Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

(юрă)

Шухăша кайса тăратăп

Шупашкар çыранĕнче.

Ман умра илемлĕ Атăл,

Лăс вăрман ун леш енче.

Марисен вăрманĕ анлă,

Туртăнать унта чĕрем:

Вĕсемпе эпир тăванлă

Пурăнатпăр ĕлĕкрен.

Ăшшăн-ăшшăн çупăрлаççĕ

Çут хумсем çырансене:

Салам янă пек куçаççĕ

Марирен Чăваш енне.

— Атьăр, тусăмсем, паян хамăрăн пуçлăха тăн кĕртетпĕр! — сĕнчĕ пĕррехинче пирĕнпе пĕр цехра тăрмашакан Антун кăнтăрлахи апат вăхăтĕнче.

Çак вăтăр çула та çитмен хусах, хăмла шалчи пек икĕ метра яхăн ши! ӳснĕскер, Петĕр патшана аса илтерет.

— Мĕн-мĕн... Кама тăн кĕртетпĕр тетĕн? — куçне-пуçне чарса пăрахрĕ Юркка Антун çине кăнн! пăхса. Юркка Антунран пĕр чавса тăршшĕ кĕскерех пулсан та хулпуççи анлăшĕпе унран чыла-ай сарлакарах. Кире пуканĕ çĕклеме юратнăран ун çумне «Кире Пукан» хушма ят çыпăçтарнă.

— Хамăрăн пуçлăха тетĕп, клух-хуй! — тепĕр хутчен, анчах кăшкăрса калать Петĕр Патша. — Мĕн, Кире Пукан, эсĕ ирхине хăлхуна çума маннă-им? — витлесе илме те манмасть хăй.

Эпир, Антунпа Юрккасăр пуçне тепĕр сакăр çын, вăрăм сĕтел хушшинче апатланса ларакансем, пĕр-пĕрин çине ăнланмасăр пăхса илетпĕр. Ара, пуçлăх çине алă çĕклесе тимĕр решеткеллĕ çурта хупса лартаççĕ вĕт. Судăн пирĕнсĕр те ĕç нумай.

Халиччен пирĕн цехра лару-тăру йĕркеллехчĕ-ха. Продукци кăларасси ӳснĕ май шалу çулсерен хушăнатчĕ. Лайăх ĕçлекенсем преми те илкелетчĕç. Нумаях мар пулсан та, çавах — плюс. Арăм пĕлмен хушма укçа. Смена вĕçленнĕ хыççăн сăра ĕçмелĕх те пулин кĕсьере нухрат пур.

Малалла

(юрă)

Сенкерленчĕ шуçăм...

Çеçкере палан.

Пулăттăм эп, тусăм,

Ĕмĕр санпалан.

Улăха анатăп,

Кайăп вăрмана —

Асăмрах тытатăп,

Чунăм, эп сана.

Иккĕн тĕл пулсассăн,

Шӳтлĕн калаçан:

Эп сывлатăп ассăн,

Эсĕ йăл кулан.

Мăшăр хăмăр куçăм,

Ан çунтар чуна:

Каласамччĕ уççăн

Хăвăн шухăшна.

Вăрăм çӳçлĕ пупсене

Çакă пулать акафист —

Чĕркуçленсе кĕл тума,

Виçĕ гласпа юрлама.

Кӳпшек питлĕ пачăшкă!

Акафиста пуçличчен

Кăтра пуçна тăхăнсам

Шĕвĕр тӳпе-скуфия.

Хура вăрăм тум çинчен

Тăхăнса яр ризуна,

Мăн хырăмлă пилĕкне

Çутă ука пиçиххи

Туртса çыхам хыçалтан.

Чиркӳ хурал çыннине

Тăнкăл-тăнкăл чан çаптар —

Акафиста кĕлтума

Çыннисем те пухăнччăр.

Акафиста пуçличчен

Ик аллуна ярса пăх;

Ăна-кăна чикмешкĕн

Тăвăр мар-и кĕсйӳсем?

Кала-малла пăхкала —

Пухăнчĕç-и çыннусем.

Çын нумайрах пухăнсан,

Эс акафист кĕллишĕн

Укçа чылай пухăн вĕт.

Тиечукĕ юрлатăр

Виççĕмĕшле кĕвĕпе,

Ун хыçĕнчен карчăксем

Тута пăрса анрашчăр.

