Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Тархасшăн, Пĕлĕт, ан ятлаç —

Шеллетĕн пирĕншĕн эс çумăр.

Ăна кĕтетпĕр ир те каç.

Ан чар-ха, Аслати, вăл çутăр!

Анчах эс тарăхнă хытах —

Эпир ним айăпа туймасăр

Ялан кĕретпĕр çылăха.

Уратăн эс, тек чăтаймасăр.

Ак кĕмсĕртетрĕ те çӳлте

Ятлаçнă евĕр сасă кайрĕ.

Чунтан ыйтатăп Пĕлĕте:

Тен,каçарма халь вăхăт мар-и?

Ыйтни те пулчĕ кăлăхах —

Тӳпе кăштах та хĕрхенмерĕ,

Вăл çылăхсемшĕн халăха

Васкавлăн каçарас темерĕ.

Мăнаçлăн, хыттăн янратса,

Çĕре тумлам пулин памасăр

Çухалчĕ Пĕлĕт васкаса,

Эпир ӳкĕннине туймасăр...

Чип-чипер çывăрса выртакан Хветĕр Иванччă арăмĕн сассине илтсе сасартăк вăранса кайрĕ. «Эй-яй-яй, ватăлнăçемĕн ухмахланса пырать-иç манăн упăшка», — терĕ те арăмĕ, Хветĕр мучи куçне уçрĕ. Вăл пӳрте кĕмен, кĕлет умĕнчех çĕр каçнă иккен. Çапах та тахăшĕ утиял пырса витнĕ ăна. Те арăмĕ, те ачисем...

Хветĕр мучи ĕнер мĕн-мĕн пулса иртнине тĕплĕн астуса илме тăрăшрĕ. Канаша протез патне кайнăччĕ-ха вăл. Протезне, чăнах та, питĕ хӳхĕм тунă, чĕркуççи çăрине те халичченхи пек пĕр енне кăна мар, икĕ енне те лартнă. «Шинĕсем» сарлака. Пĕç тĕпне тытмалли «тимĕр кăшăл» та чухах.

— Хĕрĕх виççĕмĕш çултанпа ку вун иккĕмĕш ура ĕнтĕ ман, — терĕ Хветĕр мучи. — Кашни икĕ çулта пĕрре илнĕ...

Хветĕр мучи хатĕр протеза михĕ ăшне чиксе хучĕ, унтан кассиртан командировăчнăй укçи илчĕ те (укçине протез заводĕнчех параççĕ) килне кайма тухрĕ. Вăл хулаçум пуйăсĕпе Вăрмара чиперех çитрĕ-ха, апат çырткалама тесе район центрĕнчи чайнăйне кĕрсе ларчĕ. Меню çинче «суплап», «кашман» тесе çырнисене (кусем «суп лапша», «каша манная» тенине пĕлтереççĕ) шыраса тупрĕ, вара кĕçех вĕри яшкана вĕре-вĕре сыпма пуçларĕ.

Малалла

Кĕрле-кĕрле иртет-и пирĕн ĕмĕр

Кун-çул чуппин тусанĕ айĕпе.

Чечекленет, вылять-ха пурнăç хĕмĕ

Ваттин-яшшин сăваплă вăйĕпе.

Граммиспала ăна виçес пулсассăн

Мĕнле микрон хаклать, чăн, туртăмне?

Пĕлетĕп эпĕ, пурнăç вĕçсĕр сасă

Кăшт ас тивсен те эрлĕк тутăхне.

Телей валлилĕх пур ман аслă йышăм,

Тăванăмсен ăш-пиллĕ сăмаххи.

Чи ырă сунăма савса эс йышăн

Мана пил панă килĕм вучаххи!

Йĕркемсенче юлсан кун-çул пичечĕ,

Йăмраллă ял ăшпиллĕ ыр кулли.

Пирте нихçан хавха-хавал пирчемĕ,

Тăван енсен им-симĕ куç тулли.

