Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Чĕкеç курăк шăрши — пыл шăрши.

Тулăх улăх — Çавалăн харши.

Ку вăл — эпĕ çуралнă Çĕршыв,

Ман илемлĕ Çĕршывăм.

Çил вĕрни те кунта уçăрах,

Çуркунне те кунта çутăрах.

Сан тĕлти кашни пĕр çăлтăрах

Эп паллатăп, Çĕршывăм.

Çарансем çырлапа çăп-çăра,

Çырла питлĕ хĕрсем çырлара

Сан çинчен çил çуратнă юрра

Янратаççĕ, Çĕршывăм.

Пулăпинччĕ хĕвел пайăрки,

Çĕр те пĕр шевлерен йăлтăркки,

Сан питне чун юранă пирки

Сĕртĕнмешкĕн, Çĕршывăм.

Паянхи бизнес-ледисене халаллатăп.

Автор.

Этем кайăк пек вĕçме пултараять тесе эпĕ нихăçан та шухăшламан. Çук, çук, самолет-вертолет е сывлăша çĕкленекен ытти хатĕр-хĕтĕр çине ларса мар, хăй тĕллĕн саркаланса çӳлелле хăпарни пирки сăмах пырать. Мана темĕнле вăй тĕксех тенĕн сывлăша çĕклерĕ те, эпĕ, супăнь кăпăкĕнчен те çăмăлскер, тин çеç-ха темĕнле хĕвĕшӳпе халтан кайса çитнĕскер, кăштах çеç маччана перĕнмерĕм, вара çав тери тĕлĕнсе йĕри-тавралла тинкертĕм. Тавралăх темле халичченхилле марри тăрук анратса ячĕ мана: эпĕ кĕç-вĕç пырса çапăнман мачча хăйĕн хытăлăхне çухатнă-ши вара — эпĕ ун витĕр çăп-çăмăллăн урăх çĕрелле вирхĕнсе тухма май пуррине ăнлантăм. Шăп çак самантра эпĕ анчахрах «вĕçсе» хăпарнă пӳлĕмĕн ăш-чиккипе унта çаплах-ха пĕр çĕре пуçтарăнса тем хĕвĕшекен шурă тум-юмлă çынсем ман куç анине лекрĕç. Кăсăкланса аяларах антăм та сĕтел евĕр япала çинчи... хамăн кĕлеткене курсан чутах тăнсăр пулса урайне персе анмарăм. Анчах ... анчах урайне кĕрĕслетмелĕх ман халь кĕлеткем çук-мĕн, вăл авă, хирург çĕççи айĕнче, пач хускалмасăр выртать. Çакна курса хама-хам хыпашлама хăтлантăм та ... тинех тавçăру çиçĕмле хăвăртлăхпа пырса çапрĕ: «Турăçăм! Апла эпĕ?..

Малалла

Тем те пĕлетĕп теттĕм эп хама,

Сăлтав пур урăхла халь калама:

Пĕлӳ кĕртет пулсассăн çылăха,

Суя пĕлӳ пухнийĕ — кăлăхах.

Суя шур илтерет чĕре куçне,

Пит хăвăрт мăкăлтать ăс-хакăла,

Шуйттан час иленет этем пуçне

Усаллатса йăваш çеç кăмăла.

Хăвпа тăванлă, çывăхри çыннах

Вара паратăн чул эс, çăкăр мар.

Çĕрле вăл кăшкăрать пулсан: «Хурах!» —

Хуплатăн хăлхуна эс çывăрма.

Пĕлӳ кирлех-им çăвара табак

Хыпса йӳç тĕтĕме çăтма пăк-пак?

Пĕлӳ тени мĕн-ма-ха пулăшмасть,

Мăшăрсене вăл уйрăлма чармасть?

Пĕлӳ пуррисеннех çапла вара

Ача мĕн-ма юлать-ха тăлăха?

Пĕлӳ пуррисемех мĕн-ма вара

Шав çаратаççĕ хӳтсĕр халăха?!

Пур ырă ăс, пĕлӳ те — Турăран,

Пĕлӳ паха Ун çутипе кăна!

Çынна сума суман ăс — шуйттанран,

Вăл пĕлӳпе иртеймĕн тамăкран.

Тем те пĕлетĕп теттĕм эп хама,

Сăлтав пур урăхла халь калама:

Пĕлӳ кĕртет пулсассăн çылăха,

Суя пĕлӳ пухнийĕ — кăлăхах.

