Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Ырăлăхсăр чурăс вăл этем,

Ырăлăхсăр сан куллу нисепсĕр.

Ырăлăхсăр пушă-çке чĕрем,

Ырăлăхсăр хам та эп килпетсĕр.

Ырăлăхсăр кичемрех тĕнче.

Ырăлăхсăр пулчĕ-тĕк чĕре

Мĕн юлать çĕр чăмăрĕ çинче,

Мĕн кĕтер ун чух этемлĕхрен?

Тăван ял урамĕсем,

Ытарайми çыннисем,

Ĕçре хастар пулнисем,

Ĕçпе телей тупнисем.

Ял ларать ав айлăмра,

Пуç тайса кĕтет йăмра.

Тăван ялăм, савнă ял,

Упранать кунта хавал.

Тăвансем, ыр çыннăмсем,

Чунăмри ылтăнăмсем

Ĕмĕтĕмĕр çеçкере

Тав курки кĕрекере.

Тăван ялăмăр, Курнавăш,

Пăла хĕрринчи шур акăш.

Чĕререн пур сăмахсем:

Ылтăн-кĕмĕл-ахахсем.

Эпĕ ялтан темиçе çул каярах тухса кайнă пулин те, сан ытамнах васкатăп. Тăван çĕр, тăван кĕтес, тăван ял, тăван шкул, тăван кил... Чуна çывăх та асамлă сăмахсем! Эпĕ çарран чупнă урамсем, улăх-çарансем. Шăркана ларнă ыраш пуссисем. Шур пĕркенчĕк пĕркеннĕ çĕмĕртсем. Эпĕ шăмпăлтатнă Шапа çырми, ыраш пăтриллĕ Чăнлă шывĕ, витĕр курăнакан Сĕве.

Мана вăй-хал панă Çĕр-анне! Симĕс курăк çинче çӳрекен сап-сарă хур чĕпписем. Çаран çинчи куççуль пек таса сывлăм шывĕ. Каçхине купăс сассиллĕ, юрă-кĕвĕллĕ урам, Микулара карталанса вăйă калакан, кĕркунне ĕç вĕçленсен улах ларакан хĕрсем. Хушпу тăхăннă туй арăмĕсем. Шур пĕркенчĕк айĕнче хĕр йĕрекенсем. Вăхăт иртнĕ май çак йăла-йĕркесем нумайăшĕ манăçа тухрĕç. Анчах та ача чухнехи çак пылак асаилӳ чунра ырă туйăм çуратать, çав вăхăтрах шухăша ярать. Çитес ăрусем валли упраса хăварайăпăр-ши çак пуянлăха? Пирĕн хушăра сайралса пыракан ватăсем вĕсене хăйсемпе пĕрле илсе каймĕç-ши? Пире халĕ нимĕн те кирлĕ мар-и? Кайран чавса çывăх та — çыртма çук пулса тухмĕ-ши?

Çак вăхăта кĕтетĕп,

Савнă самантăм пур:

Янкăр кăвак тӳпе те

Кĕмĕл çутиллĕ юр.

Уй варрине тухатăп

Çутă курма çеç мар,

Уй çутинче куратăп

Эп витĕрех хама.

Çут тĕнчери тасалăх

Çак самантра кунта:

Çук-и манра суялăх?

Çук-и манра ултав?

Уй çутипе тĕрĕслентĕм,

Хак параканăм пур:

Янкăр кăвак тӳпе те

Кĕмĕл çутиллĕ юр.

Эп канас пурнăçпа пурнаймарăм,

Шухăш пусрĕ пĕве кĕрсенех.

Хам çуралнă çĕре кăмăлларăм,

Кăмăлларăм ĕçчен çынсене.

Савăнатăп садсем ешерсессĕн,

Хурланатăп курсан хăрнине.

Юратса курнисем çеç пĕлеççĕ

Юратма çăмăлах маррине.

Тен пĕрре вăй-хăват çитереймĕп,

Ывăнса кайса ӳкĕп палтах.

Ун чухне те кăвак тӳпере эп

Тупăп хам ăмсанан хăлата.

Çыран хĕрне тухатăп та

Кимме тĕксе яратăп.

Каяс килмест ман каялла,

Тытмастăп кĕсмене алла.

Çак утраврах юлатăп.

Чĕре тапать те кăкăрта —

Хаш! сывласа яратăп.

Çара уран, çара пуçпа,

Юнпа тăртаннă куçăмпа

Айван ташши ташлатăп.

Шăп тĕттĕмлĕх касартăр та —

Кăвайт чĕртсе яратăп.

Мĕн иртнине те пулнине,

Мĕн юлнине, мĕн пуррине

Çулăм варне хуратăп.

