Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Çĕр çинче илем нумай...

Пĕлĕтре вĕçме çук май.

Вĕçĕттĕмччĕ эп пĕрмай,

Ах, анчах, çитмест ман шай.

Пĕлĕтре, теç, пур çăтмах...

Маншăн вăл пустуй сăмах.

Ĕненекен çын — ухмах,

Ĕненменни — эп, хамах.

Çĕр çинче вăл, ыр кĕтес,

Ыр çĕре ыртан çитес.

Пурнăçа пир пек тĕртес,

Мĕншĕн ăл усса пĕтес?

Пурăннă чух çеç илем, —

Тесе калать ват килем, —

Пурăнатăп, çук чирлем,

Тăтăр аякра — вилем.

Вулакан, пуçна ан тай,

Пурнăçшăн кĕреш хăв май.

Телей парĕ сана пай,

Илем кӳрĕ чыс... сăпай...

Раштав, 2000.

Пит хăрушă та сивĕ хаяр çил вĕрет,

Кашни чĕрĕ чуна ураран ӳкерет.

Сивĕ çумăр çӳлтен иртенпех пĕрĕхет,

Мĕншĕн-ши çутçанталăк çапла иртĕхет?

Тен, вăл сиснĕ çапла çак тĕнче пĕтессе,

Аякран-инçетрен çĕн тĕнче килессе?

Мĕн парнелĕ пире, çынсене, çĕн тĕнче,

Ылттăн-кĕмĕл парнелĕ-ши, тен, кĕленче?

Ыррине кĕтме çук. Усалли тем чухлех.

Çĕн тĕнче, эп пĕлетĕп, часах килетех.

Парнелесчĕ пуласлăх тăван халăха,

Ун чух пулăп телейлĕ эп яланлăха.

28.08.2006

Мĕнле аван-çке хĕллехи ир хир тăрăх çăмăл йĕлтĕрпе ярăнса çӳремешкĕн!. Паянхи ир сивех те мар, таврари сывлăшпа сывласа тăранма çук. Акă çамрăк хурăнсем, кăштах çилĕ вĕркеленипе-ши, мана курнипе-ши, вĕсем мана пуç тайса ырă суннăн туйăнать. Эпĕ чăтма çук савăнăçлă. «Ырă кун сунатăп, хурăнăмсе-е-е-ем!» — тесе сасăпах кăшкăрса ятăм. Сассăм аякка кайрĕ те ахрăм пулса каялла таврăнчĕ. Эпĕ сăрт çинчен васкамасăр, пĕр тикĕссĕн, хам хыççăн икĕ мăшăр йĕр хăварса ярăнса антăм. Çав самантра кĕтмен çĕртен çил тухса кайрĕ, хĕвел васкавлăн пĕлĕт хыçне пытанчĕ... Пĕрре мар курнă эпĕ кун пеккине çак вырăнта. Çилĕ усалланса алхасса илет те часах лăпланать. Вара… ман куç умне юмахри пек шап-шурă урхамах çинчи çут кĕмĕл пек ялтăркка та вĕлтĕрти шурă кĕпеллĕ, шурă çӳçлĕ çамрăк Хĕр тухса тăрать. Пĕр хăраса, пĕр савăнса эпĕ çав çил çунатлă Пике патнелле талпăнатăп. Анчах… вăл мана куç хĕсет те çав самантрах таçта çухалать. Манăн ун хыççăн каяс килет, унпа пĕрле шурă та кăпăшка пĕлĕтсем таранах вĕçсе хăпарас килет… Акă, паян йĕлтĕрпе хытăрах хăвалатăп та хуса çитетĕпех Пирĕштие! Манăн та çĕр çинче те, пĕлĕтре те вĕçсе çӳрекен çил çунатăм пултарас килет. Эпир хамăрăн ялăмăр çийĕн вĕçсе иртĕпĕр, хуласем, тинĕссем çийĕн, çĕр чăмăрĕ çийĕн...

Малалла

Лавкара юрлать

Ӳсĕр Курнили,

Сутăçран ыйтать

Мухмăр чĕртмелли.

Ывăлĕ унта

Çитрĕ хашкаса.

Пĕчĕкскер чунтан

Чупнă васкаса.

— Ах, атте! Атте! —

Тет ача йĕрсе. —

Пĕр вăрă пӳрте

Кĕчĕ çĕмĕрсе...

Ашшĕ чĕлхине

Çавăрать аран,

Пурпĕр ывăлне

Хăвăрт ăс парать:

— Ун пирки кала

Эсĕ аннӳне.

Йĕркелет ялан

Вăл пӳрт-çурт ĕçне.

— Эп ăçчах пулап, —

Йĕкĕт юмахлать.

Анчах та унччен

Ун çын пулмалла.

Паллă кашнинех:

Çурт купалама

Тивет-çке малтан

Никĕсне хывма.

Мана эс юрă парнелерĕн

Пĕлмесĕрех çавна.

Килленчĕклĕ туйса итлерĕм

Сан шăнкăрав сасна.

Эсех-ши-ех тесе хистевлĕ

Эп пăхрăм куç илми.

Чун хумхануллă: вăл... вăл... терĕ

Вăлах çунать сӳнми.

