Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Ах, еплерех хĕр!

Ах, епле чипер!

Çутă кӳлĕри

Шурă акăш пуль.

Хушса юрламалли:

Шел, эс манăн мар,

Чунра шĕл кăвар.

Çук, эс манăн мар.

Ах, еплерех хĕр!

Ах, епле чипер!

Ешĕл улăхри

Сарă чечек пуль.

Хушса юрламалли.

Ах, еплерех хĕр!

Ах, епле чипер!

Каçхи тӳпери

Çутă çăлтăр пуль...

Хушса юрламалли.

Шупкалнă тухăçран,

сар çихлихне

ура сакăлтине çити усса,

тухать лаша тăп-тăрă ирхине,

çăп-çăмăллăн юртса.

Вăр-вар кăна,

йĕнерсĕр-мĕнсĕрех,

сиксе ларса тытатăп чĕлпĕртен —

çӳлтен

ытарайми тăван çĕре

курассăм килнĕрен.

Хавас та пур,

салху та — чунăмра,

пăхатăп уйăрса хура-шура.

Урхамахпа вĕçетĕп Çĕр тавра,

ман вĕçевре — шырав.

Таçта

çынсем йĕреççĕ татăлса,

таçта

çынсен шăмми те тирĕ çех,

таçта

сасса хупласшăн та пăвса —

хĕреççĕ-хĕреççех,

хиреççĕ хирĕçех.

Васка, лашам!

Эс çавăнта васка!

Юлаймăпăр кар тăнă халăхран.

Çил, вĕр!

Лашамăн çилхине лăска:

эпир — çил пур йăхран.

Эй, халăхăм, халăхăм,

Куçăм тулли халăхăм,

Чĕрем тулли халăхăм.

Эй, халăхăм, халăхăм,

Ытарайми чипер çĕрĕм,

Вăй питти тавралăхăм —

Çăкасар, юманлăхăм.

Эй, халăхăм, халăхăм —

Чун ăшши-тасалăхăм,

Ырлăхăм та сывлăхăм,

Савнăçăм та хурлăхăм,

Чăтăм-чăтăм пурнăçăм.

Эй, халăхăм, халăхăм —

Ачалăхăм, яшлăхăм.

Çĕнтерӳ-хастарлăхăм.

Тăван чĕлхе, тăван сăмах —

Мĕн авалтан мул хушакан

Ылтăн-кĕмĕл пурлăхăм.

Эй, халăхăм, халăхăм,

Чăваш ятне халăхăм —

Улăп евĕр станлăхăм.

Çыпăçуллă ĕçне-пуçна

Тӳррĕн йăтса утатăн,

Çутă тĕнче хӳтлĕхĕнче

Çутă пурнăç тăватăн.

Эй, Турăçăм, Турăçăм —

Кăкăр тулли сывлăшăм.

Тавах, сывă усратăн,

Тимлĕ куçпа упратăн,

Чăваш килне ырă сунса

Ырă ярсах тăратăн.

Этем, Йăва хĕр-ывăлне

Пиллĕн савса пăхатăн.

Эй, халăхăм, халăхăм,

Чăваш ятлă халăхăм —

Вăрлăхăм-пуянлăхăм,

Малалла

Эпир виççĕн. Мостовой, Кубань тăрăхĕнчи казак, вăрçăччен уй-хир бригадирĕ пулса ĕçленĕ. Тепри Ленинградри рабочи — Щербенев. Виççĕмĕшĕ эпĕ — Атăл çинчи чăваш.

Отряд командирĕ пире Каменка ятлă пысăк салара вырнаçнă фашистсен вăйне пĕлме хушрĕ. Пирĕн тăшмана курăнмалла мар. Салара миçе салтак тăнине, мĕнпе хĕçпăшалланнине, дозорсем ăçта вырнаçнине тĕрĕс пĕлсе таврăнмалла.

Эпир Каменка таврашĕнче иккĕмĕш кун çӳретпĕр ĕнтĕ. Ыран каçхине задание пурнăçлани çинчен командира çитсе пĕлтермелле.

