Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

— Эсĕ мана юрататăн-и?

— Мĕншĕн ыйтатăн?

— Ыйтма юрамасть-им?

— Кашни кунах тĕпчетĕн вĕт, йăлăхтармасть-и?

— Интереслĕ эсир, хĕрарăмсем.

— Интереслĕ пулса мĕн туса кăтартрăм вара? Ма чĕнместĕн? Мĕн шăплантăнтата?

— Ан кансĕрле-ха.

— Çав компьютер умĕнче ларсах...

— Шăплан-ха, шăплан, тархасшăн.

— Мана юратманнипех ĕнтĕ пурнăç ăнса пымасть.

— Çитĕ юратса, э? Мĕнле калаçас килет вăл?

— Во! Во! Каларăм вĕт: эсĕ мана нихăçан та юратман. Çăмха Гени хĕрĕ тиркерĕ те хăвна, çав Тамарăна тавăрас тесе мана качча илтĕн. Каларĕ аннем, итлемерĕм.

— Сана никам та вăйпа качча илмен, хăвах килтĕн.

— Кăна пĕлнĕ пулсан кӳршĕ каччинех каймаллаччĕ. Саня Петтине кайнă пулсан ыр-ă курса çеç пурăнаттăм. Унăн арăмĕ принцесса пек саркаланса çӳрет. Эпĕ ĕмĕре сая ятăм, санпа пурăнса шанса кайрăм, типрĕм. Çӳçĕм юлмарĕ-ĕ-ĕ! Так сая кайса пурăнатăп.

— Итле-ха, Наçтуççа, эсĕ мана качча килнĕ чухне миçе кило таяттăнччĕ?Асаил-ха?

— Хĕрĕх сакăр кило çеçчĕ-ĕ-ĕ. У-ууу!

— Халь миçене çитсе лартăн?

— Кĕçех сакăр вун тăхăр килограма çите-е-еп!

Малалла

Утать хăватлă халăх — çĕлĕк хыв!

Çĕнтерĕве чыслать Тăван çĕршыв.

Кĕрлет янравлă марш Çӳл тӳпене çити, —

Сулмаклăн илтĕнет салтак утти.

Утаççĕ паттăрсем — ветерансем,

Куççуль те савăнăç тутаннă аттесем,

Çут тĕнчене вутран хăтарнисем,

Пире телейлĕ пурнăç панисем —

Ветерансем.

Савса хĕвеллĕ тăнăç пурнăçа

Эсир васканă çулăмлă вăрçа.

Шăраннă пуль вутра

Е путнă пуль шывра —

Эсир çĕнтернĕ çав çапăçура!

Утаççĕ паттăрсем — ветерансем,

Ылханнă тăшмана çапса аркатнисем,

Çут тĕнчене вутран хăтарнисем,

Пире телейлĕ пурнăç панисем —

Ветерансем.

Текех хăмсарас çук тăшман пире

Йӳç тĕтĕмпе хупласшăн çут ире.

Ав, курăр, хуралта

Тăрать маттур салтак —

Çĕршывăма вăл кĕртмĕ çич юта.

Ĕненĕр, паттăрсем — ветерансем,

Пире телейлĕ савăк пурнăç панисем, —

Çĕршыв хуралĕнчи хальхи яшсем.

Сире нихçан та манас çук вĕсем,

Ветерансем.

Курни-илтни-ши ку, анне сăмахĕ-ши?

Пуçран тухмасть, аса килет ялан,

Киле пырса хыпар пĕлтерчĕ тахăшĕ:

«Вĕçленнĕ вăрçă... Савăнăç паян».

Атте те ман — салтак. Тин çеç вăл таврăннă

Фронтран вилес пек хытă аманса,

Çак хыпара илтсен вăл — хăйшĕн тавăрнăн, —

Пĕр вăхăт тăчĕ шăп шăлне çыртса.

Куçран пăхса хĕрӳллĕн ыталарĕ вăл

Мана, виç çул тултарнă ачана,

Çӳле çĕклерĕ — йывăрччĕ ыратăвĕ,

Юратăвĕ пăхман пуль сурана.

Курни-илтни-ши ку, анне сăмахĕ-ши?

Атте ытамĕнчен тухса кайса

Эп халĕ те вĕçетĕп пек шур акăшăн

Çунатсемпе сулмаклăн авăсса.

Салтак çырнă виç кĕтеслĕ çырусем...

Вăрăм пулчĕç, йывăр пулчĕç çулĕсем.

Киле çитнĕ инçетрен,

Юнлă вăрçă хирĕнчен

Салтăк çырнă виç кĕтеслĕ çырусем.

Cалтак çырнă виç кĕтеслĕ çырусем —

Иртнĕ вăрçăн ĕмĕрхи хыпарçисем.

Савăнтарнă та пире,

Хурлантарнă та пире

Салтак çырнă виç кĕтеслĕ çырусем.