Чăваш ăсчахне,

Виталий Петрович Никитин–Станьяла

Унра — мĕн тĕрлĕ пултарулăх,

Тапса тăран сӳнми ăс-пурлăх!

Вĕрентекен,

Тĕпчевçĕ,

Сăвăç…

Вăл хăй тĕнче пек. Вĕçсĕр сăвă,

Ăсчах, вĕрентекен, юлташ,

Чăн та, аптраман тавраш.

Вăл маншăн И.Я.Яковлев пекех,

Утас çул-йĕрĕ те пĕрех.

Çамрăксенче хĕлхем чĕртеççĕ,

Чăвашлăха мала чĕнеççĕ.

Чунра-юнрах — наука лавĕ,

Ал айĕнче — «Чăваш калавĕ».

Чун çĕкленсессĕн хатĕр çаврăм,

Сăвва-юрра та эс пит саврăн.

Анне чĕлхи — тăван сăмах,

Ламтай сăмах, халап-юмах.

Йăлт чĕм илеççĕ ăсчахра, —

Пĕлӳ, ăс-пурлăх пухмачра.

«Ăçтан эпир, мĕнле йăхран…?»

Шыратăн уçăм тăхăмра,

Несĕлĕмсен йĕрне–хĕлне.

Ун çулĕ юлнă хăш хĕрне?

Хуравĕ-и, — сăмахлăхра,

Кас-кас шавлан юманлăхра…

«Уй варринчи лаштра юман…»

Хунавĕ унăн-и юлман?

Вăл — эс вĕрентнĕ ӳсĕмре,

Паркан шăтаççĕ ӳлĕмре.

Эс маншăн, çитейми ахах çути.

Сан сăввусен сăмах вылявĕ мар та,

Ваклаймĕ çивĕч критикăн пуртти.

Эс ылтăн хурт, анатрилле — марта.

Чунран тухни — чăвашăн ырă пилĕ,

Калайманни çĕтет пуль пурнăçран…

Сăмахăнтан сахалăш-и ăс илĕ,

Эп тĕлĕнеп, талант тени ăçтан?

Кĕнекӳсем — тĕнче, унта çитмешкĕн

Миçе шыв уплă хывмалла кĕпер!

Пулассине пултарăн эс илтмешкĕн,

Çакна туйсах сан тĕнчӳне кĕреп.

Ешĕл харсăр чĕре юратма чарăнсан

Пурăнма кирлĕ мар, ан ăмсан.

Пулмасан юрату

Савăк мар çутă кун;

Пултăр санăн яту,

Илĕртмест чапĕ ун.

Пулмасан юрату

Çук вăл урăх телей;

Сан пулмасть хăвату

Çитме пулнă тĕле.

Пулмасан юрату

Ĕмĕт çук тĕнчере;

Камăн пур юрату,

Вăл ĕçлет, çĕнтерет.

Юрату — вут çунни, юрату — вут тивни,

Юрату вăл — телей тетĕп эпĕ, Ивник.

Пĕчĕк Куля шкула çӳреме пуçламан-ха, анчах çав вăхăт çитессе вăл чунтан кĕтсе пурăнать.

Саспаллисене вăл йăлтах паллать, вулама та пăртак пĕлет, çĕре çитиччен пĕр такăнмасăр шутлама пултарать. Пуринчен ытла Куля тĕрлĕ тĕслĕ кăранташсемпе ӳкерчĕксем тума юратать.

Акă паян та вăл пиччĕшĕнчен пĕр листа хут ыйтса илчĕ те чĕлхи вĕçне çыртсах тĕрмĕшсе ларать. Ытла та тăрăшнипе пулĕ çав, çамки çине шăкăрах вĕтĕ тар тапса тухнă, вăл ăна туймасть те, тев, шăлма та вăхăчĕ çук пулĕ... Хăш-пĕр ӳкерчĕксем килĕшсех каймаççĕ пулас ăна, вĕсене вăл ластикпа хуратса хурать те çавсенех тепĕр хут ӳкерет... Кун пекки унăн час-часах пулкалать, анчах вăл уншăн кӳренмест, ĕçе пăрахма шутламасть. Çу-ук, пăхсах паллă, лайăхрах ӳкерме тăрăшать çеç вăл.