Ылтăн-кĕмĕл çуккă ман,

Мĕн парас сана, тăван?

Хаклă пурлăх çуккă сан,

Параймастăн — мĕн тăван?

Урăх мул та çуккă ман,

Сан та çуккă-çке, тăван.

Пурпĕрех эс ан кулян —

Хаклă маншăн эс мулран.

Маншăн ылтăн эсĕ пул,

Саншăн кĕмĕл эп пулам.

Пурлăх еннелле ал сул,

Эп те ун енне сулам.

Хуйхă çитнĕ самантра,

Ăшу çуннă вăхăтра

Саншăн эпĕ кĕлтăвам,

Маншăн эс кĕлту, тăван.

Кĕлĕ хаклă ылтăнран,

Тĕнчери пур пурлăхран.

Маншăн йăлăн эс Турра,

Эп те йăлăнăп вара.

Кĕлтусан кăна килет

Ырă Турăран тивлет.

Кĕлĕ çеç çĕклет çынна,

Кĕлĕ çеç çăлать чуна.

Маншăн эсĕ кĕмĕл пул,

Саншăн ылтăн эп пулам.

Пурлăх еннелле ал сул,

Эп те ун енне сулам.

Пĕрне — çырли,

Пĕрне — чечекĕ мар-и?

Виççĕмĕшне

Çулçи тивет вара.

Анчах та эп пуласшăн

Тĕп тымарĕ.

Ун чух çырли те

Кĕрĕ çăвара,

Чун-чĕрене

Çулçи те уçăлтарĕ,

Çуркуннепе

Чечекĕ савăнтарĕ.

Эсĕ пур, Аэлита,

Анчах инçетре-инçетре.

Эсĕ пур, Аэлита,

Манра, ман çемçе ĕмĕтре.

Манăн кăкăр шал енĕ

Вăл — санăн сенкер планету.

Çăлтăрпи — Аэлита,

Куçа курăнман юрату.

Эсĕ пур, Аэлита,

Таçта инçетре-инçетре.

Эсĕ кур, Аэлита, —

Ман Çĕрĕм кăвак та хитре.

Хитререх те тăвасшăн

Эпир çакă çĕр чăмăрне:

Ĕçпеле çывхаратпăр

Куллен Сарă кун ĕмĕрне.

Ĕненсем, Аэлита:

Кĕç сирĕлĕ сивĕ тĕтре.

Туйăм радиохумĕ

Мана ун çинчен систерет.

Çăлтăрпи — Аэлита,

Ик çăлтăр тĕл пулнă чухне

Кĕт мана: эп парнелĕп

Сана тăван ен чечекне.

1

Ĕнтĕ тарăн çырмасем юр шывне сиктере-сиктере шавлăн юхтарса ăсатрĕç Атăлалла, çĕр пичĕ хĕл кирĕкĕнчен çăвăнса тасалчĕ. Йывăç-курăк сатур ешерет апат-çимĕç паракан нӳрлĕ тăпрапа киленсе. Сывлăш — сим пыл. Пурте кăкăр туллин сывлать. Ял çынни вара пĕр пысăк ĕçрен пушанчĕ — çĕрулми лартрĕ.

Шăп çак кунсенчен пĕринче Çырмапуç ялĕнче хыпар сарăлчĕ. Питĕ хăвăрт. Тĕрĕссипех каламалла, хыпарĕ лайăххи, халăха хавхалантараканни.

— Фельдшер килчĕ. Паян ăна ял администрацийĕн пуçлăхĕ Карп Сидоровичпа медпункта ертсе кайрăмăр, — терĕ медпунктра тахçантанпах техничкăра ĕçлекен тăлăх арăм Сухви шыв колонки патĕнче тĕл пулнă кӳршине, Анук тăхлачăн кинне.

Путех, çак хыпара çил ачисем хăйсен çунатти çине лартрĕç-тĕр. Вĕçтерчĕç урамсем тăрăх, кĕрсе тухман пĕр кил хăвармарĕçех. Шĕкĕлченчĕ пулĕ пурин çăварĕнчех, вара кашнин ăшĕнче пин ыйту çуратрĕ-тĕр ку хыпар.

— Фельдшерĕ мĕнлескер? Арçын-и, хĕрарăм-и? Ватă-и, çамрăк-и?

