Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Килсе кур-ха мана, йăлăнатăп,

Килсе кур-ха паян, ан ӳркен.

Тем пекех эп сана тархаслатăп

Ĕмĕре уйрăлса кайиччен.

Килсе кур-ха мана, тен, ăнланăн

Юрату пĕрре çеç пулнине.

Юратсан ниепле те манаймăн,

Каçарса ал парар пĕр-пĕрне.

Килсе кур-ха мана, килсе кур-ха,

Ӳкĕтлетĕп сана: килсе кур!

Ыр сăмах каласа сывлăх сун-ха,

Сан валли тĕнчере эпĕ пур!

Килсе кур-ха мана, килсе кур...

Хура вăрман хушшинче

Утатăп эп пĕр-пĕччен,

Ват юмансен шавĕнче

Хавасланап утнинчен.

Çинçе сукмак йĕрĕпе

Пырса кĕреп вĕтлеме¹,

Вĕтлĕх мана курнипе

Тытăнать пек чĕтреме;

Вĕçен кайăк-кĕшĕксем

Чарăнаççĕ юрлама,

Тилли, чĕрĕп, пакшассм

Тытăнаççĕ пытанма...

Эй, ан чĕтрĕр, йывăçсем! —

Эпĕ сире хуçас çук;

Ўсĕр, сарлăр, хунавсем, —

Çанталăкĕ ырă чух...

Юрлăр, юрлăр савăнса,

Ырă кайăк-кĕшĕксем;

Выльăр, чупăр ыткăнса,

Мулкачăсем, пăшисем!

Эп сунарçă çынни мар,

Вăрман касакан та мар.

Сире эпĕ тивес çук,

Нимле сиен кӳрес çук.

Пĕлетĕп эп: пурнăçа

Юратать пур тĕрлĕ чун;

Сывлăх кирлĕ чĕр пуçа;

Пурте кĕтет ырă кун.

Чухлатăп эп: эсĕр те

Савăнатăр хĕвелпе;

Вăрманĕ те, уйĕ те —

Тулăх сирĕн сассемпе.

Хура вăрман хушшинче

Çӳретĕп эп пĕр-пĕччен,

Ват чăрăшсен хӳттинче

Малалла

Сулхăн... Çанталăк хĕрри

Йăлкăшса çиçмест;

Аслă хир-уйсен тĕрри

Тĕксĕм, — илĕртмест.

Çӳллĕ йăмрасем çинче

Çулçă вылянмасть.

Кайăк-кĕшĕк ир çинчен

Юрă шăратмасть.

Çывăх улăхри çерем

Шурчĕ талккишпех;

Ватă хурăн тăррисем —

Шăнăр евĕрлех.

Ял çыннийĕ кунсерен

Пурте — авăнра;

Çамрăк йышĕ каçсерен —

Ăшă улахра.

Кӳршĕ-кӳршĕн хĕр-упраç

Пухăнса ларса

Сӳс е çăм арлать каç-каç

Шăпнăн юрласа.

Хĕрĕсене йăпанма

Кирлĕ каччисем.

Вĕт-шак çеç те, — савăшма

Çук çав маттурсем.

Пулнă пулĕ кашниннех

Савнă тус-каччи;

Эх, пĕтерчĕ вăрçиех, —

Касрĕ ун хаччи!

Малалла

— Çук, ман ача мар пулĕ эсĕ, — тесе вăрçнă хăйĕн вĕренекен ачине ашшĕ. — Мĕн вĕренни пуçăнтан тухсах пырать.

Ачи, йĕпе пăру пек, ашшĕ çине пăхнă та нимĕн калама пĕлмесĕр çăварне карса хытсах кайнă. Мăч-мăч вылякан куçĕсем çеç вăл тăмран йăваланă кĕлетке маррине палăртса тăнă.

— Акă сана ыйтусем: çырсах хатĕрлерĕм. Тепĕр выходной кунччен вĕсем çине ответсем пама вĕренсе çитернĕ пултăр, — тенĕ ашшĕ ним айăпсăр ларакан сĕтеле ывăç тупанепе çапа-çапа илсе.

Ашшĕ панă ыйтусене хирĕç каламалли ответсене хут çине çырса илнĕ те ачи, шкултан таврăннă хыççăн кашни кунах вĕренсе ларнă.