Пулас тени пулать тата!

Юратăва та ывăтатăп!

Пĕр хашлатса та шартлатса,

Çунса,

Пур ултава кăлартăр шăратса.

Самантлăх канăçлăх шыратăп...

Айван ташши ташлатăп...

Çак утраврах,

Çак утраврах юлатăп...

Ан вĕр-ха, тархасшăн,

Ан вĕр, шурă анчăк,

Е татах каласшăн:

«Эс — чăл-пар — çĕр ванчăк».

Эп — чăл-пар — çĕр ванчăк,

Эп-и хирĕçесшĕн?

Ванчăк... Сапаланчăк...

Пурпĕрех — çиçесшĕн.

Пурпĕрех — çиçесшĕн,

Пурпĕр — йăлтăр-йăлтăр.

Çут шевле ӳксессĕн —

Кашни пайĕ — çăлтăр.

Кашни пайĕ — çăлтăр,

Çавăнпа тӳсесшĕн,

Çавăнпа хĕвелшĕн

Антăхса çӳресшĕн.

Пире кун çути панă анне. Çак сăмаха эпир чи малтан калама вĕреннĕ. Çак ятран хакли, сăвапли мĕн пур-ши çакă çутă тĕнчере? Анне... Эсĕ пире ху çунатусем айĕнче ачашласа ӳстертĕн. Пире çывăрттарма сăпка юрри юрларăн. Ăруран-ăрăва куçса пынă сăпка юрри... Анне, эсĕ пире ӳстерсе çитĕнтертĕн те, эпир, вĕçен кайăксем пек, тĕрлĕ çĕре салантăмăр. Санпа юнашар мар пулин те шухăшпа яланах пĕрле пултăмăр. Хуйхи-суйхине те пĕрле пайларăмăр. Анне, эсĕ мĕнпур йывăрлăха çĕнтерме вăй-хал парса тăраттăн.

Эсĕ пире юлташпа юлташ пулма, ватăпа ватă пулма, мĕскĕне пулăшма, ырăпа усала уйăрма, «чулпа перекене çăкăрпа пеме» вĕрентрĕн. Эсĕ пиртен нимĕн те ыйтмарăн. Тепĕр чухне, час-часах пырса çӳреймесен те, пире ӳпкелешмерĕн. Ăсатма тухсан та эпир куçран çухаличченех пăхса тăраттăн.

Халĕ эсĕ пирĕнпе çук. Ытла та ир уйрăлса кайрăн эсĕ пиртен. Ачусем те, мăнукусем те сансăр тунсăхлаççĕ. Эсĕ çуккипе кил те пушă. Пурăннă чухне, анне, эпĕ сана чуптуман (пирте унашкал йăла çук-çке-ха), çепĕç сăмахсем те каламан пулĕ. Халĕ чуптăвăттăм та, ачаш сăмахсем те калăттăм, анчах та эсĕ çук... Каçар мана, анне, пуриншĕн те каçар.

Малалла

Хурăнлăхра куккук сасси, —

Вăл аватни хăй тунсăх çемĕ.

— Тата нумай-ши пурнасси? —

Эп кăсăклантăм утнăçемĕн.

Уçланкăри çунатлă юмăç

Нухратшăн çунмĕ нихăçан…

Çак кĕмĕл саслă чăн-чăн юрăç

Ман кăмăла татса хуçман.

Ку-кук! Ку-кук! Кун-çул сехечĕ,

Мĕнле килет шăпа сехмечĕ?

Телейлĕ пурнăç-ши сунатăн?

Пĕр такăнми куккуклататăн.

Шап-шурă хурăн катинче

Ан ывăн, авăт куккук кайăк.

Сан сассупа хитре тĕнче,

Сан юрруна тумастăп айăп.

Килсе кĕрет кĕтмесĕр хуйăх,

Тĕксĕмленет вара тĕнче.

Анне тенки пек çутă уйăх

Юлать çеç пĕлĕт хыçĕнче.

Пулать çак пурнăçăн тӳнтерĕ:

Савни савмасть, туссем инçе...

Тĕнче çути тĕксĕмленмерĕ

Ман вăйсăрланнă куçсенче.

Тĕксĕмленмешкĕн пуçласассăн

Атте çилли пек çил килет,

Вĕрет те варкăш кассăн-кассăн

Умри тĕтре сĕмне сирет.

Анне çут тенкине хăварнă

Çакса кăвак тӳпе çине.

Атте хăй çиллине хăварнă

Вăш-вăш çилсенĕн варрине.

Пуçа уссассăн та — ӳкмерĕм,

Ӳкме памарĕ сирĕн пил.

Нумай та мар пек ман эткерĕм:

Çап-сутă уйăх, ăшă çил...