Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Пĕррехинче сар Иван

Шутлать кайма хулана.

Укçи çук-ха апăршан,

Çавах тухнă урама.

Илтнĕ-ха вăл хулара

Пит лайăх тет пурăнма.

Пур тет унта ресторан,

Апат-çимĕç мăй таран.

Пĕр хут ларса çинĕшĕн

Укçа ыйтаканни çук.

Виç пĕрч(ĕ) лаша хӳришĕн

Тăрантарĕç тепĕр хут.

Хайхи Иван пуç хыçать.

Ăçтан лаша тупмалла?

Часах акă каç пулать.

Хăш еннелле утмалла.

Çав вăхăтра тӳперен

Шăпах Ивансен тĕлне

Персе анать пăрчăкан.

Амантнă пуль çунатне.

Кайăк пуплет çын пекех

Ыйтать хăйне пулăшма

Иван пырать патнерех…

Тăрать пĕр кана хытса.

Кайăк та мар умĕнче

Тиха выртать çĕр çинче.

Куçĕсемпе чăр! пăхать.

Хӳри вĕçĕ вĕлт! тăвать.

Çакă мар-и вăл телей!

Кăрт-кăрт-кăрт тапать чĕре.

Кайĕ Иван хулана,

Тупĕ çав ресторана.

Анчах тиха тыттармасть.

Хăй патне те пыртармасть.

Сар Ивана илĕртсе

Малалла

Кĕркунне хăйне евĕр илемлĕ. Пĕтĕм тĕнче ыйха путма хатĕрленет тейĕн. Тĕрлĕ тĕспе витĕннĕ йывăçсем хушшинче çутă, сывлăш таса. Хăш-пĕр вырăнта урайне кавир сарнăн туйăнать. Сайра пĕрре чечеке ларнă курăка асăрхатăн. Вăл чуна çĕклет, темле илемлĕ юрă шăрантарас килсе каять. Кайăксем хĕл каçма çула тухаççĕ. Юханшывсен тĕпĕ курăнать. Манăн та çак илеме сăнас килчĕ, вăрмана Петĕр мучи патне кайма шутларăм. Тахçанах вăрман сывлăшĕпе сывласа киленменччĕ-ха.

Илеме сăнаса пынă май сисмесĕрех кĕрхи вăрмана çитсе тухрăм. Ăвăслăх куç умне тухса тăчĕ, çулçисем çутă хăмăр, хура хĕрлĕ тĕспе сăрланнă. Вĕсем тăкăнса çĕре хăйне евĕр шăналăкпа витнĕ. Унта та кунта кая юлса шăтса тухнă ăвăс кăмпи пур.

Тимлĕрех сăнаса утатăп. Кĕркуннехи чечексен тăррисем çулçă айĕнчен курăнаççĕ. Сисмесĕрех юрă сăмахĕсене ĕнĕрлеме пуçларăм. Юмах тĕнчине лекнĕнех туятăп. Хамран аякрах та мар темле мăшлатнă сасса илтетĕп. Тавралла сăнаса пăхатăп. Хуçăлса ӳкме пуçланă йывăç айĕнче пысăк чĕрчуна куратăп. Хама хам шанмасăр хытăрах тинкерсе пăхатăп. Кĕçех лаша кĕçенсе илчĕ. Йывăçсемпе тем калаçнă евĕр вĕсем çумне таянчĕ. Унтан урипе кукалеме пуçларĕ. Майĕпен патнерех утрăм, лаша куçран çухалчĕ. Кунта çак чĕрчуна курасса шутламан та! Вăрманти лăпкăлăха такам татни урхамаха килĕшмерĕ пуль тесе эпĕ малалла утрăм. Хуçи те кунтах пулĕ терĕм. Манăн кашни йывăçа пырса ыталас килчĕ. Каллех юрласа ятăм.

Малалла

Кашкăр пысăк шав çĕкленĕ:

— Çисĕ янă лашана

Шăнасем пит хăвăрт, — тенĕ.

Сас саланнă таврана.

Конюх хăвăрт унта чупнă,

Курнă хăйĕн куçĕпе:

Шăмăсем çинче, чăн, кумнă

Шăнасем ушкăнĕпе.

Кашаман янтрашнă урнăн

Конюха ăнлантарса:

— Акă ĕнтĕ эс те куртăн:

Кам çӳрет сăтăрласа.

— Вĕрентесчĕ алхасмашкăн

Çав усал шăнасене. —

Ут юнне лакканă Кашкăр

Инçе сарнă элекне.

Сăхă Кашкăр тӳрре тухнă,

Сирнĕ хăйĕн айăпне.

Çынсем кĕç акт çырса хунă:

«Айаплас шăнасене».

Пахчара купăста çинĕ

Качакапала Куян.

Качакине кĕç суд тунă

Вăрă пулнăшăн кайран.

— Ма мана çеç айăплатăр? —

Ыйтнă Качака судран.

