 Пӗлтӗрхи чунҫӳревре Чӑваш ҫамрӑкӗсен «Сувар» пӗрлешӗвӗ утӑ уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче кашни ҫул Атӑлҫи Пӑлхар тӑрӑхне ҫула тухать. Пӗлтӗр вара Дагестана ҫул тытнӑ пулсан, кӑҫал Алтай тӑрӑхне ҫитсе килесшӗн. Чунҫӳрев-2012 ҫӗртмен 25-мӗшӗнче пуҫланӗ. Маршрут: Шупашкар–Хусан–Ӗпхӳ–Курган–Омск–Барнаул–Горноалтайск — малалли ҫул каялла. Ҫӗр каҫма палӑртнӑ вырӑнсем: Пушкӑртстанра, Омск облаҫӗнче, Тутарстанри чӑваш ялӗсенче. Тутарстанри чӑваш ялӗсенче концерт та кӑтартма палӑртнӑ. Хальхи вӑхӑтра кайма шутлисен йышӗ — 45 ҫын. Хутшӑнма кӑмӑлланисем Тӗменпе Сарӑту облаҫӗсенчен те пур. Горноалтайск хулинчи чӑвашсем те пулӗҫ. Горноалтайскра выранти халӑхӑн Эл-Ойын уявне хутшӑнӑпӑр, хулара уҫӑлакан пӗрремӗш этнопаркра юпа лартӑпӑр, така пусса чӳк тӑвӑпӑр, чӑвашла ятсем йышӑнӑпӑр. Каяс кӑмӑл пулсан сирӗн карас телефонӗн 8-927-667-93-23 номерӗпе шӑнкӑравламалла (Олег Цыпленков). Ҫул хакӗ — 8 000 тенкӗ. Ҫынсен шучӗ нумайлансан икӗ автобуспа та кайма май пулӗ — кун пирки пӑшӑрханас ҫук. |
 Акан 30-мӗшӗ иртнӗ май эпир ирттерекен «Ҫӑлтӑр ҫути» комикссен ӑмӑртӑвӗн 1 тапхӑрӗ вӗҫленчӗ. Ҫу уйӑхӗн 15-мӗшӗ тӗлне ӗҫсене хак парса вырӑнсене палӑртӑпӑр. Пӗрремӗш тапхӑра вӗҫленӗ май ҫак пӗтӗмлетӳсене тума май пур: - пурӗ 11 ӗҫ килчӗ; - хутшӑнакансен йышӗ — 13 ача (1-9 кл.) - 7 шкул ачисем хутшӑннӑ — Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Питӗркасси шкулӗ, Ҫӗрпӳ районӗнчи Михайловка шкулӗ, Шупашкарти 49-мӗш шкул тата 2-мӗш лицей, Красноармейски районӗнчи Красноармейски тата Именкасси шкулӗсем, Канашри 10-мӗш шкул. Пур ӗҫсемпе те эсир кунта паллашайратӑр. Ку ӑмӑрту пирӗншӗн ҫӗнӗлӗх пулчӗ, ҫавна май ӗҫсен йышӗ пысӑках маррине эпир ҫитменлӗх тесе хак памастпӑр. |
 Вӑйӑ конкурс элемӗ Акан 17-27-мӗшӗсенче Пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан Красноармейски вӑтам шкулӗнче чӑваш чӗлхипе литератури тата тӑван ен культури вӗрентекен В.М. Михайлов пуҫарнипе тата Красноармейски район администрацийӗн вӗрентӳ пайӗ йӗркеленипе республикӑмӑрти районсем хушшинче «Улӑп — 2012: Эпир - Улӑп йӑхӗнчен!» инҫет вӑйӑ конкурс иртрӗ. Вӑйӑ конкурса Раҫҫей историйӗн тата Чӑваш историйӗн ҫулталӑкне тата Чӑваш чӗлхи кунне халалланӑччӗ. Ыйтусем вара чӑваш халӑхӗн кун-ҫулӗпе тата культура аталанӑвӗпе ҫыхӑннӑччӗ. Конкурса пурӗ 350 ытла ача заявка панӑ. Вӗсенчен 165 ача вӑйӑ конкурса хутшӑнма кӑмӑл туса сайта кӗрсе регистрациленнӗ. Вӑйӑ конкурс ыйтӑвӗсене вара 130 ача ҫеҫ хуравлама пултарнӑ. Пӗтӗмӗшле илсен, ҫак районсен вӗрентекенӗсемпе вӗренекенӗсем хастар пулчӗҫ: Красноармейски районӗ — 75 ача; Комсомольски районӗ — 15 ача; Сӗнтӗрвӑрри районӗ — 14 ача; Вӑрмар районӗ — 11 ача; Канаш хули — 11 ача; Шупашкар хули — 10 ача; Хӗрлӗ Чутай районӗ — 6 ача; Элӗк районӗ — 4 ача; Елчӗк районӗ — 4 ача; Етӗрне хули — 3 ача; Ҫӗрпӳ районӗ — 3 ача; Етӗрне районӗ — 2 ача; Канаш районӗ — 2 ача; Ҫӗрпӳ хули — 2 ача; Куславкка районӗ — 2 ача; Улатӑр районӗ — 2 ача; Муркаш районӗ — 1 ача; Ҫӗмӗрле хули — 1 ача; Ҫӗмӗрле районӗ — 1 ача. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
