ. 1942 ҫулхи ҫулла Витебск патӗнчи ҫапӑҫура пуҫне хунӑ. Пӗрремӗш сӑввине 1925 ҫулта пичетлесе кӑларнӑ. Хӑйӗн «Ҫирӗм иккӗ» кӗнекине 1932 ҫулта Андрей Трофимович хӑй илемлетсе кӑларнӑ. 1935 ҫулта К.В. Ивановӑн «Нарспи» поэмине вырӑсла куҫарнӑ, ку паллӑ поэмӑн пӗрремӗш куҫарӑвӗ пулнӑ.

Малалла...

Александр Иванов

Хальхи вӑхӑтра ҫӗнӗ Министрсен кабинечӗ йӗркеленет. Сас-хура пӗлтернӗ тӑрӑх унччен культура министрӗ пулнӑ Вадим Ефимов сывлӑхне пула хӑйӗн ӗҫне пурнӑҫлаймасть, ун вырӑнне тепӗр ҫынна шыраҫҫӗ.

Сас-хура пӗлтернӗ тӑрӑх Чӑваш Республикин культура, национальноҫсен тата архив ӗҫӗсен министрӗ пулма маларах информаци политикипе массӑллӑ коммуникаци министрӗ вырӑнне йышӑннӑ Иванов Александр Степановича шанса парӗҫ.

Александр Степанович 1957 ҫулхи чӳкӗн 7-мӗшӗнче ҫуралнӑ. 1979 ҫулта И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика институтне «Математика» специальноҫпе вӗренсе пӗтернӗ. 1998 ҫулта тепӗр аслӑ пӗлӳ илнӗ — Мускаври патшалӑх социаллӑ университетӗнче «Юриспруденци» енӗпе вӗренсе диплом илнӗ. Ишлей шкулӗнче ачасене математика вӗрентнӗ, 1981-1984 ҫулсенче Салапайкассинчи сакӑр ҫул вӗрентекен шкул директорӗ пулнӑ.

2001 ҫулхи утӑ уйӑхӗнче ӑна Чӑваш Республикин Патшалӑх Канашӗн Аппарат ертӳҫине лартнӑ. 2010 ҫулта Президент Администрацийӗн ертӳҫи пулса ӗҫленӗ. 2014 ҫулхи юпа уйӑхӗн 29-мӗшӗнче ӑна Чӑваш Республикин информаци политикипе массӑллӑ коммуникаци министрне лартнӑ.

Малалла...

Николай Федоров

Николай Федоров Чӑваш Ен интересӗшӗн Федераци Пухӑвӗнче вице-спикерта ӗҫлеме тытӑнӗ.

Чӑваш Енӗн пӗрремӗш Элтеперӗ пулнӑ Николай Федоров нумай пулмасть ҫӗршывӑн Ял хуҫалӑх минитерствине ертсе пынӑччӗ. Ҫав пукана урӑххине шанса панӑ хыҫҫӑн ӑна Чӑваш Енӗн хальхи Элтеперӗ Михаил Игнатьев республикӑн ӗҫ тӑвакан органӗнчен Федераци Канашӗн пайташӗ пулма шаннӑ. Ун пек йышӑнӑва Михаил Игнатьев авӑнӑн 20-мӗшӗнче алӑ пусса ҫирӗплетнӗччӗ.

Халӗ тата тепӗр ҫӗнӗ хыпар. Николай Федорова РФ Федераци Пухӑвӗн Федераци Канашӗнче вице-спикера лартнӑ. Тивӗҫлӗ йышӑнӑва ӗнер, авӑнӑн 30-мӗшӗнче, Федераци Канашӗн 378-мӗш ларӑвӗнче тунӑ.

Аса илтерер, Николай Федоров Чӑваш Ене 18 ҫул ертсе пычӗ. Хӑй вӑхӑтӗнче вӑл РФ юстици министрӗ те пулнӑччӗ.