Каменка тăшман тылне фронтпа çыхăнтаракан çул çинче ларать. Ăна пур енчен те вăрман хупăрласа илнĕ. Сала варрипе пĕчĕкех мар шыв юхса иртет. Ун урлă хывнă кĕпере тăшман уйрамах хытă хураллмть. Вăл юханшыв çинчи пĕртен-пĕр шанчăклă кĕпер. Ăна çĕмĕрсен, тăшманăн фронтпа çыхăнакан чи пысăк çулне темиçе кунлăха та пулин пӳлсе лартнине эпир ла-йăх ăнланатпăр.

Кĕперĕн сылтăм енче кирпĕчрен тунă чиркӳ ларать. Халь ун тăрри çук. Ăна хĕçпе касса татнă пекех сӳсе пăрахнă. Тулаш стенисене те снарядпа шăтарса пĕтернĕ. Вăл, аякран пăхсан, кантăр ани çине кайăксене хăратма лартнă мĕлке евĕр, çĕтĕк-çатăк курăнать. Чиркĕве хирĕç, çул леш енче, икĕ хутлă чул çурт ларать. Вăрçăччен унта шкул пулнă пулас. Халь вăл çуртра карательсем тăраççĕ. Эпир сăнанă тăрăх, шкулта сахалтан та çĕр çынна яхан вырнаçнă. Унсăр пуçне, ялти ытти пӳртсенче те фашистсем тухса çӳрени курăнать.

Малалла

Шуçăм кăвакарчĕ тухăçра,

Улăх шăрçаланчĕ сывлăмпа,

Тирексем чи тутлă ыйхăра

Канлĕн тĕлĕреççĕ ушкăнпа.

Çăлтăрсем çап-çуттăн тӳпере

Вăй вылярĕç кĕçĕр çĕрĕпе,

Куç хĕсеççĕ, пытанаççĕ пĕрре,

Йăрлатса анаççĕ, ав, тепре.

Уйăх çинчи ăрăмçа пике

Уртнă та хитре кĕвентине, —

Тăхтаса тăрайĕ-и текех, —

Шыв ăсма анасшăн çăл патне.

Те пике, те çăлтăр çуталса

Анчĕ çутă кӳлĕ хĕррине...

Ах, епле хитре, епле таса

Çăлтăрлă, асамлă каçхине.

Пир тĕртетчĕ ĕлĕк асанне,

Кумтаратчĕ ăсине енчен енне

Хĕрлĕ те хура, шур çипсемпе —

Капăрччĕ ун аллинчи кĕпе.

Утă та çулатчĕ асанне,

Пуçтаратчĕ улăх асамне.

Сар чечек хупланă çарана

Эпĕ те чупаттăм çарранах.

Кăвак куçлă пулнă асанне,

Утмăлтурат панă-ши тĕсне?

Асилсессĕн ун çап-çут сăнне,

Çуркунне тухать ман куç умне.

Асанне васканă пек хире,

Кантура васкатăп эп ирех.

Çийĕмре — чечеклĕ сар кĕпе,

Кунĕ çеç кăшт кичемрех, йĕпе.

Кăвайт çунать,

Кăвайт çунать,

Кăвайт çунать çеçен хирте.

Чĕрем çунать,

Чĕрем çунать,

Чĕрем çунать ман кăкăрта.

Пĕр саншăн çеç

Эп пурăнатăп тĕнчере.

Пĕр санпа çеç

Телейлĕ эп çут тĕнчере.

Сив çил вĕрет,

Сив çил вĕрет,

Сив çил вĕрет çурçĕр енчен.

Сив куçунта,

Сив куçунта,

Сив куçунта шăнать

ман тунсăхлă чĕрем...

Пĕр саншăн çеç

Эп пурăнатăп тĕнчере.

Пĕр санпа çеç

Телейлĕ эп çут тĕнчере.

Çут уйăх çеç,

Çут уйăх çеç,

Çут уйăх çеç курать çĕрле

Ман асапа,

Ман асапа,

Ман асапа пайлать пĕрле.

Пĕр саншăн çеç

Эп пурăнатăп тĕнчере.