 Пӗлтӗр кӑҫалхи ҫӗртмен 13–18-мӗшӗсенче Чӑваш Енре Раҫҫей ял хуҫалӑх ӗҫченӗсен вӑйисене ирттерме йышӑннӑччӗ. Ӑна йӗркелесси пирки Чӑваш Республикин Элтеперӗ Михаил Игнатьев акан 25-мӗшӗнче Мускавра канашлура пулчӗ. «Вӑйӑсене Шупашкарпа Ҫӗнӗ Шупашкарта тата Шупашкар районӗнче ирттерме палӑртрӑмӑр», — тесе пӗлтернӗ Раҫҫей ял хуҫалӑх министрӗн ҫумӗ Александр Петриков. «Кӑҫалхи ял ӗҫченӗсен ӑмӑртӑвӗсене Чӑваш Енре ирттерме халӑх юлашки ҫулсенче ял хуҫалӑх тата спорт енӗсемпе пысӑк ҫитӗнӳсем тунине кура суйларӑмӑр», — тесе пӗтӗмлетнӗ вӑл. Михаил Игнатьев хушса каланӑ тӑрӑх Чӑваш Ен халӑхӗн 29% кашни кун тенӗ пекех пушӑ вӑхӑтне спортпа туслӑн ирттерет: «Юлашки вӑхӑтра ялсенче 22 ҫӗнӗ спорт-кермен хута янӑ, кӑҫал тата иккӗшне уҫасса кӗтетпӗр. Вара, 2012-мӗш ҫулта, республикӑри мӗнпур ял ҫынни спорт-кермене ҫӳреме пултарӗ». Чӑваш Ен ял хуҫалӑх министрӗ Сергей Павлов каланӑ тӑрӑх 17 тӗслӗ спорт вӑййисем Шупашкарти «Олимпийский», «Энергия», «Спартак» тата «Труд» стадионсенче, ял хуҫалӑх академинче, Шупашкар кооператив институтӗнче иртӗҫ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
 Николай Карай сӑввисемпе кӗвӗленӗ юрӑсем шӑранаҫҫӗ Красноармейски пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан вӑтам шкулӗнче Чӑваш чӗлхи кунне халалласа вунӑкунлӑх иртрӗ. Ҫак вӑхӑтра шкулта Красноармейски ял тӑрӑхӗсем хушшинчи информаципе культура центрӗнче ӗҫлекенсем те пулчӗҫ. Районти тӗп вулавӑшра вӑй хуракан Гурьева С.В. Николай Карай сӑвӑҫ ҫуралнӑранпа 70 ҫул ҫитнине халалласа «Вӑл ҫуралнӑ ҫыравҫӑ пулмах…» мультимедилле хӑтлав хатӗрленӗ. Унпа усӑ курса вӑл 5 тата 10б классенче вӗренекенсене ентеш-поэтӑн кун-ҫулӗпе, пултарулӑхӗпе, пичетленнӗ кӗнекисемпе паллаштарчӗ, викторина ирттерчӗ. Ҫак тӗлпулу ачасене питӗ килӗшрӗ. Трак енри Карай ялӗнче ҫуралса ӳснӗ, халӗ Томск облаҫӗнче пурӑнакан поэтӑмӑр ҫинчен ытларах пӗлме май пачӗ. Красноармейски ял тӑрӑхӗсем хушшинчи информаципе культура центрӗ ҫумӗнчи «Кӑмӑл» ансамблӗн пӗр ушкӑнӗ Николай Карай сӑввисем тӑрӑх кӗвӗленӗ юрӑсене шӑрантарчӗ. Надежда Филиппова, Светлана Васильева юрӑҫсем тата Чӑваш Республикин культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ Анатолий Алексеев музыкант вӗренекенсене хӑйсен пултарулӑхӗпе савӑнтарчӗҫ. |
