Александров В.А. музея уҫнӑ кун (2005 ҫул)

Ҫак кунсенче Кӑкшӑмри спортзалта Етӗрне районӗнчи «Заветы Ильича» (чӑв. Ильич халалӗ) колхоза 17 ҫул хушши ӑнӑҫлӑ ертсе пынӑ Чӑваш АССР тата РСФСР тава тивӗҫлӗ агрономӗ Александров Вячеслав Александровича асӑнса теннис турнирӗ иртрӗ. Ҫулсарен иртекен ӑмӑрту кӑҫал 7-мӗш хут ирттерчӗҫ. Вячеслав Александрович ҫамрӑксене спорта явӑҫтарас, ял культурине аталантарас тесе хӑй вӑхӑтӗнче нумай тӑрӑшнӑ, Кӑкшӑм шкулӗнче вырнаҫнӑ музей валли материалсем пухас енӗпе чылай ӗҫленӗ. Кӑкшӑм ял администрацийӗ ҫулленех ун ячӗпе спорт ӑмӑртӑвӗсене ирттерме пулӑшать.

Кӑҫал теннис ӑмӑртӑвне Кӑкшӑмри шкул ачисем хастар хутшӑнчӗҫ. Чи маттуррисем Тимофеева Марина, Григорьева Кристина, Васюткина Мария, Алексей Кириллов, Александр Проказин, Михаил Жандаров тата Николай Крылов пулчӗҫ.

Аслисем хушшинчи кӗрешӳ те хастар иртрӗ. Кӑкшӑмри культура ҫурчӗн баянҫи Шаров А.В. яланхи пекех хастар пулчӗ. Ҫӗнтерӳҫӗсем — Пӗрҫырлан ял тӑрӑхӗн спортсменӗсем Алексей Антонов, Валерий Лапин, Максим Казанбаев. Вячеслав Александрович ывӑлӗ Юрий Вячеславович пурне те виҫӗ, икӗ тата ер литр пылпа хӑналарӗ, кунсӑр пуҫне вырӑнти ял администрацийӗ кашнинех медаль, хисеп хучӗ тата парнесем парса чысларӗ.

Малалла...

Иртнӗ ҫулсенчи фестиваль саманчӗ. Л.Тарасова сӑнӳкерчӗкӗ.

«Туслӑх хӗлхемӗ» наци фестивальне ирттересси ҫулран ҫул вӑй илсе аталанса пырать. Вӑл темиҫе тапхӑра пайланать: малтанах ӑна шкулсенче, унтан район шайӗнче, юлашкинчен республикӑн тӗп хулинче ирттереҫҫӗ. Ака уйӑхӗн улттӑмӗшӗнче Комсомольски районӗнчи чӑваш чӗлхипе литературине, тӑван ен культурине юратакан ачасемпе вӗсен вӗрентекенӗсем ирех Комсомольскинчи иккӗмӗш номерлӗ вӑтам шкула пуҫтарӑнчӗҫ.

Килнӗ хӑнасене районти вӗрентӳ пайӗн методисчӗ В.Г. Петрова тата ҫак шкулта чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекен С.Г. Индюкова саламларӗҫ. Пурне те ӗҫре ӑнӑҫу сунчӗҫ. Информатика кабинетӗнче фестивальччен чылай маларах туса ирттернӗ тӗпчев ӗҫӗсем тӑрӑх хатӗрленӗ «Чӑвашлӑх тӗнчи» мультимедиллӗ хӑтлавсен конкурсӗ пулчӗ. Ӑна кӑҫал чӑвашсен пирвайхи композиторӗсене: Степан Максимовпа Федор Павлова, халӑхсене ҫутта кӑларакан Н.Ильминскипе В.

Малалла...

Райадминистраци залӗнче «Тӑвай районӗн 2011 ҫулхи бюджечӗ мӗнле пурнӑҫланни ҫинчен отчета ҫирӗплетесси» йышӑну проекчӗпе халӑх итлевӗ иртнӗ.

