Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Шухăшлăр, шухăшлăр, шухăшлăр —

Мĕншĕн пуçра çак миме?

Пулăшăр, пулăшăр, пулăшăр

Йывăр çăка çĕклеме.

Шухăшлăр, шухăшлăр, шухăшлăр:

Ма пирĕн ĕмĕр чăлах?

Тупăшсăр, тупăшсăр, тупăшсăр —

ĕç тăваканĕ çаплах.

Шухăшлăр, шухăшлăр, шухăшлăр:

Ма чурăсланчĕç чунсем?

Турăшсăр, турăшсăр, турăшсăр

Ан иртеинччĕç кунсем.

Шухăшлăр, шухăшлăр, шухăшлăр —

Кам — паттăрри, кам — чура.

Шух ăссăр, шух ăссăр, шух ăссăр

Пурнăç пулать-и вара?

— Пăх-халĕ, мĕнле тайкаланса пырать вăл, самăртнă сысна пек. — Ара, ара, уринчен ури иртмест, шывне те çуршар витре кăна тултарчĕ.

— Хăйсен пуянлăхĕпе мухтанаççĕ, каппаяççĕ — мĕнле вара килне пăрăх тăрăх шыв çаплах кĕртеймеççĕ? Тахçанах Çемекки: «Кран пăрсан — шыв юхмалла, кнопка пуссан — пӳрте çветпа ăшăтмалла тăвап», — тетчĕ-çке.

— Ай, вĕсем тăвĕç те тăвĕç, эпĕр мар. Виççĕмĕш машинине, крусовойне, илсен шыв кĕртессипе ĕçлеме пуçăнап тесе калаçать тет-и...

— Пуйса кайрĕç, çын куççулĕ, çын инкекĕ çинче пуйса çитрĕç, вĕреçĕленсем!

— Ан та кала, пĕр вунă-вуникĕ çул хушшинче ним çук çĕртен çĕрме пуян пулса тăчĕç: ик-виç хутлă чул çурт лартрĕç, лаççи-мунчине, витине çĕнетрĕç, икĕ машин илчĕç.

— Ним çук çĕртен мар-ха, пурте пĕлеç вĕсем мĕнле пуйнине: денатурат, сăмакун сутса.

— Çавсем суту-илӳ пуçласан пĕтĕм ял арçынĕ ĕçке ерчĕ. Малтан кӳршинчен, Улюк Мишшинчен, пуçларĕç-ха вĕсем. Ĕçкĕшĕн сутса-ĕçсе пĕтерче Мишша хăй кил-çуртне (кайран хăй те ĕçкĕпех тĕп пулчĕ.) Арăмĕ, Улюк, чăтрĕ-чăтрĕ те — юлашкинчен ĕçке ерсе кайрĕ. Хуçăлчĕ хĕрарăм, пĕтрĕ. Çын ĕренкинчен тухрĕ: ни ачи кирлĕ мар, ним те кирлĕ мар. Ĕçкĕ çеç пултăр. Куç умĕнче тенĕ пек арканчĕ чипер кил-йыш. Çапла тата миçе çын пĕтрĕ, миçе çемье арканчĕ — йăлт эрехе пула. Эй, мĕн аякка каймалла, хамăн та килте пĕр чун илли пур. Пенси укçи те ача укçи çеç кĕтсе ларать.

Малалла

Аттеçĕм Турă, йăлăнап:

Каçар Эс Хăвăн ывăлна,

Хăйне чармасăр кăлăхах

Вăл тунă пин-пин çылăха.

Парне пама ун çуккă сурăх,

Пусаймĕ вăл çук вăкăрне,

Куççуль тăкать, курсам Эс, Турă, —

Юхать куççуль, вĕри парне.

Эй, Турă, Эсĕ ан хăвар

Ăна пит йывăр самантра.

Чунне хур юрату-кăвар:

Вăл Саншăн ялкăшĕ — Санрах!

Парне пама ун çуккă сурăх,

Пусаймĕ вăл çук вăкăрне.

Куççуль тăкать,

курсам Эс, Турă, —

Юхать куççуль, чунтан парне.

