Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Сире чĕкеç пекех телейлĕ терĕç,

Пур терĕç хул çинче чăпар тĕпек.

Вăл амăшĕ пекех чипер те çепĕç.

Халех хастар иккен — хăй ашшĕ пек.

Тата мĕн кирлĕ? Пурте çитлĕ мар-и?

Чуна йăпатмăш та, юратакан та пур.

Ан кайтăр умăртан чĕкеç пасарĕ,

Пӳрт çамкине ан лектĕр пăрлă юр.

Пĕрре мана Салма ялне доклад тума ячĕç.

Çитрĕм яла.

Халăх пухăниччен, вăхăта ахаль ирттерес мар тесе, ял Совет президиумĕпе пĕчĕк канашлу туса ирттерес шухăшпа, стенисене тул енчен тĕкĕсем панă хурал пӳртне пĕшкĕнсе кĕтĕмĕр.

Пӳрчĕн чӳречисем витĕр çĕрле тăман кĕмелле, урайĕ — тăпраран. Кăмаки пур та, мăрйи çук, — хулигансем ишсе антарнă пулмалла.

Чалăш Куçма пек чалăшса кайнă кутник çине ларса пĕчĕк заседани туса илнĕ чухне кĕтмен çĕртен çурăм кĕçĕтме пуçларĕ. Унтан хыçап, кунтан хыçап, малтан хыçап, кайран хыçап, — тем чухлĕ хыçсан та, хыçса тăранмалла мар. Манпа пĕрлех пĕр харăс ял Совет пуçлăхĕ те хыçкаланать, çыруçи те хыçкаланать. Пăрçа ерсе тулнă пире. Сикекен пăрçа.

Пăрçа аптратнă пирки хамăрăн канашлура мĕн калаçмаллине лайăххăн сӳтсе явмасăрах, васкасах тухрăмăр хыçкаланса халăх патне.

Радио çинчен, «хыттăн говоритель» çинчен, электричествăн аслатиллĕ вăй-хăвачĕ çинчен доклад тума тытăнтăм. Докладри сăмахсем шыв пек юхаççĕ, сăмах хыççăн сăмах тухса пырать, мĕншĕн тесен пăрçисем васкатаççĕ.

— Электричество, — тетĕп. — Ой, вăл электрицă тени... пăрçа... Америкре электрицăпа çынсене вĕлереççĕ. Çынсене кăна мар, çын пăрçисене те пĕтерме пулать унпала. Электрицă. Ох, пăрçа, ох, вăл... тӳсмелле мар кĕçтет... электрицă.

Малалла

Хĕртсе пăхать хĕвелĕ

Яп-янкăр тӳпере.

Ишме-чăмма пит меллĕ

Тап-тара кӳлере.

Вăрманĕ те илемлĕ,

Туртать-çке хăй патнех.

Çырла пухма çитетпĕр

Эпир те ĕшнене.

Паян мана санран салам каларĕç,

Сăнна умма кăларчĕç шӳтлесех:

Пĕлместпĕр — саншăн те пилеш, те каврăç,

Те хурăн пулса юлчĕ вăл тесе.

Эс каврăç мар. Шур хурăнăм пулмарăн.

Ман йăмрасарăн пĕртен пĕр йăмри —

Эс шухăш-кăмăлран тухса каймарăн,

Упрантăн-юлтăн, пултăн асăмри.

Антив, ретрен керлетĕр йăрăс хурăн,

Ем-ешĕллĕн пуç тайтăр чăрăш-хыр,

Асран кайми йăмра, чĕр халлĕн пурăн,

Турат çумне турат хушса юп кур.

Тураттусем çуллен папка кăларĕç,

Кăчки çинче хурт вĕçтĕр сĕрлесе.

... Паян мана санран салам каларĕç,

Сăнна умма кăларчĕç шӳтлесе.

Кӳкеç.

2

Эсĕ мар-и вара юнашаррăн утсаттăн

Хăйпăлкка хĕрринчи шур юра йĕрлесе?