Кун йӗркинчи ыйтупа район администрацийӗн укҫа-тенкӗ пайӗн начальникӗ А.Г.Сергеев доклад каланӑ. Вӑл 2011 ҫулта муниципаллӑ бюджета пурнӑҫлассипе мӗнле ӗҫлени ҫинчен тӗплӗн чарӑнса тӑнӑ. Асӑннӑ ыйту тӑрӑх районти депутатсен Пухӑвӗн йышӑну проектне ырланӑ. Хушусемпе сӗнӳсене хыснапа экономика ыйтӑвӗсемпе ӗҫлекен депутатсен яланхи комиссийӗнче сӳтсе явса, депутатсен Пухӑвӗн черетлӗ ларӑвӗнче пӑхса тухма сӗннӗ.

И. Дубанов

«Сӑвӑллӑ географи» — Шупашкарти 38-мӗш шкулта тӑрӑшакан Иван Дубановпа Людмила Фадеевӑн анчахрах тухнӑ ҫӗне кӗнеки. Ӑҫтахсем каланӑ тӑрӑх ҫӗнӗ меслет ачасене ҫутҫанталӑка икенлӗн вӗрентме май парӗ, тавракурӑма самай анлӑлатӗ.

Ҫутҫанталӑк пуянлӑхне сӑвӑ чӗлхипе кӑтартма тӑрӑшни паянхи вӗрентес ӗҫре паллах ӗнтӗ пысӑк пӗлтерӗшлӗ ҫӗнӗ утӑм. Кӗнекере вырӑс тата ют ҫӗршыв сӑвӑҫӗсем кӑна мар, чӑвашри ӑстасем те йышлӑн пуҫтарӑннӑ иккен. Ҫак ӗҫри сӑвӑҫсен пӗрлӗхӗ тӗнче те пӗр йыш пулнине палӑртать ӗнтӗ.

Иван Дубанов Чӑваш Ен вӗренткенӗсем хушшинче чи паллисенчен пӗри, унӑн кӗнекисем тӑван ен пуласлӑхӗшӗн куллянакан кашни ҫын сӗтелӗ ҫинче. 38-мӗш шкулта ачасен ӑсне литературӑна хывакан Людмила Фадеевапа Иван Дубанов пӗрремӗш хут ӗҫлет пулин те вӗрентекенсене ҫӗнӗ меслет кӗнеки кӑмала кайнӑ. Чӑн та, чӑвашсем калашле, тӑрашсан ту ҫинче тулӑ пулать. Пӗрле йӗркеленӗ ӗҫ малалла та ӑнӑҫлӑ тӑсӑлтӑрччӗ — вӗренӳ ӗҫӗнче усӑ курма юрӑхлӑ ҫӗнӗрен те ҫӗнӗ кӗнекесем кӑлармалла пултӑрччӗ!

Чӑваш Ен Элтепӗрӗ Михаил Игнатьев акан 5-мӗшӗнче республикӑри мӗнпур ял хуҫалӑх пайӗсенче ӗҫлекенсен пухӑвне ирттернӗ. Кӑҫалхи ҫуркунне ҫӗр ӗҫченӗсене йывӑрлӑх питӗ те нумай кӳрӗ. Анчах та вӑл та мар паянхи хреҫчене ытларах сӗт хакӗ пӑшӑрхантарать — ҫуркунне вӑл ҫуллахинчен те, хӗллехинчен те самай сахалрах. Чӑн та ӗнтӗ, хӗлӗпе сӗт 13-14 тенкӗ тӑнӑ пулсассӑн, пуш уйӑх ҫитнӗ тӗле ӳнелсе те ӳнелсе пырать. Республика ертӳҫи каланӑ тӑрӑх ял хуҫалӑх министрӗ Сергей Павлов сӗт хакӗ ҫапла «аташни» пирки тӗпӗ-йӗрӗпех ӑнлантарса пама кӑҫал вӑхӑт тупатех. Чӑнах та ӗнтӗ, лавкара пӗр литр сӗт 30 тенкӗ тӑрать пулсассӑн, сӗт суса илекенӗн кӗсьине 14-16 тенкӗрен кая мар кӗмелле пек. Ӑҫта вара ҫав укҫа?

