Электронлă вулавăш

 

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

 

Пурăнать пирĕн ялта

Митрахван пичче.

Хăй вăл халĕ çĕр çулта.

Çук суймап пĕртте.

 

Çӳçĕ çук ун, хăй парик

Тăхăнса ярать.

Тĕлĕнтермĕш çак старик

Лашасем усрать.

 

Урхамахĕ темĕн чул:

Кĕренни, хăли,

Çул çӳренĕ, пăвăр ут,

Шур лаши, ули.

 

Чакăрри тапăртатать,

Юнашар — хушки.

Тур лаши çула тухать,

Унпала чалки…

 

Чуптар лаша та кунтах,

Кăвакки, сарри.

Ĕрĕхсе чупать çăрха,

Пур юпах, хури…

 

Питĕ çирĕп çав мучи,

Ут çулать вăр-вар.

Темĕн пысăкăш пахчи.

Хатĕрлет юр-вар.

 

Ачасем ун патĕнчен

Пĕлеймеç хăпма.

Юмахне ярать ирччен,

Йăлăхмасть хăлха.

 

«Ĕçчен выльăх шыв ĕçет…»

Тупмалли юмах

Вăл ачасене сĕнет.

Салтăнать сăмах…

 

Мĕн кăна пуль каламасть

Савăк шăпăрлан.

Йăл кăна çиçсе тăрать

Ватă Митрахван.

 

Сикрĕ тухрĕ пĕр лаши

Ак сасартăках.

Пулчĕ пулĕ ку патши.

Илчĕ вăл сăмах:

Малалла

Кивкас ялĕнче пĕр старикпе карчăк пурăннă. Вĕсем питĕ чухăн пулнă, анчах та кăмăлĕпе иккĕшĕ те питĕ ырă та сăпайлă пулнă. Ял халăхĕ вĕсене хисепленĕ, шаннă. Çавăнпа та старике колхоз председательне суйланă. Вăл хăйĕн ĕçне тӳрĕ кăмăлпа туса пынă.

Кĕр кунĕсем çитнĕ. Тырă — пулă ăнса пулнă. Председатель питĕ савăннă. Колхоз кассине пуянлатас тесе хăйĕн ырхан лашипе хальхи тыр–пулла сутма тухса каять. Пасара çитсессĕн вăл тыррине ăнăçлă сутса пĕтерет. Пĕр пысăк портфель укçа тултарать. Хăй савăннипе хулари кафене кĕрсе тухать, хăйĕн пырне «якатать». Кайран портфельне лаша урапи çине хурса киле кайма тухать. Кунĕпе хулара çӳренипе ывăнса çитнĕ председатель урапи çине ларсана тĕлĕрсе каять. Укçапа тулнă портфель ун çумĕнче сиккелесе пырать.

Анчах вăрă-хурасем çывăрмаççĕ иккен. Портфель «сассине» сиссе ăна вăрласа каяççĕ. Председатель ним туйми çывăрать, укçа çухалнине сисмест те. Вăрă-хурахсен лашисем тап-таса та мăнтăркка, яка пулнă. Çул тăрăх тапăртатса çеç пынă. Анчах та урапи тикĕт сĕрменрен «юрлама» юратнă. Старик урапа сассине илтсе вăранса каять те укçа çуккине асăрхать. Халĕ мĕн тумалла? Унталла-кунталла пăкалать, çӳçĕ–пуçĕ вирелле тăрать, çамки çине тар тапса тухать. Старик турра кĕл тума пуçлать.

Малалла

Арлан пĕр ирхине

Курать мăнттай Слона,

Чунтан вăл хĕрхенет

Ăна сăна-сăна.

 

«Мĕнле-ши, — тет, — мĕнле

Кĕрет вăл шăтăкне?» —

Хăй чăмшă евĕрлех

Чăмайрĕ çĕр айне.

Йывăç тăрăх хăпарать,

Хурт панулмие курать,

Савăнса авкаланать:

— Тинех пурăнăç ăнать.

 

Шăтарать çемçе хуппа,

Хурт кĕрет шалтан шала:

— Туслă пурнăпăр санпа, —

Улмана вăл саламлать.

Паян пуян тесе ан куштанлан.

Пуянлăх-пурлăх — çурхи шыв юххи.

Чăн тус пулмасть пустуй калаçакан,

Пустуй сăмах кĕрхи турат пуххи.

 

Паян пит чаплипе эс ан мухтан,

Тепри килет сан вырăнна ыран.

Хитрен юрлатъ тăмра ăста тытсан,

Йăлт юрлами пулать ăста кайсан.

Ытла та пит хăвăрт кунçул урапи,

Нимле чап-мухтав тавлашаймĕ унпа.

Мантарĕ йăлтах иртнине кун таппи,

Нихçан ан мухтан тахçан пулнă чаппа.

 

Мухтав куштан çыншăн инкек йыхравçи,

Кашни çын чапа хăй çинче чăтаймасть.

Сăпайлăх ыр çыншăн пуласлăх элчи,

Сăпайлă çынна усал ят çыпçăнмасть.