— Хаклă мăшăр, ман юратнă ачасем, —

Çырăвне çапла пуçлатчĕç аттесем. —

Аркатсассăн тăшмана

Кĕтсе илĕр ак мана,

Хаклă мăшăр, ман юратнă ачасем.

Салтак çырнă виç кĕтеслĕ çырусем...

Паян кун та упранаççĕ-ха вĕсем.

Çулăм витĕр тухнисем,

Куççульпе йĕпеннисем,

Салтак çырнă виç кĕтеслĕ çырусем...

Эп пуç таяп вăрçа кайнисене,

Вута вутпа çĕнме тухнисене.

Вĕсем фашистсенчен пач шикленмен,

Хаяр тăшман айне пулас темен.

Эп пуç таяп тылра пулнисене,

Çĕршывшăн йывăр чух тӳснисене,

Куна манса тарне тăкнисене,

Çĕнтерĕве тума вăйне панисене.

Эп пуç таяп ăсчах ăстасене,

Çĕн хĕç-пăшал кам тунă — çавсене,

Хальччен пулман хăват тупнисене,

Фрицсен чунне шарах ватнисене.

Эп пуç таяп чи-чи çӳлтисене,

Пире хĕн-терт пайтах кӳнисене.

Çĕнтерĕве епле-ха тумалла? —

Ырра пĕлме нуша та курмалла.

Эп пуç таяп паян куççулĕпе,

Чылай çын ир куç хупнине пĕлеп.

Калас килет пуçра мĕн пулнине:

Тăван çĕр тек ан куртăр тӳснине!

Автобуспа Шупашкартан пĕр район центрне кайма тухрăмăр. Билетра палăртнă вырăнсене вырнаçса ларнă чухне пĕр арçын кăсăклантарса ячĕ мана. Çамрăкскер, лайăх тумланнă. Темскер килĕшмерĕ пулас — ларма тăнăскер пӳрнипе ларкăча сăтăра-сăтăра илчĕ. Тусанлă-ши? Çавăнтах шофер патне уттарчĕ. Çĕтĕк татăкĕ ыйтса илнĕ-мĕн. Ларкăча унпа васкамасăр шăлса тасатрĕ (хыçалти вырăнта пĕчченех вăл). Типтерлĕ çын!

Кăшт тĕлĕрсе кайнăскер — тепĕртакран çав пассажир еннелле тепĕр хут çаврăнса пăхрăм. Хĕвел çаврăнăш шĕкĕлчесе пырать иккен. Юрĕ-ха, çынна уншăн айăплас çук. Анчах ку этем хуппине пĕр-пĕр çĕре пуçтарас вырăнне... урайне сура-сура пăрахать. Вăт «типтерлĕ» сана!

Автобус малаллах вирхĕнет. Манăн шухăшсем те унран юлмаççĕ — таçталла сапаланнă. Сасартăк «манăн» пассажир енчен чаштăртатнă сасă илтĕнчĕ. Каллех пуçа пăратăп (инçех мар ларатăп). Хайхискер темскер çиет иккен. Апат-çимĕç чĕркенĕ хутпа полиэтилен хутаçа ăçта хурас-ши тенĕн ун-кун пăхкаларĕ те... урайне вирхĕнтерчĕ. Чим, урах-ши вăл? Çук иккен, хĕрĕнкĕ — пичĕ-куçĕнчен лайăхах курăнать. Ăçтан, мĕнле? Паçăр паллă марччĕ-çке. Йĕркеллех пекчĕ. Ларкăча шăлса тасатнă хыççăн мĕнле ирĕклĕн-танлăн карăнса ларчĕ — патне ан пыр! Халь вара... А-а, ав мĕн иккен! Вĕçкĕнчĕк-капăрчăк пальто кĕсйинчен эрех кĕленчи кăларчĕ те... çăварĕнченех ланкăртаттарса ĕçрĕ. Килĕшрĕ пулмалла — кăкăрне аллипе рехетлĕн сăтăра-сăтăра илчĕ.

Малалла

Пирĕн аслаттесен час çырлахман турри киремет пулнă,

Ăна хур-кăвакал, укçа парсан анчах чиртен сыватнă.

Унăн хурăнташĕ те, пĕлĕши те пит нумай,

Кашни хăй ĕçĕн хуçа пулса пурнакань те чылай.

Кĕçĕннисемех ĕçе пăсса яраççĕ.

Аслă киремет шалу илнине таçтанах пĕлеç вĕсем,

Тӳрлетмесен нихăш те каçармаççĕ кăсем...

Вĕсене аслине-кĕçĕннине пĕлекенĕ те.

Мĕнле чиршĕн мĕн пăрахмаллине те

Лайăх, тĕпĕ-йĕрĕпе пĕлекенсенĕн ячĕ юмăç,

Вĕсемсĕр пуçне, хăшĕ киреметне те паллаймаç.

