rg.ru сайтри сӑн

Шупашкарти общество транспортӗнче Чӑваш Енри паллӑ ҫынсем пирки каласа кӑтартма пуҫласси пирки пӗлтернӗччӗ. «Тӑван ятсем» проект пурнӑҫланма тытӑннӑ ӗнтӗ. Унӑн авторӗ – Анжелика Иванова.

Хальлӗхе паллӑ ҫынсем Шупашкарти пирки 5 троллейбусра тата 5 автобусра каласа кӑтартаҫҫӗ. Пӗр-пӗр паллӑ ҫын ячӗпе хисепленекен чарӑнӑва ҫитиччен ун пирки мини-лекци итлеме пулать.

Анжелика Иванова паллӑ ҫынсем пирки информаци пухас тӗллевпе архивсенче, вулавӑшсенче сахал мар ларнӑ. Пысӑк биографирен чи кӑсӑклине ҫеҫ илме май пулнӑ, мӗншӗн тесен троллейбус чарӑнуран питӗ хӑвӑрт иртсе каять.

Эсир 1981 ҫулччен Николай Бауман революционер урамӗ хальхи пек ҫӗнӗ кӑнтӑр районӗнче мар, кӳлмекреп пулнине пӗлнӗ-и? 1-мӗш троллейбуспа ҫӳрекенсем вара халӗ пӗлеҫҫӗ. Ҫапла, питӗ интереслӗ проект ку.

Республикӑра кӑшӑлвируспа чирленӗ /кунта ПЦР-тест вирус пуррине ҫирӗплетнисем ҫеҫ кӗреҫҫӗ/ кашни 15-16-мӗш ҫын вилет. Ӳпке шыҫҫинчен пурнӑҫран уйрӑлнисем ку статистикӑна лекмеҫҫӗ.

Юлашки талӑкра 8 ҫын кӑшӑлвирусран вилнӗ. Нарӑс уйӑхӗнче пӗтӗмпе 98 ҫын чире парӑнтарайман. Пандеми пуҫланнӑранпа вара 4,3 пин ытла ҫын пурнӑҫран уйрӑлнӑ.

Юлашки вӑхӑтра чирлекенсем нумай. Иртнӗ талӑкра республикӑра 1073 ҫын инфекциленнине палӑртнӑ. 548 ҫын сывалнӑ. 194 ҫынна пульницӑна вырттарнӑ.

Паянхи кун республикӑра 12,5 пин ҫын кӑшӑлвирусран килте е ковид-стационарта сипленет. Сывлӑх сыхлавӗн министрӗ Владимир Степанов пӗлтернӗ тӑрӑх, пульницӑна лекнисен нумайӑшӗн дельта штамм.

Следстви комитечӗн сайтӗнчи сӑн

Канаш хулинче пурӑнакан 51 ҫулти арҫын тӗлӗшпе Следстви комитечӗ пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Вӑл пиччӗшне вӗлернӗ тесе шутлаҫҫӗ.

Инкек ҫак кунсенче, нарӑс уйӑхӗн 12-мӗшӗнче, пулнӑ. Следстви версийӗ тӑрӑх, ҫав кун ҫур ҫӗр иртсен вӑл 59 ҫулти пиччӗшне ҫурӑмӗнчен ҫӗҫӗпе виҫӗ хутчен чикнӗ. Ҫав самантра амӑшӗ те килтех пулнӑ. Вӑл аслӑ ывӑлне хӳтӗлеме тӑнӑ. Анчах арҫын 84 ҫулти амӑшне те хӗрхенмен – хӗнесе пӗтернӗ: аяк пӗрчисене хуҫнӑ, пуҫне суранлатнӑ. Ватӑ хӗрарӑма пульницӑна илсе ҫитернӗ.

Пиччӗшне вара ҫӑлма май килсен – вӑл ҫавӑнах вилнӗ. Шӑллӗне тытса чарнӑ. Халӗ пуҫиле ӗҫе малалла тӗпчеҫҫӗ.

Нарӑс уйӑхӗн 13-мӗшӗнче ҫӑлав службине шӑнкӑрав килнӗ: арҫын Куславкка районӗнче Атӑл ҫинче юрҫӳренпе кӗрсе ларнӑ.

Арҫын хӑй тӗллӗн тухайман, ҫӑлавҫӑсенех чӗнме тивнӗ. Лешсем ун патне ҫийӗнчех ҫитнӗ, юрҫӳрене кӑларма пулӑшнӑ. Кайран вӗсем арҫынна ҫыран хӗрринех ӑсатса янӑ.