 Фестиваль лауреачӗсем Трак тӑрӑхӗнчи шкулсенче пуҫаруллӑ ӗҫлекен вӗрентекенсен методикӑпа меслетлӗх ушкӑнӗ сӗннипе (ертӳҫи — Михайлова З.П.) тата Красноармейски район администрацийӗн вӗрентӳ пайӗн информаципе методика пӳлӗмӗн ӗҫченӗсем ертсе пынипе (ертӳҫи — Фризен М.Ф.) Чӑваш чӗлхи кунне халалласа акан 25-26-мӗшӗсенче Пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан вӑтам Упи шкулӗнче чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекенсен 1-мӗш фестивалӗ иртрӗ. Фестиваль тӗллевӗ — Федераллӑ Патшалӑх Вӗрентӳ Стандарчӗпе килӗшсе тӑракан тата паянхи кун ыйтӑвне тивӗҫтерекен урок пама хӑнӑхасси, пултаруллӑ вӗрентекенсене тупса палӑртасси тата вӗсене хавхалантарасси. Фестиваль хӑнисемпе тата унта хутшӑнакансем уҫӑ урок ирттерме тата вӗсене хак пама икӗ ушкӑна пайланчӗҫ. Пӗрремӗш ушкӑн малтанхи кун 6 уҫӑ урок итлесе хак пачӗ, иккӗмӗш ушкӑн вара тепӗр кунне 4 уҫӑ урок итлерӗ. Фестиваль Пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан Чатукасси тӗп шкулта вӑй хуракан Р.И.Яковлевӑн «Ӗҫ ҫынна илем кӳрет» урокӗпе уҫӑлчӗ. Хӑй урокне вӗрентекен Чӑваш Патшалӑх Гимнӗпе пуҫларӗ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
 Акан 25-мӗшӗнче ЧР Министрсен Кабинечӗн ларӑвӗ иртрӗ, республика Элтеперӗ Мускавра пулнӑ май ӑна Иван Моторин премьер-министр ертсе пычӗ. Унта пысӑк пӗлтерӗшлӗ ыйтусене тишкерчӗҫ. Кун йӗркинчи малтанхи ыйту ҫул хакӗпе ҫыхӑнни пулчӗ. Ку тӗлӗшпе ЧР Конкурентлӑ политика тата тарифсем енӗпе ӗҫлекен патшалӑх службин ертӳҫи Альбина Егорова сӑмах илчӗ. 11-мӗш ҫулхи тарифсене малалла упраса хӑварсан транспорт предприятийӗсем тӑкак тӳсни пирки каларӗ. Чӑвашавтотрансшӑн ку виҫе 163 млн тенкӗпе танлашӗ, тӗп хулари троллейбус управленийӗшӗн — 31 млн тенкӗпе. Ҫавна май асӑннӑ компанисем тарифсене пысӑклатма ыйтнӑ. Хулари автобус маршручӗсем ҫинче билет хакне 16 тенкӗ тума сӗннӗ, троллейбуссем тытса тӑракансем 14 тенкӗ ыйтнӑ. Тариф служби лару-тӑрӑва тӗплӗ тишкернӗ хыҫҫӑн ҫакӑн пек виҫесем патне ҫитнӗ: • хулари автобуссемпе маршрутлӑ таксисенче — 14 тенкӗ; • троллейбуспа — 12 тенкӗ. Хула ҫумӗнчи маршрутсем ҫинче ҫулҫӳревӗн 1 ҫухрӑмӗшӗн 2,09 тенкӗ тӳлеттерӗҫ, хуласен хушшинчи ҫулҫӳревшӗн — 2,18 тенкӗ. Хулари транспортпа ҫӳремелли уйӑхлӑх билет хакӗ — 650 (пӗр йышши транспортпа) тата 865 тенкӗ (икӗ йышши транспортпа). Ку хаксем ҫӑвӑн 15-мӗшӗнчен вӑя кӗрӗҫ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