 

Сăпайлă маттур çын ĕçлет савăнса,

Ĕçре мухтанса çӳремешкĕн май çук.

Ĕçчен çынна чап хăй тупать шыраса,

Пуçкăшăл тытса, вăл пачах кĕтмен чух.

 

15.07.2006

Кĕтнĕ вăхăт аранах çитрĕ. Эпир çуллахи каникула кайрăмăр. Аннепе пĕрле фермăна çӳреме тытăнтăм. Эпĕ чĕрчунсене юратнăран пулас, ытти чухне те пушă вăхăт тупăнсанах фермăна чупаттăм. Халĕ кашни кунах юратнă пăрусене симĕс апат, сĕт çитеретĕп. Эпĕ кашнинех пырса юрататăп, вĕсемпе сăмахлатăп. Вĕсем те мана хăнăхса çитрĕç. Эпĕ витене кĕрсенех сас параççĕ. Ку вара эсĕ килтĕн-им тенĕнех туйăнать. Аннепе ăмăртмалла апат паратăп. Каярах вĕсене уя та илсе тухатпăр. Кунĕпе вĕсемпе калаçатăп.

Пĕррехинче пирĕн витене Павăл пичче пычĕ. Аннепе вĕсем тем çинчен калаçрĕç. Анчах та аннен пĕр-ик сăмахне илтсе юлтăм: «Лаша вăл пăру мар-çке. Çыртма та, тапма та пултараççĕ лешсем. Ачи те вăл пĕчĕк. Ашшĕпе калаçса пăхар». Павăл пичче пуçне сулрĕ. Кĕçех анне те ман пата пычĕ. Ним пулман пек пăрусене апатларĕ. Эпĕ те хăю çитерсе ыйтаймарăм.

Килте каллех аттепе анне тем çинчен пăшăлтатрĕç. «Ачи вăл пирĕн маттур», — терĕ атте.

— Хĕрĕм, кил-ха пирĕн пата, — терĕ анне. — Микулай пиччу урине хуçнă. Ăна ĕнер больницăна леçнĕ. Халĕ лашасене пăхакан çук. Павăл пиччу Кĕтерин лашасене пăхма килĕшмĕ-ши терĕ. Аçупа санпа калаçса пăхма шутларăмăр. Лашасене пăхма çăмăл пулас çук. Пĕр-ик кунне аçу хăнăхтарĕ. Эсĕ ху мĕн шутлатăн?

Малалла

Çывăх тусăм манăн пур,

Хĕвелтухăç лашам пур,

Кашни кун уйра ĕçлет,

Утă-улăм пуçтарать.

 

Каçсерен вара лаша

Çилçунат пулса вĕçет.

Астарать ăна инçет,

Çутă уйăх та Хĕвел.

 

Хĕвелпе вăл туслашса

Ыр тăвасшăн çынсене.

Валеçесшĕн сывлăхне

Мĕн пур сусăр çынсене.

 

Уйăхпа вăл тупăшса

Çĕнтересшĕн усала.

Ас парасшăн çынсене,

Пистересшĕн усалтан.

 

Шурăмпуçĕ çуталсан,

Çĕр çине вĕçсе анать

Ырă вăрлăх вăл акать,

Çум курăкне сухалать

 

Ыр ĕмĕтлĕ лашампа

Вĕçтеретĕп малалла.

Анлă пурнăç çулĕпе

Ырă ĕçсем тумалла.

Кашкăр çамрăк Куяна

Пĕр апат тума шутлать.

— Тĕкĕнеймĕн эс мана, —

Чалăш куç йăл-йăл кулать.

 

— Мĕншĕн? — ыйтрĕ Кашаман.

— Ман кукка халь ращара

Аслă пуçлăх, — тет Куян,

Леш юлать апатсăрах.

Пĕрремĕш учителе, С.М. Зайцева-Ильинăна.

 

Хуркайăк килнĕ пек килет асаилӳ,

Ачалăхра вăрманти пек утатăп.

Шыв ĕçнĕ пек пухаттăмччĕ пĕлӳ,

Учительсем, сире асрах тытатăп.

 

Çут çăлтăр евĕр çутатса тăрса,

Сĕм тĕттĕмрен çап-çут çĕре кăлартăр.

Пĕлӳ сукмакĕпе ертсе пырса,

Эсир пире мăн çул çине тăратрăр.

 

Хуркайăк чĕппи пек кашнийĕ хăй енне

Эсир кăтартнă çулпала саланнă.

Кашнийĕ тупнă хăй шыранине,

Хăйсем саван ĕçе чунне йăлт панă.

 

Эсир пире савса вĕрентнĕ ĕçлеме,

Пĕлӳ тĕнчи чăн куçукка пек пулнă.

Сиртен вĕреннĕ чăрмава çĕнме,

Кашни сăмахăр асăмăрта юлнă.

 

Учительсем, чăн тӳпери çут çăлтăрсем,

Хальхи кунра та ялкăш çутататăр.

Инçе-инçе чĕнеççĕ пурнăç çулĕсем,

Епле пулсассăн та эсир пĕрлех пыратăр...

 

15.07.2006.