Киреметсем вĕсем укçасăр нихăш те çырлахмаççĕ.

Авалтанпа тем чул пуянлăх та пухаççĕ,

Çапах нихăшĕ те алăран илмен вĕсем,

Вĕсене панăшăн нихăш те кулянмаççĕ пирĕн чăвашсем.

Чĕлхе-çăвартан ăна çĕнтерекен пулас çук.

Мĕн каламаллине вăл тахçанах вĕреннĕскер,

Урăх ĕçне чăрманса пурăнма ӳркеннĕскер.

Хăй патне пынă çынсене,

Тĕпи-йĕрĕпе шутлама пĕлменскерсене,

Темĕскер те вĕрентсе улталать;

Хăшинне ал тымаррине тытса пăхкалать,

Теприне укçа çинех пăхса ярать-ĕçке,

Мăкăртатсан укçине хăех и[л]се юлать-ĕçке...

Малалла

Çулталăкра пĕрре анчах çулла пулать.

Çĕр çинчи курăк çимĕç те пĕр[р]е çех чечек кăларать.

Этемĕн те çамрăк ĕмĕрĕ пĕр[р]е çех килет-ĕçке,

Çамрăк çыннăн шухăшĕ пуринĕн те ăрасна-çке.

Уссе çитсе алланас¹ çул çитсен,

Яшă çынăн мăшăрăн пурнас шут кĕрсен,

Ăçта килнĕ унта хĕр пăхма тапратать:

Пахарах та пахарах тум-тирсем тăхăнма хăтланать,

Хĕрĕн йăваш кăмăлне хăй енне çавăрасшăн,

Ĕмĕрне унпала пĕрле пурăнмалла пуласшăн:

Лаши таврашне те тем тĕслĕ пахалатса пĕтерчĕ,

Çамрăк чухнехи капăр хатĕре пĕчĕккĕнех туса çитерчĕ..

Акă ĕнтĕ яш кил-çуртне

Миçе евĕч кĕрсе тухса кайнине

Астуса тăраканах та пулас çук çав,

Хăш чухне пускилсем те пулас çук çав,

Ăспа майĕпе çураçтарса çӳреç вĕсем

Ушипкă сăмах туса каймин пырĕччĕ тиç² кăсем.

Евĕч вăл яшăпа хĕршĕн пайтах хурлăх куркалĕ,

Яшăпа хĕр хушшинче нумай кайлă-майлă хутлакалĕ.

Юлашкинчен ĕçе çураçтарсах та пăрахать,

Мĕн кирлине тахçанах пĕлсе тăрать...

Хулăм хакне килĕштерсе татсассăн,

Чĕлхе-çăварне çивĕчрех пуплекен тăвасшăн

Малалла

Улма йывăçĕ чĕрĕлмен

Тĕпне шăши кышланăран.

Манăн анне тăмарĕ

Чунне турă илнĕрен.

Ах, аннеçĕм, тăван анне,

Алли-ури çыхланнă.

Вилĕм каснă, чунĕ тухнă,

Пĕр чĕнмесĕр выртать-çке.

Çерем каснă, шăтăк чавнă,

Ание валли çурт тунă —

Ĕмĕрлĕх пурнăçа пурăнми,

Пирĕн куçа курăнми.

Ах, чунăм хурланать,

Чунăм тухас пек тăрайрать.

Анне шăтăкра выртать-çке,

Çиелтен тăпрапа витĕнет-çке.

Шухăшларăм, кулянтăм

Анне шăтăкра выртнинчен.

Ах, турăçăм, турăçăм,

Пĕр турă пăрахминччĕ.

Ах, аннеçĕм-аннеçĕм,

Вилĕм шăтăкне кĕретĕн,

Пĕр чĕнмесер выртатăн-çке,

Чĕлхи вĕçĕ çыхланса.

Ах, аннеçĕм-аннеçĕм,

Ĕнерхи кун калаçатчĕ,

Паянхи кун пĕр чĕнмесĕр

Вилĕм тум-тирĕпе выртать-çке.

(Ыттисем халăх такмакĕсем тăрăх)

Çавра çил çавăрса

Арманне авăрса

Энтюкка пиччене анратса,

Тӳпетей тăхăнтарчĕ.

Тӳпетей тăрри тикĕссĕр,

Энтюкка пиччене кăмăлсăр —

Тенеяльне каймашкăн,

Платун хăтăшне курăнмашкăн.

Апуç пичче аптраса,

Ват пуçĕпе анраса,

Пĕчĕк пуçне кастарчĕ,

Тӳпетей тăхăнтарчĕ.

Тутлă кăшман акайса,

Анра кăшман татайчĕ.

Апуç пичче, шăтарса,

Тӳпетея ӳстерчĕ.