— Раççейри пирвайхи революци пулнăранпа миçе çул иртнĕ? 29 çул. Иккĕмĕш пятилеткăна хăçан кĕтĕмĕр? Пĕлтĕр. Халĕ Германире фашистсен пуçлăхĕ пулса президентра кам ларать? Гитлер. Мĕншĕн кĕрешетпĕр эпир иккĕмĕш пятилеткăра? Классăр социализмла обществăна тăвассишĕн. Мĕншĕн империалистсем тĕнче вăрçине кăларса янă? Пĕрре валеçсе пĕтернĕ çĕр чăмăрне тепĕр хут валеçсе хăйсем аллине илессишĕн. Тĕнчери патшалăхсен столицисен ячĕсене кала. Лондон, Париж, Нью-йорк, Мускав, Рим, Берлин, Токио... Мĕнле писательсене пĕлетĕн эсĕ чăвашсенчен? Шупуççынни, Хусанкай, Çеçпĕл Мишши, Элкер, Митта, Ваçанкка... Мĕнле шывсем юхаççĕ Чăваш республикинче? Атăл, Сăр, Çавал. Мĕнле планетăсем çаврăнаççĕ Хĕвел тавра? Меркури, Венера, Çĕр, Марс, Юпитер, Сатурн, Уран, Нептун. Кулаксем пур-и халĕ? Пур. Вĕсен класне тĕппипе илсен пĕтернĕ, çапах уйрăм кулаксем, подкулачниксем... Мĕн вăл трепел? Тăм пек япала, строительствăра кирлĕскер. Ленинăн халăх хуçалăх планĕнче мĕн паллă вырăн йышăнса тăрать? Электрификаци. Аш нумай тăвас тесен мĕнле выльăх нумайрах усрамалла? Сысна...

Малалла

Венчете тăратрĕç пире çăлтăрсем,

Тулли уйăхăн ахах çутисем.

Шур пĕркенчĕк пулчĕç çĕмĕрт çеçкисем,

Ĕмĕрлĕх пĕрлешрĕç пирĕн чĕресем.

Пĕр санпа телейлĕ эпĕ, пĕр санпа,

Юнашар утасчĕ иккен çак çулпа.

Юрату хĕлхемĕ пирĕн куçсенче,

Ах, упрасчĕ туйăма чĕресенче.

Юханшыв парнелерĕ тĕкĕрне,

Ачаш çил кăшт хумхатрĕ ун шывне,

Каçхи кайăк юрларĕ юррине,

Чун савни каларĕ ăшă сăмахне.

Пĕр санпа телейлĕ эпĕ, пĕр санпа,

Юнашар утасчĕ иккĕн çак çулпа.

Юрату хĕлхемĕ пирĕн куçсенче,

Ах, упрасчĕ туйăма чĕресенче.

Çӳлтен пăхакан куçсем —

Куларах, тиркевлĕрех, япшаррăн.

Хăйсен ĕлккенлĕхĕпе

мăн кăмăлланса,

Çиçĕм хăвачĕпе çунтарса,

Ĕнтсе çĕр çумне пăталаççĕ,

Шеллевсĕр асаплантараççĕ.

Çапла, эсир хăватлăрах манран,

Эсир çӳлерех.

Анчах та çаплах çӳлтен пăхма

Юрать-и вара çынна?

Эп тӳсейместĕп çак куçсене,

Эп пăрăнатăп вĕсенчен...

Хăйсем çине пăхмасан,

Кӳренекен куçсем...

Çӳпçе тĕпĕнче шăрçа шыранă евĕр

Çав куç шăрçине шыраманшăн

Хыт кăмăлсăрланаканскерсем.

Çу каçипе ӳстернĕ чечекĕсене

Татманшăн кӳренекен

Улăх-çаран пек

Анлă куçсем...

Çарран чупса иртсе кайрăм та

Çеçкесене савса юратрăм,

Анчах татма иментĕм.

Мăйра манăн —

Сан куçусем савса пăхнă саманчĕсен

Шăрçалăх ярăмĕччĕ...

Пĕшкĕнсен вĕсене çухатасран

хăрарăм.

Ан кӳренсемĕрччĕ, ытарайми куçсем,

Эпĕ чечексене татма

пĕрре шухăшламан.

Тĕпчесе чуна илеççĕ

Çак куçсем.

Анчах мĕн тĕпчеççĕ вĕсем?

Ăнланмастăп.

Е мана пĕлсе çитмен вĕсем?

Е вĕсене каласа çитермен

Эпĕ темĕскер?

Е манра хам курманнине

Кураççĕ вĕсем?

Е улшăнса çитмен эпĕ йăлтах?

Тен, хăвна шыратăн манра?

Ху çухалса юлнă ман чунра?