Ан пар ултавлă явăла¹

Ачаш путек пек ывăлна, —

Мухтатăр Санăн çут ятна,

Виçесĕр аслă хăватна.

Парне пама ун çуккă сурăх,

Пусаймĕ вăл çук вăкăрне.

Куççуль тăкать, курсам Эс, Турă, —

Юхать куççуль, таса парне.

Эй, тăванăм,

Сан чунна кăшлать темскер,

Канăç çук сан, ăш вăркать:

Курăнмасть ырри нимскер.

Арăму та шав лăркать:

«Улталарăн арăмна,

Татаймарăн парăмна...»

Ӳкĕн,

Арăму, тен, каçармасть.

Ӳкĕн, Турă каçарать.

Эй, тăванăм,

Эсĕ пултăн пит пуçтах

Вăй пур чух та çамрăк чух.

Халĕ эсĕ — пуш пучах,

Тутă тĕшĕ санăн çук.

Пулăшмарăн тăванна

Йывăр килнĕ чух ăна.

Ӳкĕн,

тăвану, тен, каçармасть.

Ӳкĕн, Турă каçарать.

Эй, тăванăм,

Эс вăрларăн ĕмĕрех,

Ĕçрĕн-çирĕн вылянса.

Пурнăç хĕсĕнчĕ кĕçвх,

Халь пурнатăн кулянса.

Юн вылянă вăхăтра

Култăн эсĕ тус-йышран.

Ӳкĕн,

тус-йышу, тен, каçармасть.

Ӳкĕн, Турĕ каçарать.

Эй, тăванăм,

Пуç таймарăн аçуна,

Аннӳне сума суман.

Хăвăн çывăх тăванна

Татăк çăкăр та паман.

Çуккă халĕ сан пекки,

Эсĕ — çылăх кутамкки.

Ӳкĕн,

кил-йышу, тен, каçармасть.

Ӳкĕн, Турă каçарать.

Малалла

Ах, хитре суяççĕ-çке

Ашшĕсем те амăшсем:

Пурăнаççĕ-мĕн инçе

Тĕрлĕ тĕслĕ акăшсем.

Çавăн тĕрлĕ

Пухура

Пур тет хĕрлĕ,

Пур — хура,

Шурă, сарă,

Кĕп-кĕрен...

Тĕс пасарĕ —

Кӳлĕре.

Ах, хитре суяççĕ-çке

Хăш чухне ачисене.

Ачапча алли кĕскĕ

Теççĕ пуль ун пек чухне.

Ши! каяççĕ

Ачисем.

Пи! каяççĕ

Хĕрĕсем.

Çитĕнеççĕ

Пит патвар.

Çул инçеччĕ,

Алă пар!

Ах, кĕтеççĕ амăшсем

Ашшĕсем те килĕнче.

Тĕрлĕ тĕслĕ акăшсем,

Тен, пурах пуль çĕр çинче?

Пур та пулĕ

Мал енче

Ешĕл кӳлĕ —

Кĕленче....

Ярăнаççĕ

Акăшсем.

Таврăнмаççĕ

Ачисем.

Аптăраççĕ ашшĕсем,

Кулянаççĕ амăшсем.

Норвегире çапла калаççĕ:

Арçын ача çуралнă чух

Çилсем ытла кăра пулаççĕ,

Хумсен ташши питех те шух.

Çавах кимме ларать те ашшĕ

Хăй ачине пĕрле илсе

Тухса каять тюлень тытасшăн

Урма пуçланă тинĕсе.

Хумсем сиксе ташлаççĕ майсăр,

Лаптак кимме силле-силле.

Анчах мĕн кирлине тумасăр

Хастар этем килмест киле.

Чăнах та, пулăç ик телейлĕ,

Лексессĕн тинĕс тăвăлне.

Тен, амăшĕ кĕтсе илеймĕ

Тин çеç çуратнă ывăлне?

Тен, мăшăрне те хăналаймĕ

Кĕрпеклĕ пулă вăлчипе?

...Анчах этемĕн вăй нумай-мĕн:

Ак çитрĕ ашшĕ ачипе.