Кăпăш тумлă шап-шурă черченкĕ мăн садăн

Илемне ăнланаттăмăр иккĕн пĕрле.

Куçăмран тинкерсе эсĕ мар-и калаттăн

Мĕн тери ăшăран ăшăрах сăмахсем?

Нартукан каçĕнче эс мана саламлаттăн —

Халь ăçта-ши вара çав мерчен-ахахсем?

Анкарти çуммине кăпăш юр сапăнсассăн

Эс тухмарăн тепре йăлт пĕле тăркăчах —

Хăйпăлкка хĕррипе халь утатăп хăраххăн,

Пĕчченçи ӳпкелетĕп çак капăр каçа.

Эс мĕн-ма килменни маншăн вăрттăнлăх мар-тăр:

Урăх çул юппинче тĕлпулу сан паян...

Анкартиллĕ пахча пурпĕрех капăрлантăр,

Ман пекех ыттисем ăна савччăр ялан!

1961, раштав, 30.

Урмаел — Шупашкар.

Ылтăн кĕркуннеччĕ, çулçă тăкăнатчĕ.

Пĕр-пĕччен утаттăм кӳршĕ ял шкулне.

Яш чĕре сикетчĕ, тĕлпулма хавасчĕ,

Тĕл пулсан хыпатчĕ çулăм чĕрене.

Çамрăклăх вылятчĕ, кăварлă çунатчĕç

Вунулттă тултарнă хĕрĕн тутисем.

Пĕр сана курасшăн, пĕр санпа пуласшăн.

Телее тупасшăн пулнă пĕрлешсе.

Иртре яшлăх шавĕ, юрату ултавĕ,

Асăнмалăх юлчĕç хуçăк кăмăлсем.

Халь кампа-ши, тусăм, юнашар утатăн?

Кам çине пăхаççĕ хăмăр куçусем?

Ылтăн кĕркунне те, ешĕл çуркунне те

Пĕр-пĕччен тухатăп укăлча умне.

Эс мана мансан та, эп сана кĕтетĕп.

Манас марччĕ санăн Таккавар ялне.

Пĕр çуллахи ăшă каç эпир ачасемпе урамра лараттăмăр. Пирĕн хушăра Микулай пичче те пурччĕ. Вăл ватă ĕнтĕ, çитмĕл пилĕк çула кайнă. Çапла вылякаласа та калаçкаласа ларнă хушăра кӳршĕсен лашипе тихи те пирĕн умран иртсе кайрĕç. Микулай пичче кăштах шухăша кайса ларчĕ, пире те шăпланма хушрĕ. Вăл пире ĕлĕк-авалах пулса иртнĕ пĕр пулăм çинчен каласа пама пуçларĕ: «Çак лашапа тихана курсан мана тахçан авалах пулса иртнĕ пĕр самант час-часах аса килет. Сире те çак ĕç çинчен каласа кăтартам. Пирĕн ялта Иван ятлă пĕр вăтам хресчен хăйĕн çемьипе пурăннă. Вăл хытăрах çын пулнă. Хуçалăхра лаша та тытнă. Анчах лашине вара хăй лайăхах пăхман: «Лашан ĕçлемелле унăн, çисе выртмалла мар», — тенĕ. Апатне те çителĕклех паман. Ачисем ашшĕ килте çук чухне ăна вăрттăн апатлантарнă. Ашшĕ çакна сиссен питĕ ятлаçнă.