Пĕр санпа çеç

Телейлĕ эп çут тĕнчере.

Ултă çулхи Натали

Тăхăнмарĕ сантали:

«Эпĕ текех пĕчĕк мар,

Анне, пушмак илсе пар —

Йăлтăркка тӳмеллине,

Шĕвĕркке кĕлеллине.

Çӳллĕ хĕрупраç пулам,

Санпа тан утса пырам!»

Амăш çĕн пушмак парать,

Уçăлмашкăн кăларать.

Шĕвĕр пуçлă пушмакпа

Хĕрĕ утрĕ урампа.

Анчах часах ывăнчĕ,

Пушмак лăкăш хывăнчĕ,

Натюш кайрĕ сулăнса,

Кĕптĕрт ӳкрĕ такăнса.

«Ку пушмак анне валли, —

Ассăн сывлать Натали, —

Ман валли вăл — сантали,

Шĕвĕр мар-çке ун кĕли.

Пушă пучах мухтанать,

Енчен енне сулланать:

— Эпĕ çӳллĕ те патвар,

Манра мĕнпур пархатар!

Тулли пучах шăп ларать,

Пĕрчисене пытарать:

— Пысăкланăр-ха малтан,

Вара кайăпăр кунтан.

Пирĕн партизансем вунвиçĕ çулхи Васьăна вăрманта тупса отряда илсе пычĕç. Вăл партизансен лагерьне шыранă-мĕн. Анчах асар-писер çил-тăман тухнă та, ача аташса кайнă. Çапла вара, вăл пĕр талăк хушши вăрманта çухалса çӳренĕ. Çӳренĕ-çӳренĕ те, вăйĕ пĕтее çитнипе пулĕ, пĕр тунката çумне таянса, çавăнтах тĕлĕрсе кайнă...

Отряда пырсанах, Вася йывăр чирлесе выртрĕ. Ун чухне эпир Пысăк Çĕрпе çыхăну тытайманччĕ-ха. Хамăрăн радиостанци те çукчĕ. Аманнисене е сывмаррисене партизансен «госпиталĕнчех» сывататтăмăр. Вася унта эрне ытла ним пĕлми йывăр выртрĕ. Хытă шăннипе унăн ӳпки шыçнă. Отрядри тухтăр Лидая Семеновна тăрăшнипе кăна вăл вилĕмрен çăлăнса юлчĕ.

Партизансем тăлăх ачана кашниех ăшă сăмах каласа йăпатрĕç, унăн йывăр хуйхине епле те пулин çăмăллатма тăрăшрĕç. Партизансен командирĕ Волостнов та çĕрпӳрте кашни кунах кĕре-кĕре тухатчĕ. Ун валли яланах мĕнле те пулин кучченеç илсе пыратчĕ.

Пĕррехинче командир госпитале ытти чухнехинчен савăнăçлăрах пырса кĕчĕ.

Малалла

Пурнăçăм, хăш сăрт урлă каçсассăн,

Кашкăр Сăрчĕ

Пĕлес килет, кам эсĕ — çын,

Пурнăç Турри е чун чури?

Эп — канăç шыраса тупма

Пĕлмен этемсенчен пĕри.

Çӳл тупери Пĕлӳçĕсем,

Çĕрпе Тӳпен евчийĕсем,

Сирĕнпеле пуплес килет,

Кăмăлăма çĕклес килет.

Мерчен-тухьяллă шевлесем —

Ĕмĕт тĕнчин йăмăкĕсем.

Нухрат-хушпуллă çиçĕмсем —

Шухăш çемйин аппăшĕсем.

Кĕмсĕртетен аслатисем —

Хаяр та Ырă пиччесем,

Авăтакан аслатисем —

Шăпăрлансем, ман шăллăмсем.

Эсир е çепĕç, е кăра,

Эп сирĕнпе — пĕр пулăмра.

Тен, эпĕ тӳсĕмлĕ йăмра,

Тен, вăйăçă, кĕсле-тăмра?

Эрешлĕ тум — кĕпе, саппун —

Мĕн авалран пыран саккун,

Хевтеллĕ чун — хĕрарăм эпĕ,

Малалла