 Конкурс вӑхӑтӗнче Элӗк районӗнчи Чӑваш Сурӑм вӑтам шкулӗнче И.Я.Яковлева тата Чӑваш чӗлхи кунне халалласа ҫулсеренех тӗрлӗрен те тӗрлӗ мероприятисем ирттересси йӑлана кӗнӗ. Кӑҫал та ҫаплах пулчӗ. Чӑваш чӗлхи эрни ирттернӗ май шкулта акан 26-мӗшӗнче «Пултаруллӑ чӑваш вӗренекенӗсемпе вӗрентекенӗсем» конкурс ирттерчӗҫ. Конкурса хутшӑнаканӗсем шкулти директорӑн воспитани енӗпе ӗҫлекен ҫумӗ Николаева С.П., чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекенӗ Петрова А.Г. тата 10-мӗшпе 11-мӗш классенче вӗренекен пикесем Юля Казаковӑпа Оля Соловьева пулчӗҫ. Уяв каҫӗ питӗ илемлӗ те хаваслӑ иртрӗ. Конкурса хутшӑнакансем чи малтанах чӑваш тумӗсемпе илемлӗн утса тухса хӑйсемпе паллаштарчӗҫ, тӗрлӗ ыйтусем ҫине хуравласа ӑс пуянлӑхне кӑтартрӗҫ. Ун хыҫҫӑн вара хӑйсем мӗн пултарнине кӑтартса савӑнтарчӗҫ. Питӗ пултаруллӑ иккен вӗренекенсем те, вӗсене вӗрентекенӗсем те! Мӗн тери илемлӗ юрӑсем юрласа, сӑвӑ каласа, ташӑ ташласа савӑнтарчӗҫ вӗсем куракансене. Уява конкурсантсем вальс ташласа вӗҫлерӗҫ. |
 Ҫӗнтерӳ кунӗ ҫитсе пынӑ май хыпарсӑр ҫухалнӑ шӑписем ҫинчен асаилтерес килет. Вӑрҫӑ пӗтни 67 ҫул ҫитсен те нумай салтакӑн шӑпи паллӑ мар. Паллах, http://www.obd-memorial.ru/ сайта туни шырама нумай майсем туса парать, анчах унта пӗтӗм документсем лекеймен, тулли мар тата хушаматсемпе ятсене, ҫуралнӑ вырӑнсене ҫырнӑ чухне нумай йӑнӑш тунӑ. Ҫавах та салтаксен шӑписене тӗпчемелле тесе шутлатӑп. Чӑваш республикинчен кӑна каялла ҫурри ытла таврӑнман, вӗсенчен 25-30% хыпарсӑр ҫухалнӑ шутланаҫҫӗ. Вӑрҫӑн малтанхи тапхӑрӗнче ҫухалинсене тупма питӗ кансӗр, ҫав вӑхӑтра дивизисемпе армисем хӑйсен шӑписене пӗлтермесӗр ҫухалнӑ. Нимӗҫ пленне лекнисен хӑш-пӗрин шӑпине кӑна палӑртма пулать. Сӑмахран Канаш районӗнчи Йӑлмачча ялӗн каччи Иванов Николай Иванович (1920 ҫ.) 1941 ҫулта ҫарта пулнӑ, утӑн 3-мӗшӗнче тыткӑна лексе каярах ирӗксӗр вырӑнта вилнӗ. 2011 ҫулта РГВА трофей фондӗнче Рославлти плена лекнӗ салтаксен лагерӗнчи лазаретри салтаксене шута илнӗ кӗнекене тупнӑ. |
 1986 ҫулӑн акан 26-мӗш кунне тӗнче халӑхӗ ӗмӗрлӗхех асра тытса пурӑнӗ ӗнтӗ. Ҫав кун Украинӑри Чернобыль атомлӑ электростанцийӗ вутпа сирпӗнсе кайнӑ. Радиоактивлӑ тусан 300 ҫухрама яхӑн Раҫҫей, Белоруҫ тата Украина ҫӗрӗсене наркӑмӑшлантарнӑ, пурӑнма юрӑхсӑрлатнӑ. Халӑха та пинӗ-пинӗпе хӑрушлӑхлӑ вырӑнсенчен урӑх вырӑнсене куҫарма тивнӗ — ҫӗршер ял тата вуншар хула пушанса юлнӑ. Чернобыльти аварие пусарма Совет Ҫарне хутшӑнтарнӑ, унсӑр пуҫҫӑн ҫак ӗҫе кашни хуларан ҫӗршер ҫын хӑйсен ирӗкӗпех хутшӑннӑ. Ҫӗмӗрлӗ хулинчен Чернобыле 113 паттӑр тухса кайнӑ. Унтанпа 26 ҫул иртрӗ ӗнтӗ. Нумайӑшӗ халӗ пирӗнпе ҫук. Чернобыль паттӑрӗсене халаласа лартнӑ палӑк пирӗн хулара та пур. Ун умӗнче ҫулсерен акан 26-мӗшӗнче халӑх пуҫтарӑнать, ас тивет. Кӑҫал та хулари 2-мӗш шкул ачисем ҫак куна палӑртма пуҫтарӑнчӗҫ. 1986 ҫулта пулса иртни ҫинчен Чернобыль ветеранӗсен Ҫӗмӗрле тӑрӑхӗнчи ертӳҫи В. Красильников асаилчӗ. А. Попова, Чернобыльте пуҫне хунӑ паттӑрӑн арӑмӗ, упӑшки ҫинчен тата тӑван ҫӗршыва юратса, пурнӑҫа сыхласа пурӑнма вӗрентсе каларӗ. Чернобыль нихӑҫан та асран каяймӗ. |
+11.3 °C