Сӑмах май, кӑрлач уйӑхӗн 1-мӗшӗнченпе транспорта пӑр ҫине тухма чарнӑ. Йӗркене пӑссан штраф тӳлеттереҫҫӗ. Ахаль ҫынсен 3 пин тенкӗ тӳлемелле, должноҫри ҫынсен – 5 пин, юридици сӑпачӗсен вара – 10 пин тенкӗ.

Астӑватӑр-и: пӗлтӗр нарӑс уйӑхӗнче питӗ сивӗ ҫанталӑк тӑчӗ, нормӑран 6,5 градус сивӗрех пулчӗ. Кӑҫал вара пачах урӑхла: ӑшӑ.

Нарӑс уйӑхӗнче шартлама сивӗ пулӗ-и? Синоптиксем пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫук. Уйӑх вӗҫне тата ӑшӑрах пулмалла-мӗн.

Кӗҫнерникунччен юр ҫумӗ, хӗвел те пӑхӗ. Ҫавна май ҫуркунне ҫывхарни сисӗнӗ. Термометр та 0 градус е кӑшт сивӗрех кӑтартӗ. Пуш уйӑхӗнчи пекех ку.

Эрнекун йӗпе юр ҫума пуҫлӗ. Сывлӑш температури 0 градусран ӑшӑрах пулӗ. Ҫапах ҫуркуннене кӗтме иртерех. Синоптиксем каланӑ тӑрӑх, ҫитес эрне пуҫламӑшӗнче ҫанталӑк сивӗтӗ, анчах питех мар. Ҫил вара лӑпланӗ.

Инкеклӗ лару-тӑру министерстви тунӑ сӑн

Нарӑс уйӑхӗн 13-мӗшӗнче ҫӗрле Элӗк районӗнчи Урпаш ялӗнче пушар пулнӑ. Унта йывӑҫ ҫурт тӗппипех ҫунса кайнӑ, нимӗн те упранса юлайман. Кун пирки Инкеклӗ лару-тӑру министерстви пӗлтерет.

Пӳртре 67 ҫулти арҫын пурӑннӑ. Анчах, шел те, вӑл пушарта ҫӑлӑнайман, вилнӗ. Халӗ лару-тӑрӑва уҫӑмлатаҫҫӗ.

Палӑртмалла: ҫулталӑк пуҫланнӑранпа Чӑваш Енре 122 пушар пулнӑ. Вӗсенчен 9 ҫын вилнӗ, 8-ӑн аманнӑ. Инкекре 10 ҫынна ҫӑлнӑ.

Кӗнеке хуплашки

Тӗрлӗ тӑрӑхри чӑвашсем пӗр чӗлхепех калаҫаҫҫӗ-и? Чӗлхи пӗрех пулсан та, сӑмахӗсем чылай ӑрасна! Акӑ шӗкӗнтӗр тата чӗкӗнтӗр пӗрешкелех илтӗнеҫҫӗ, анчах тӗрлӗ пахча ҫимӗҫе пӗлтереҫҫӗ: пӗрремӗшӗ – кишӗр, иккӗмӗшӗ – кӑшман. Сар кӑшман тени пӗр районтах тутлӑ кӑшмана та, кишӗре те палӑртма пултарать. Мӑрикканӗ мӗне пӗлтерет-ши тата? Уммана, тӗрӗсрех каласан, ҫӗр улмине.

Ҫакна ахаль словарьте вуласа пӗлеймӗр, унта ытларах – литература чӗлхинчи сӑмахсем. Тӗрлӗ ялти чӑвашсем мӗнлерех калаҫнине вара диалект словарӗнче ҫырса кӑтартаҫҫӗ. Ҫавнашкал кӗнеке тин ҫеҫ кун ҫути курнӑ. Пӗрле ӗҫленӗ юлташӑм парнелерӗ. Геннадий Дегтярёвӑн «Тематический диалектологический словарь чувашского языка: названия животных и растений» кӑларӑмӗ пирки ман сӑмахӑм.

Вуларӑм та хама телейлӗ туйрӑм: ҫак тӗлӗнмелле кӗнеке алла чи малтан тенӗ пек лекнишӗн те, пирӗн чӗлхе ҫавӑн пек пуян пулнишӗн те. Вӑрнар районӗнче ҫуралса ӳссе «анат енчи» ятпа ҫӳретпӗр. Нумай-нумай сӑмах ман пуплевре литература чӗлхине ҫывӑх. «Свербига» ӳсен-тӑрана эпир майра кӗпҫи теме хӑнӑхнӑ, вырӑс хуххи, тута кӗпҫи, майраккай е майрашки тени те хитре илтӗнет паллах.