Татах та анлăрах эс килтĕн

Ун чух ман куç умне.

Юратăва аса эп илтĕм

Чăн саншăн çуннине.

Сан юрă йĕркисем вăратрĕç

Сӳнмен юратăва.

Ман чĕрене кĕрсе тапратрĕç

Пĕтмен ыратăва.

* * *

Чăнах, тахçанхи пулнă пулăм

Çунтармăшлă кĕчĕ чуна.

Тăрать ман куçра санăн кулă

Астарлă мана хумхатса.

Çулсем иртни те ман çухалчĕ

Каллех эп çирĕмре.

Ун чухнехи чĕре тапранчĕ

Кĕрсе каллех чĕрре.

Куçсем ман сан çинчен каймарĕç

Сыпса сан илеме.

Сӳнмен сан илеме пуç тайăм

Ан пĕлтĕр вăл сӳнме.

* * *

Мĕншĕн юрăсем юрлас мар

Уçă сасăпа?

Сăр çинче юхатчĕ кимĕ

Ирĕк юхăпа.

Малалла

Пĕрле вĕреннĕ Раиса Ивановăна

Уйкас-Чураш ялĕ

Кĕркунне те çитрĕ сарă тумĕпе:

Таврана сăрларĕ хăйĕн сăрăпе.

Уй-хирсем пушанчĕç питĕ ерипен —

Кунсерен пит вăйлă çумăр ӳкнĕрен.

Кĕркунне ун чух пайтах çитменччĕ...

Пушанманчĕç тулăх уй-хирсем.

Вырмана тухсаччĕ: çурласемччĕ

Алсенче пур тантăш-пикесен.

Санăн алăра та çут çурлаччĕ —

Тинкерсе пăхаттăн мал енне...

Шухăшсем мĕн-ши сана калатчĕç,

Мĕн сана сĕнетчĕç çав кунне?

Çил вĕрсе-ши сан пĕве айтайрĕ:

Пĕшкĕнтĕн вырма эс пуç чиксе.

Алăри çурла сан май вылярĕ,

Вырнă çыхăм пычĕ çитĕнсе.

Акă тăтăн, сан тӳрленчĕ пилĕк.

Тутăрна тӳрлетрĕн пуç çинче.

Таврана куç утрăн... ăшă çилĕ

Ачашларĕ сан пите çемçе.

Ăшшăн кулса илчĕ ырă туйăм

Сан питре тута çине тухса.

Малалла

Пурăннă тет пĕр пĕчĕк ялта пĕр пĕчĕк лаша. Ăна Пăрçа тесе чĕннĕ. Халăх ăна юратман, мĕншĕн тесен пĕчĕкскер ним те ĕçлеймест тесе шутланă. Анчах Пăрçа питĕ вăйлă пулнă, ăна нимле лаша та, нимле кашкăр та çĕнтереймен. Тата тепĕр тĕлĕнтермĕш пулнă çак Пăрçан. Вăл ытти лашасем пек курăк мар — тимĕр, хăма тата чул кăна çинĕ. Тимĕр çисен вăл питĕ вăйланса кайнă. Хăма çисен, карап пек, тинĕсре ишсе çӳреме пултарнă. Чул кăшласан вара хытса, чулланса ларнă.

Пĕррехинче çав пĕчĕк яла тăшмансем тапăнса кĕнĕ тет. Хапхаран кĕме кăна пуçларĕç тет, пĕчĕк Пăрçа сиксе тухрĕ тет. Тăшмансем ăна переççĕ те, касаççĕ те, чышаççĕ те тет. Пĕчĕк Пăрçа вырăнтан та хускалмасть. Юлашкинчен кайри урисене çĕклерĕ тет те лешсене ывăтса пĕтерчĕ тет. Лекейменнисем мĕнле килнĕ, çапла каялла тарса кайрĕç тет. Вĕсен хыçĕнчен тусан кăна мăкăрланса юлчĕ тет.

Ял çыннисем савăннипе урама сиксе тухрĕç тет, пĕчĕк Пăрçана ачашлама, мухтама пуçларĕç тет, каçару ыйтма тытăнчĕç тет. Хĕрсем ăна тĕрлĕ тĕслĕ лентăсемпе хитрелетрĕç тет. Тăшмана пĕрремĕш хут çĕнтернĕ ятпа пурте пĕрле сĕтел хушшине ларса уяв турĕç тет.

Тепĕр кунне арçынсем пĕчĕк Пăрçа валли çĕнĕ вите туса пачĕç тет. Тăррине йывăçран касса кăларнă лаша кĕлеткипе илемлетрĕç тет. Вăл аякранах курăнса ларать тет, çавăнпа çак пĕчĕк яла тăшмансем килсе тапăнмаççĕ тет.

Малалла

Тарçă майĕпен

Утă пуçтарать.

Курăнсан хуçа,

Васкама пуçлать.

Пăхăнни епле

Çын хастарлăхне

Самантрах çĕклет

Кирлĕлĕх шайне.

Сăпкари ача:

«Эп телейлĕ», — тет.

Хуп сăпка ăна

Питĕ килĕшет.

«Ирĕклĕ мана, —

Тет вăл, — сăпкара».

«Тăвăр çут тĕнче», —

Тейĕ вăл кайран.