Хуравĕ акă мĕнле:

— Çап-çамрăк хĕр пĕрчи. Ячĕ — Умрай, хушамачĕ — Пушака.

Чăваш тени мĕн илтнипе çеç çырлахмасть, унăн куçпа курса ĕненмелле. Утрĕç вара урам тăрăх. Ваттисен хăйсен сăлтавĕ пур. Вĕсем аптрасах çитнĕччĕ-ха, ара, мĕн те пулин ыратсан никамран та пулăшу çукчĕ. Йĕкĕтсен хăйсен тĕллевĕ: фельдшерĕ чăнахах та çамрăк пулсан ăна арăм тума май килмест-и? Юлашки çулсенче авланма вăхăт çитнĕ яшсем йышланчĕç. Сăлтавсăр мар, ара, ялта çитĕннĕ пĕр хĕр упраç юлмарĕ. Тăван кил çывăхĕнче ĕç тупайман пирки чылайăшĕ хулана тапрĕ.

Малалла

Пысăккине-и е пĕчĕккине —

Мĕнле çурта лартам-ши чиркӳре?

Çурта илетĕп кăмăл тунине,

Чи пысăкки — çунать ман чĕрере.

Ура çинче-ши е чĕркуçленсе

Кĕлтумалла халь манăн кунсерен?

Çӳлти Патшалăха ĕмĕтленсе

Чĕркуçленетĕп эпĕ чĕрере.

Мĕн-мĕн калас-ши манăн ӳкĕнсе?

Мĕнле сăмах тăрать-ши чĕлхемре?

Пин-пин сăмах калас-ши пикенсех?

Тен, виç сăмах çеç çитĕ чĕререн?!

Çилпе вĕçсе саланĕ самантрах

Вĕçсе тухни вылянчăк чĕлхерен.

Ырăлăхлă Турри пăхмасть сăнран —

Мĕн пуррине шырать Вăл чĕрере.

Пысăккине-и е пĕчĕккине —

Мĕнле çурта лартам-ши чиркӳре?

Çурта лартатăп кăмăл тунине,

Чи пысăкки — çунать ман чĕрере!

Хĕрарăмсем

пире çуратнă самантра

мĕн-мĕн çинчен

шутлаççĕ-ши сисмен хутран?

Пĕр шухăшне

пĕлме пулать пĕр йăнăшми:

Ан пултăр, теççĕ, варçăра

çĕр йынăшни.

Хĕрарăмсем

пире ăсатнă кунсенче

мĕн-мĕн çинчен

шутлаççĕ-ши перрон çинче?

Пĕр шухăшне курма пулать

куçĕсенче:

лăпках пулинччĕ ĕмĕрех

ку çĕр çинче.

Эпир ӳсетпĕр те

каятпăр салтака.

Пĕр мăшăр атă.

Телее — мăшăр такан.

Чĕн пиçиххи — кĕлте çыххи —

шинельсене

шăп пилĕкрен туртса çыхать

пĕр кĕлтене.

Е çурăмпа,

е хырăмпа,

е урапа...

Е улăхпа,

е пуш хирпе,

е урампа...

Салтак шăвать.

Салтак выртать.

Салтак утать...

Пит йывăр чух

пĕрремĕш хут табак туртать.

Хĕрарăмсем!

Эсир пилленĕ-çке пире

шинельсемпе

хӳтĕлеме Ĕçе, Мире.

Хĕрарăмсем салтаксемпе пĕрле

кашни:

— Ан пултăр, — теççĕ, —

вăрçăра çын йынăшни.

Савни чĕри — куян çури:

Часах хăваласа çитеймĕн,

Хăй пытăр сан патна телейлĕн

Куян çури — савни чĕри.

Анне чĕри — хĕвел ури:

Хура пĕлĕтсене те сирĕ,

Çула çутатĕ каçăн-ирĕн

Хĕвел ури — анне чĕри.

Атте чĕри — тĕнче хĕрри:

Вăрçа ăсанчĕ çăлтăр витĕр,

Анчах юлмарĕ вил тăпри те...

Тĕнче хĕрри — атте чĕри.

Ман чĕремре — кашнин тĕрри:

Савни савса йĕкĕлтени те,

Анне нихçан çилленменни те.

Аттем вилсен те вилменни те.

Ман чĕремре — кашнин чĕри.