Ҫапла май Чӑваш Енӗн ял хуҫалӑх промышлинӗкӗсен пӗрлӗхӗ сӗт пуҫтаракансене пӗр литршӑн 12 тенкӗрен каярах мар тӳллетерме сӗнчӗ, алӑ пусса хут йышӑнчӗ.

Тин кӑна тенӗ пек Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗ хатӗрленӗ «Чӑваш чӗлхин ӑнлантаруллӑ сӑмах кӗнекин» 1-мӗш томӗ пичетрен тухрӗ. Нумай-нумай ҫул хатӗрленӗ ӑнлантару словарӗ вулакансем патне ҫитрӗ.

Нумай томпа кӑларма палӑртнӑ ӑнлантару словарӗн пӗрремӗш томӗ А — И саспаллисенчен пуҫланакан сӑмахсемпе паллаштарать. Авторсем чӑваш чӗлхин пуянлӑхӗпе илемне туллин кӑтартма тӑрӑшнӑ. Вулакан кашни сӑмахӑн пӗлтерӗшӗпе е пӗлтерӗш ярӑмӗпе, ҫирӗпленнӗ ҫыхӑнӑвӗсемпе тата стилистика уйрӑмлӑхӗпе паллашма пултарать. Тӑтӑш усӑ куракан сӑмахсемпе пӗрлех сайра тел пулаканнисем те, кивелнисемпе вӗр ҫӗннисем те ку словарьте вырӑн тупнӑ.

«Чӑваш чӗлхин ӑнлантаруллӑ сӑмах кӗнеки» тӑван чӗлхене хаклакан, ӑна тӗплӗрех пӗлме тӑрӑшакан кашни ҫыншӑн интереслӗ те усӑллӑ пулӗ. Ҫитес вӑхӑтра ӑна эсир «СУМ» лавккара туянма пултарӑтӑр — хакӗ 130 тенкӗ!

Ҫурхи кану кунӗсенче Тӑванкас шкул ачисем вӑхӑта савӑнӑҫла та пӗлтерӗшлӗ ирттерме тӑрӑшрӗҫ. Хӑш-пӗри Ҫӗмӗрле тӑрӑхӗн музейӗнче пулчӗҫ, теприсем юнашар ялти спорт керменне ҫӳрерӗҫ. Вулама юратаканнисем вара ҫыравҫӑсемпе тӗл пулчӗҫ.

Пирӗн тӑрӑхра ҫак кунсенче Дмитрий Суслин хӑнара пулчӗ. Ҫамрӑк ҫыравҫӑ шкулта вӗрентнӗ вӑхӑтрах кӗнеке ҫырмаллӑх вӑхӑт тупать иккен. Ун калавӗсемпе хӑйӗн сайтӗнче паллашма пулать имӗш. Тӗлӗнмелле те, Тӑванкас ачисем сайта тупса ҫыравҫӑн хайлавӗсемпе паллашма та ӗлкӗрнӗ иккен.

Хальхи вӑхатра ку ӗҫ пачах та мул кӳмест пулин теДмитрий Суслин хӑйӗн калавӗсене ятарласа ачасем валли ҫырать. Хайлавсенче хальхи вӑхӑтри ҫамрӑк паттӑрсем ӗлек авалхи хастар улӑпсем евӗр ырлӑхшӑн кӗрешеҫҫӗ, усала ҫӗнтереҫҫӗ.

Пуш уйӑхӗн вӗҫӗнче Чулхулара эрне хушши «Атӑл манӑн чӗрене юхса кӗрет» ятпа ташӑ фестивалӗ иртрӗ. Ӑмӑрту хаклавҫисем те хахальлисем мар — Мускавпа Петӗртен килнисем те пур. Пурте — ташӑ енӗпе ҫӗршыв шайӗнче палӑрнӑ ӑстасем. Ҫӗмӗрле хулинчи «Восход» кану керменӗнче вырнаҫнӑ «Экситон» ташӑ ушкӑнӗ те фестивале хутшӑнчӗ, ун чысне Валентина Лиховедпа Сергей Улицкий хӳтӗлерӗ.