Питне çутатрĕ лăпкă кулă:

— Атя, ларса апат çиер.

Маттур ача, чăн пулăç пулĕ,

Тюлень тытма пултарнăскер.

— Ан шавлăр-ха эсир, тимлĕрех итлĕр, — пухăннисем çине куç ывăтса илсе аллинчи хаçатне меллĕрех саркаласа тытрĕ те Евдокимов малалла вуларĕ:

— ...Тупăка чавса кăларсан унăн хуппине уçнă. Плогожовичăн ура тĕпĕнчен пуçласа пуç тӳпине çити юнпа вараланнă ӳтне курсан салтаксем сехĕрленсех ӳкеççĕ. Кӳпчесе кайнă вилĕ кĕлетке юнпа пĕвенсе тăнă. Вилен уçă куçĕсем чĕрĕ çыннăнни пекех ялкăшнă. Çапах та вил тăприне чавса уçнă чух унта пулнă врач Плогожовича вилĕ тесе пĕлтернĕ. Эппин вăл “чĕрĕ виле” пулнă. Ĕлĕкхи каларăша ĕненсе вилен чĕрине ăвăс шалча тăрăнтарсан аманнă вырăнтан юн пĕрĕхсе тухнă...

— Воспати! Тек ан вулăр-ха-а! — шартах сиктерчĕ шăпăрт итлесе ларакан студентсене Соня сасси. — Мĕнле у çынна хăратассипех сирĕн?

Кăнтăрла çак сăмахсене илтсен лахлататчĕç-ха ĕнтĕ пĕр кана. Анчах халь, çур çĕр çитесси чĕрĕк сехете яхăн юлнă самантра, никам та пĕр сас кăлармарĕ. Пĕр-пĕрин çине кăна канăçсăррăн пăхкаласа илчĕç.

— Мĕн шăплантăмăр çак эпир! — чĕмсĕрлĕхе татрĕ тем вăхăтран çырă тĕслĕ вăрăм çивĕтлĕ хĕр.

Эрбина ятлă вăл. Ун ашшĕпе амăшĕ, Эриванпа Альбина, хăйсен ячĕсене пĕрлештерсе, хĕрне валли сайра ят шыраса тупнă.

Малалла

Е канлĕ çывăратăп,

е ыратăп...

Анчах та уншăн мар

хăратăп.

Сан çумăнтах сана манса

пыратăп,

Тĕлĕксенче сайра

куратăп.

Çĕтертĕм тутлă

тĕлĕк тĕнчине:

Хăлатăн ярăнса вĕçместĕп.

Ютти куç ывăтсан та сан çине

Иккĕленместĕп, кĕвĕçместĕп.

Ан ятла ахалех,

Ĕнтĕ эп шăла çыртнă.

Чунăма эп каллех

Туртса пăвса çыхнă.

Эп пĕр айăпсăр мар,

Çавăнпа, тен, çунатăн.

Хуть каçар, хуть шăмар, —

Пурпĕр çук халь çунатăм.

Тĕл пулсассăн,

пĕр си

Пăхса илĕп-и ятлăх?..

Тухмĕ нăйкăш сасси,

Хама хам кăна ятлăп.

Тем пулать те —

Йыхăрать тăван кĕтес!

Инçе мар ак...

Ырана мĕн-ма кĕтес?

Çулсăр-мĕнсĕр,

Аташа та аташа

Тӳртенех эп

Çитсе ӳкрĕм Айкăша.

Çур çитсессĕн,

Çĕр типсессĕн,

Эп çарран

Çакăнта тусан кăларнă ачаран.

Хам юратнă

Мăшăр кулĕ хĕрринче

Икĕ хурăн

Эп лартсаччĕ пĕринче.

Çурçĕрте

Кайран кураттăм тĕлĕкре.

Тек курап-ши?

Хĕсĕнсе килет чĕре.

Макăраççĕ

Икĕ хурăм тункати...

Хăрса ларнă

Ашкăран чие кати.

Чăтаймасăр

Кĕрсе тухрăм Айкăша.

Эп çухатрăм

Тата икĕ юлташа.