Малалла...

cheb.ws сӑнӳкерчӗкӗ

Ҫӗнӗ ҫуртсенче хваттер туянакансен йышӗ пӗлтӗр ҫӗршывӑн кашни виҫҫӗмӗш регионӗнче чакнӑ. Ку цифрӑна РБК Росреестр пӗлтерни тӑрӑх хыпарланӑ. Хваттер сутасси 2021 ҫулта пирӗн ҫӗршывра 17,6% ӳснӗ, ҫав вӑхӑтрах 29 регионта туянакансен йышӗ чакнӑ. Ҫав шутра – Чӑваш Енре те.

2021 ҫулта пайҫӑсемпе пирӗн ҫӗршывра 898,6 пин килӗшӳ тунӑ. Ҫав шутра Мускавра – 144 пин, Мускав облаҫӗнче – 116,3 пин, Санкт-Петербургра – 75,8 пин, Краснодар крайӗнче – 70,7 пин, Свердловск облаҫӗнче – 32,4 пин.

Пирӗн республикӑра пурӗ 6,9 пин килешӳ тунӑ, ку вӑл 2020 ҫулхинчен 18,7% сахалрах. Абсолютлӑ цифрӑсемпе илсен, хваттер туянакансен йышӗ уйрӑмах чакнин кӑтартӑвӗпе пирӗн республика ҫавӑн йышши 5 регион шутӗнче. Хваттер сахал туяннисен йышӗнче – Санкт-Петербург, Архангельск облаҫӗ, Алтай крайӗ.

www.grani21.ru сӑнӳкерчӗкӗ

Бурят Республикинче Базыр Цырендашиев композиторпа тата педагогпа мӑнаҫланни, вӑл вара хӑй вӑхӑтӗнче Чӑваш Енре ӗҫленине ҫак йӗркесен авторӗ икӗ ҫул каялла пӗлтернӗччӗ. Аса илтерер: Базыр Очирович — Бурят Республикинчи паллӑ композитор. Вӑл — сахал мар кӗвӗ-ҫемӗ авторӗ. Унӑн мӑшӑрӗ Инесса Павловна — чӑваш.

Базыр Цырендашиевпа мӑшӑрӗ 1950-1960-мӗш ҫулсенче пурӑннӑ. 1959-1963 ҫулсенче Базыр Очирович Ҫӗмӗрлери культура ҫуртӗнче илемлӗх ертӳҫи пулса ӗҫленӗ.

Халӗ ҫав ҫын пурнӑҫран уйрӑлса кайнӑ. Вӑл 86 ҫула кайнӑ.

Хӑй ӗмӗрӗнче Базыр Цырендашиев 400 ытла юрӑ кӗвӗленӗ.

Дафёр Шаед. www.grani21.ru сӑнӳкерчӗкӗ

Франци ҫыннисем Чӑваш Енре шӑл юсаҫҫӗ. Ҫӗнӗ Шупашкарти стоматологи поликлиникине Францинче пурӑнакан мӑшӑр – Дафёр тата Елена Шаед – шӑл юсама пынӑ. Ҫавӑн пирки хулари «Грани» хаҫат хыпарланӑ.

Дафёр пародонтологи пӳлӗмне, Светлана Пиюнкина стоматолог-терапевт патне, шӑла профессилле майпа тасаттарма ҫӳренӗ, унтан халӗ Светлана Галкина патӗнче сипленет.

«Сервиспа, ӗҫ пахалӑхӗпе питӗ кӑмаллӑ. Вӑхӑт та нумай иртмерӗ», – хавхаланса калаҫнӑ Дафёр Шаед.

Елена пӗлтернӗ тӑрӑх, упӑшки тухтӑрсенчен хӑрать, пульницӑна кайма ӳкӗте кӗртме йывӑр.

Ҫӗнӗ Шупашкарти стоматологи поликлиникинче 2021 ҫулта 20 ытла ют ҫӗршыв ҫынни сипленнӗ. Ҫав шутра Азербайджанри, Арменири, Египтри, Иорданири, Казахстанри, Кӑркӑстанри, Сиринчи, Таджикистанри, Тунисри, Украинӑри ҫынсем пулнӑ.