Ачасене темиҫе ҫул ӗнтӗ Чӑваш Енӗн тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ Ирина Лиховед вӗрентет. Ташӑ енӗпе малти вырӑна йышӑнас тесен пайтах тертленме тивет иккен. Паянхи вырӑна улӑхиччен Валентинӑпа Сергей иртнӗ ҫулсенчи ӑмӑртусенче чи аялти картлашкасенчен пуҫланӑ, вӑхӑт та вӑй та шеллемесӗр тӑрӑшнӑ, малтан мала туртӑннӑ. Чӑнах та ӗнтӗ, Атӑл тӑрӑхӗнчи пур хуларан пуҫтарӑннӑ ташӑ ӑстисене ҫӗнсе иккӗмӗш вырӑна тухма кашниех пултараймасть пулӗ.

Ҫӗмӗрлери 6-мӗш шкул ачисем ҫулсерен ятарласа иртекен Космонавтика кунне халаланӑ чупӑва хатӗрленеҫҫӗ. Кӑҫалхи чупу А. Николаев тата П. Попович тӗнче уҫлӑхне вӗҫсе кайни 50 ҫул ҫитнине палӑртма кирлӗ. Анатолий Котов пуҫарнипе ачасен ушкӑнӗ пуш уйӑхӗн вӗҫӗнчех хатӗрленме пуҫланӑ имӗш.

«Кондор» ятлӑ ушкӑн Ҫӗмӗрлере ҫирӗм ҫул ытла ӗнтӗ ӗҫлет, халӗ вӑл хӑйне пуҫаракан В. Соловьев ячӗпе хисепленет. Ушкӑнра халӗ 10 каччӑ, вӗсенчен улттӑшӗ кӑҫалтан ҫеҫ чупма пуҫласшӑн-ха. Барсуков Сергей, Алиев Заур, Иванов Роман, Кузьмин Павел, Чумерин Владимир, Константинов Олег: пур ача та 10-мӗш классра вӗренет. Яланхи пекех «Кондор» ушкӑн Ҫӗмӗрле хулинчен Шуршӑл ялне ҫити чупма тӗллев лартнӑ, ҫулӗ инче те йывӑр, ҫавӑнпа та хатӗрленмелли пайтах-ха. Ачасем А. Котов сӑнаса пынипе ҫул ҫине кун сиктерсех тухаҫҫӗ, кашни хутӗнчех чупу тӑршшӗне вӑрӑмлатаҫҫӗ.

Тетелти «СУМ» лавкка ӗҫлеме пуҫланӑранпа ҫулталӑк ҫитрӗ! Ӑна хута яни пирки шӑп та лап акан 2-мӗшӗнче пӗлтернӗччӗ.

Ҫулталӑк иртнӗ хыҫҫӑн таварсен йышӗ 300-е ҫывхарни пирки асӑнма пулать. Паллах, вӗсем хушӑнсах пырӗҫ — ак, ҫитес вӑхӑтра та лавккара темиҫе ҫӗнни вырнаҫмалла. Ҫак 12 уйӑх хушшинче пурӗ 44 саккас тунӑ. Нумай-и, сахал-и? Сахал, паллах, анчах та реклама пулманнине шута илсен — ҫителӗклӗ пек туйӑнать. Саккасҫӑсем Раҫҫейӗн пур тӑрӑхӗсенчен те пулчӗҫ — Чӑваш Ен (9 саккас), Шупашкар (4), Мускав (3), Пушкӑртстан (3), Чӗмпӗр (2), Мускав облаҫӗ (2). Ҫавӑн пекех туянакансем Самар облаҫӗнчен, Перӗм енӗнчен, Тӗмен облаҫӗнчен, Тутарстанран, Кисан облаҫӗнчен, Кемӗр хулинчен, Екатеринбургран, Якутинчен, Тула облаҫӗнчен пулчӗҫ. Анлӑ-и? Ҫапла пуль тетпӗр.

Шел те, тӗрӗслев шайӗнчен халӗ те тухаймарӗ-ха вӑл — туса ҫитерейменни нумай мар пулин те ҫук мар ҫав. Вӑраха тӑсӑлнин сӑлтавӗ те пур — ӑна эпир тӗппипе ҫӗнӗрен ҫырса, хатӗррипе усӑ курмарӑмӑр.

Малалла...