— Мĕн ĕçлетĕн, Куля? — ыйтрăм эпĕ унтан.

— Акă, кур, — терĕ вăл, тетрадь варринчен вăтăрса илнĕ хут листине ман уммарах шутарса. — Шкул валли. Парне. Шкула каясси тепĕр çичĕ кун кăна юлчĕ вĕт-ха.

— Ачасем шкула чечек çыххисемпе ваяканччĕ те, — кăшт куланçи пултăм эпĕ.

— Пирĕн çук çав, — терĕ Куля ӳкĕннĕрех сасăпа. — Çуркунне акма маннă.

Малалла

Тăван çырулăх ашшĕне —

Яковлева асра тытатпăр.

Чăвашлăхшăн чун ăшшине

Хĕлхем чĕртсе, çутса хăварнă.

Саспаллипе çырулăха,

Пире ыр пил парса хăварнă.

Малашлăха, малаллăха

Телейлĕ пурнăç халалланă.

Вăл уçнă Чĕмпĕрти шкулта

Чăваш çынни ăс мулĕ пухнă.

Вăл акнă вăрлăх пит шултра, —

Ăсчахĕсем çĕршерĕн тухнă.

Ивановпа Шупуççынни,

Тайăр Тимкки те Федор Павлов…

Вĕсем çунатланса çырни

Халь сумлă та мăнаçлă палăк.

Пĕр тăван Турхансене

Çунат панă кĕтесе

Эп пăхатăп тĕсесе,

Ас илсе сăвăçсене.

Улшăннă, курап, Турхан.

Авалхи кунта юлман.

Ял сăн-пичĕ çĕнелет,

Ешерет, чечекленет.

Кам упратăр иртнине

Лайăхрах ват йăмраран?

Астăвать-тĕр илтнине

Каш! кашлать-ха айлăмра.

Çил килсе çулçăсене

Вĕçтерсе пăлхатнă май,

Калас тенĕн пĕлнине

Тем шавлать, шырать пĕрмай.

Хуçайман-ха самана

Ун тĕреклĕ тымарне.

Вăл сана тата мана

Калас тет пуль сăмахне.

Пултарулăх çыннисем —

Якку, Хĕветĕр те Энтри —

Хавха тупса çырнисем,

Сăвăçсене пĕлетри.

Чăваш ĕмĕт-шухăшне

Типтерленĕ хуп ăшне,

Шурă хута хуратса,

Халăхăма юратса.

Тăван сăмах ăшшине

Курса, чĕре хушнине,

Сăмахлăхăн ырлăхне

Панă Чăваш халăхне.

Пăлхавăрлă саманан

Пăхсан вĕçĕ курăнман.

Шухăшланă пĕр тăван:

Пурнăç вĕренсен аван.

Суха çынни — ĕç çынни

Ĕçпе авнă пилĕкне.

Ĕçре хĕмленсе çунни

Курман раскал пиллĕхне.

Малалла

Никама та эс шанма ан тăрăш —

Çывăх тус та тепĕр чух сутать.

Эс унпа чунна уçатăн тăтăш,

Вăл вара санран пĕрмай кулать.

«Çыншăн çын — тăшман пулать хăрушă», —

Тенĕ пĕр философ палăртса.

Эс çакна ĕненмĕн те пĕр хушă,

Каярах çеç илĕн ăнланса.

Мĕншĕн хурланса йĕретĕн шăппăн?

Тен, сана халь темĕн хăратать?

Çут çанталăкпа калаç эс лăпкăн,

Вăл çынран та лайăх йăпатать.