Тĕпчесе чуна илетĕр —

Мĕн ыйтасшăн манран?

Сăмахсăр калаçма юратакан куçсем —

Ачашшăн пăхаççĕ вĕсем.

Çывăха та пымаççĕ,

Инçех те каймаççĕ.

Хĕвел хĕлхемĕн кашни хĕлĕхĕпе

Йăлкăшса калаçаççĕ —

Сăмахпа каласа çитерми

Шухăшсем çинчен,

Ытамра ирĕлсе пĕтейми

Туйăмсем çинчен,

Мĕн пулни çинчен,

Пулманни çинчен,

Ыттисем ăнланманни çинчен.

Ыраш пусси — тыр пусси

Выртать шăппăн хумханса;

Кас-кас килен çил касси

Иртет ун тăрăх шуса.

Пусу çинче, хĕвелте,

Тăри юрра шăратать.

Таçта инçе, пит çӳлте,

Тăрна сасси крăнклатать.

Çăра ыраш хушшинче

Автать карăш-путени;

Шенкер тӳпе маччинче

Шăвать шур пĕлĕт купи.

Сулмакланнă пучахсем

Усăнаççĕ çĕрелле,

Кăвак тĕрлĕ чечексем

Кармашаççĕ çӳлелле.

Тăтăш çемçе çил вĕрсе

Пучахсене ачашлать;

Утмăл турат чĕтренсе

Ырашпа тем юмахлать.

Туять пуль вăл: ӳлĕм çул

Тыр хушшинче ӳсмелли —

Çум курăкшăн вырăн çук.

Часах килет пĕтмелли!

Çавăнпа пуль вăл чĕтрет,

Кăвак чечекне сарса

Ырашсене илĕртет;

Калать тем пăшăлтатса.

Çулпа пыракан хресчен

Пăхать, сăнать таврана:

«Аван тырă — уйсенче!»

Çĕклет хаваслăх ăна.

Ун чухне çиччĕсенче пулнă пуль çав эпĕ. Хамăра виçсе панă ана çинче анне, аппа тата эпĕ ыраш выратпăр. Ман урара пушăт çăпатапа шурă пир тăла. Пĕветнĕ вар пуççи пирĕнчен çĕленĕ йĕм чĕркуççи тĕлĕнче пĕрмеллĕ. Анне туса панă кĕлте çыххи çине пĕр вĕçĕм ыраш вырса хуратăп. Кĕпене паçăрах тар витнĕ. Анне хĕвел çине пăхса илчĕ те:

— Микуç, яшка илме кай. Эпир те кăнтăрла тăвар, — терĕ.

Вырма вăхăтĕнче ĕçлекĕнсене кăнтăрла ятарласа яшка пĕçерсе çитеретчĕç. Пире виççĕншĕн виçĕ хуран çăпали яшка ярса паратчĕç.

Анне пасарта туяннă хупăлчаллă шур çăка чĕресе илтĕм те хыпаланса яла яшка илме кайрăм.

Каялла килнĕ чухне уй хапхи патĕнче хурсен ушкăнне тĕл пултăм. Хур аçи чупса пырса пĕçĕрен так! тутарчĕ. Эпĕ кукленсе антăм. Чĕрес алран вĕçерĕнсе ӳкрĕ. Пăрçа яшки курăк çине юхса тухрĕ. Йĕрсе ятăм.

— Микуç-çке. Ма йĕретĕн? — илтĕнчĕ çывăхра арçын сасси.

Пуçа ялт çĕклерĕм. Ман умра уй-хир бригадин бригадирĕ Павăл пичче тăра парать. Ăна хур пĕçĕрен так тутарнипе пăрçа яшкине тăкса яни çинчен каласа патăм.

Павăл пичче сăран сумкинчен хут татки кăларчĕ. Ун çине кăранташпа темскер çырчĕ те ăна мана тыттарчĕ.

Малалла

Каçхине. Эп килте пĕр-пĕччен,

Куçăма тек хупаймăп ирччен.

Шухăшсем, шухăшсем пуçăмра.

Пĕр эс çеç, пĕр эс çеç чунăмра.

Хăтăлаймăп сенкер куçсенчен.

Эп кун пек юратман халиччен.

Мĕн тери тунсăхлатăп, савни,

Ман телейĕм — санпа çеç пулни.

Сан сăну яланах умăмра.

Тусăм, эс аякра-аякра...

Çурăлать-çке чĕрем çурмалла,

Ах, епле-ши, епле чăтмалла?