Пĕррехинче вĕсем лашине кӳлеççĕ те тырă вырма уя тухаççĕ. Тырă пуссийĕ вăрман хĕрринче вырнаçнă. Лашана тăварса тихипе курăк çиме çапса хăварать. Инçех те мар пĕчĕк ача кӳмере выртнă. Кил хуçисем вара тырă вырма пикеннĕ. Вĕсем çапла ĕçлесе инçетех çитеççĕ. Шăп çак вăхăтра çĕлен шуса тухнă. Вăл çак ача кӳми патнех çитнĕ. Лаша, теме сиссе, питĕ вăйлăн кĕçенме, тапăртатма пуçланă. Тихине вара аяккалла хăваланă. Лаша кĕçеннине илтсе тем пулмарĕ-ши тесе ача амăшĕ хыпăнса ӳкнĕ, анчах та Иван пичче ăна хăтăрса тăкнă. Çĕлен ача патне çитсех пынă. Хайхи лаша мĕн пулассине пĕлмесĕрех çĕлене çăварĕпе аяккалла ывăтса янă. Икĕ уран тăрса çĕлен çине пуснă, анчах çĕлен çаврăнса лашан урине сăхса илме пултарнă. Урхамахĕ хыттăн кĕçенсе илет те икĕ уран тăрса тепĕр хут çĕлен пуçĕ çине пусать, хăй те йăванса каять. Çакна курсан пурте лаша патнелле ыткăнаççĕ. Хуçисем чупса çитсен лаша мĕнпур вăйне пухса пуçне йăтса пăхать. Унăн умĕнче тиха чупса çӳрет, кӳмере ача сасă парса выляса выртать иккен. Лашан икĕ куçĕнчен те куççӳль юхса анать, пуçне хурать те куçĕ хупăнать. Лашана мĕн пулнине никам та ăнланман. Ун айĕнчи çĕлене курсан çеç Иван пичче ача пурнăçне çак лаша çăлса хăварнине ăнланса илнĕ. Вăл тӳрех ĕсĕклесе макăрса янă. Лашана лайăх пăхманнишĕн ун умĕнче каçару ыйтнă. Анчах та вăл кая юлчĕ.

Малалла

Шăнкăрав сан сасса асилтерчĕ,

Сан пекех вăл хавас та таса.

Тен, сана та салам вăл çитерчĕ —

Ман пекех пуль кĕретĕн класа.

Асилетĕп сана, асилетĕп

Тупа тунă пекех манмасса.

Уй-вăрман урлă вĕçтĕр тивлетĕм,

Кĕтĕр юрă пулса сан аса.

Мăшăр-мăшăр куçсем тинкереççĕ,

Юрату пек вĕсем тап-таса.

Пĕр чĕнмесĕр сан евĕр кĕтеççĕ

Калайман сăмахха каласса.

Асилетĕп сана, асилетĕп

Тупа тунă пекех манмасса.

Уй-вăрман урлă вĕçтĕр тивлетĕм.

Кĕтĕр юрă пулса сан аса.

1961, авăн, 15.

Урмаел вăтам шкулĕ.

Мĕншĕн телей шырарăм

Эп хам телейсĕр чух?

Телейĕм пĕрех те манăн

Вăрах тăсăлаймĕччĕ, çук...

Мĕн-ма ĕмĕтре юратрăм

Чăн пурнăçри пекех?

Вĕчĕрхенӳ çеç вăратрăн,

Чĕлтĕр чечек пек пике...

Ма кăлăхах ăмсантăм

Лайăх пĕлсе тăрсах?

Тĕлĕк пекех ăсантăн

Ман ĕмĕте пăрса...

1961, çурла, 30.

Каçал, Урмаел.

Çумăр çăвать, çумăр çăвать,

Çăвать иртенпех.

Эп ларатăп асаилсе

Иртнĕ кунсене.

Хушса юрламалли:

Çумăр çăвать, çумăр çăвать,

Çăвать кăçал çăвĕпех.

Çумăр витĕр эс килессе

Эп кĕтетĕн куç пекех.

Ун чух те çаплах çумăр,

Çумăр çăватчĕ.

Пирĕншĕн вăл килĕшӳллĕ,

Юратуллăччĕ.

Хушса юрламалли.

Эп утаттăм çумăр витĕр

Çерем çийĕпе.

Эс килетĕн мана хирĕç

Вĕри чĕрепе.

Хушса юрламалли.

Çумăр витĕрех хавассăн,

Утатпăр пĕрле.

Эс пыраттăн манпа çумăн

Ăсатма киле.

Хушса юрламалли.

Халь ларатăп эпĕ пĕччен,

Кантăк умĕнче.

Çумăр пек куççуль юхать

Манăн пит çинче.

Хушса юрламалли.