Хурав пулнă: — Ма тесессĕн

Тарнă хуралтан Куян.

Анкартине сухаласан,

Хуçийĕ Лашине мухтать:

— Аван ĕçлерĕн эс паян, —

Тесе пĕр пăт сĕлĕ парать.

Сысна питех те тĕлĕнет:

— Çĕр чаврăмăр иксĕмĕр те.

Хăналанать Ут сĕлĕпе.

Мана хĕнеççĕ тимĕрпе.

Чатукасси ялĕнче,

Егоровсен килĕнче,

Айпи ятлă лаша пур —

Ĕненмесен пыр та кур!

Ялĕпе те вăл пĕрре.

Ĕнтĕ вăл халь пиллĕкре.

Ăна пĕрмай кӳлеççĕ —

Тĕрлĕ ĕçсем тăваççĕ.

Пăхан: утă турттарать,

Вăлах пахча сухалать,

Çĕр улми те пăрахать, —

Кăларма та пулăшать.

Чылай пулать, курманччĕ —

Пуçра тĕрлĕ шухăшчĕ:

Хăйне темскер пулман-ши?

Сутса укçа туман-ши?

Чатукасси ялĕнче,

Егоровсен килĕнче,

Лаша тиха хăмланă,

Ăна килтех хăварнă!

Вĕсем сунара каясси çинчен шутланă, хĕллехи вăрмана курасса шаннă... Кам пĕлнĕ авалхи юмахсем, мифсем тата юмахри сăнарсем вĕсем умĕнче чĕрĕлессине, вăрман çав тери хăрушă, авалхи легендăсенчи пекех, пулассине... Çын çак чĕрчунсенчен пин хут айванрах... Анчах... Турра ĕненни этеме яланах пулăшнă...

* * *

Василий Владимирович Иванов хĕллехи хĕвел анăçĕпе киленсе тăнă. Анчах пуçĕнче унăн пачах урăхла шухăшсем пулнă. Сунар... Çакă халĕ Ваççана ытларах кăсăклантарнă. Унăн ăшĕнче сунарçă юнĕ чупнă! Аслашшĕн пăшалĕ те упранса юлнă-ха. Шăп та çак пăшалран вунă çулхи Ваçлей хăйĕн пĕрремĕш мулкачне персе лектернĕ. Халĕ юнашар вăрманта вăраннă упа çӳренине пĕлсенех, Василий Владимировичăн ăна тытас шухăш çуралчĕ. Çак ĕмĕте вăл сунарçă-юлташĕсене те пĕлтернĕ ĕнтĕ. Лешĕсем хирĕç пулмарĕç. Пуçтарăнса çак ыйтăва сӳтсе яврĕç. Тепĕр ик кунтан сунара кайма палăртса хучĕç.

* * *

Ваççана хĕвел шевли вăратрĕ. Урамра çав тери илемлĕ! Юр хĕвел çинче ялтăртатать, унсăр пуçне хаваслă кăсăясем те ĕмĕтлĕннине пурнăçлама кăмăл кĕртрĕç. «Сунара!» — шухăшларĕ Ваççа. Хăвăрт пуçтарăнса юлташĕсене хирĕç кайрĕ. Çак кун пирки вăл мĕн чухлĕ шухăшланă, ĕмĕтленнĕ!

Малалла

— Кирлĕ мара лăпăртататăн

Эс пĕлмесĕрех, —

Çăвар чарса калать тăванăн

Хăй Чĕлхине пĕрре.

— Эс хăвăнта сăлтав шыраччĕ, —

Теет Чĕлхе ăна. —

Прихут мĕнле, çынсем калаççĕ,

Пупĕ пăхать çавна.

Сывлăшран эп тăвăп çĕнĕ кимĕ,

Вĕçсе кайăп чăнлăх шырама.

Тӳпери Аттемĕн сиплĕ имĕ

Çĕнĕ пурнăç парĕ чунăма.

Тен, унта эп вилĕмсĕрлĕх илĕп,

Малалла хам ĕçĕме тăсма.

Куьене тепре çаврăнса килĕп

Халăха телей уççи пама.

Ют сăмахра тăванлăх шырамастăп,

Тăванлăха упрать тăван чĕлхе.

Телей тупас тесе ют çĕрсене каймастăп,

Улăштармастăп эрĕмпе илемлĕхе.

Анчах, тăван, хăшпĕрисем каяççĕ

Таçта телей те янтă шыраса.

Хăйсем чăвашшине йăлтах манаççĕ,

Ют ят та хушамат таçтан тупса.

Тăван çĕре сутса телей шыраççĕ,

Атте тесе калаççĕ ютсене.

Тăван килне те амăшне манаççĕ,

Суя илем илеççĕ аллине.

Çĕн çурт лартма тесе вăрман касаççĕ,

Курмаççĕ йывăçсем йăлт хăрнине.

Ют вăрманта йăлтах пăтрашăнаççĕ,

Курса ниçта та çул-йĕр çуккине.