Ĕнтĕ эсĕ, пуп мучи,

Пуçа çӳле ывăтса,

Пилĕк таран тайăлса,

Виç пӳрнепе сăхха пер —

Сăхха пер те укçа çап.

Çӳлти тура тархасла —

Вилнĕ çынна чикнĕшĕн

Малалла

Шевле юлташ, эп сана

Çĕнĕ çулăн ячĕпе

Çĕнĕ çулта çĕн телей

Пултăр тесе сунатăп.

Ырă чипер пурнăçăн

Сăн-сăпатне пăсакан

Усал этем хушшинчи

Усаллăхсем çакă çул

Сан яхăна ан пыччĕр.

Савăнăçпа ырлăхран,

Çăкăр-тăвар пурлăхран

Сирĕн çитес кун-çулсем

Пĕртте катăк ан пулччăр.

Çакă çултан пуçласа

Тăхăрвунна çитиччен

Чунпа чĕре савăнăç —

Çут çунталăк ырлăхĕ

Сирĕнпеле яланах

Куллен-кунах çӳретĕр.

Шевле, санăн ĕçӳсем,

Пуçри шухăш хăвачĕ

Çамрăк вăйлă чĕрери

Мĕнпур хастар — пурĕ те,

Тинĕс хум пек шавласа,

Тĕттĕм чăваш халăхне

Ыйăхĕнчен вăратчĕр.

Тӳрĕ çынсем йăнăшпа

Суда-мĕне лексессĕн

Хăвăн вăйлă чĕлхӳпе

Эс вĕсене хăтарсам.

Эсĕ, Шевле тăванăм,

Этем тăшман-усала

Чăн сăмахпа хăратса

Цицерон пек айăпла.

Çĕнĕ çула халь эсир

Алла-аллăн тытăнса

Иккĕн тухнă мăшăрăн.

Сире телей çул çинче

Пултăр тесе калатăп.

Посвящается поэту Я.Е. Курмышскому

Одинокий ты, поэт

В мире грязной суеты

Зависть, злоба, клевета

Лишь забавы для тебя...

Сваты, кумы, тетушки

За правдивый твой язык

Злобно смотрят на тебя.

Униженных и сирых

Утешаешь словом ты...

К полной жизни, счастливой

Громогласно всех зовешь.

Низость, подлость и обман

Обличаешь ты всегда...

Властелину никогда

Венки лести не плетешь;

Звону злата, серебра

Твоей гордой головой

Ты поклоны не кладешь...

I

Поезд чашкăрса пырать. Вагон чӳречи витĕр телефон юписем, аслă улăхри утă капанĕсем, хирĕç килекен автобуссем вĕлтлетсе юлни курăнать. Хушăран кĕрхи çĕртме тăвакан тракторсен шавĕ илтĕнсе каять. Кайсан-кайсан пирĕн поезд аслă вăрмана чăмса кĕрет... Вăрман саралнă ĕнтĕ, чи илемлĕ лĕпĕш евĕр вĕлтĕртетсе вĕçеççĕ ылтăн çулçăсем.

Пĕр çамрăк йĕкĕт, куперен тухса, вагон чӳречи умне пырса тăчĕ. Кĕр илемĕ йăпатать пулас ăна, чылайччен пăхса пычĕ вăл чӳречерен. Ман унпа, темшĕн, калаçас килчĕ; аван кăмăллă йĕкĕт пек туйăнчĕ вăл. Вара эп пирус кăларса ун умне пырса тăтăм.

— Шăрпăк пур-и сирĕн, юлташ? — ыйтрăм эпĕ.

— Пулма кирлĕ, пур, пур... — хирĕç сăмах хушрĕ вăл. Хăй çавăнтах кĕсйинчен шăрпăк кăларса пачĕ.

— Инçе каятăр-и?

— Канашра анмалла. Унтан... Çĕмĕрле, тен, илтнĕ те пулĕ?

— Илтмесĕр, ак ĕнтĕ! Эпĕ хам та çав енченех.

Эпĕ ун ятне ыйтса пĕлтĕм. Арсений ятлă иккен вал. Çапла эпир иксĕмĕр те вăл вырнаçнă купене кĕрсе лартăмăр. Вăл çавăнтах «Люкс» ятлă пирус пачкине ман умма кăларса хучĕ. Пĕр пирусне чĕртсе, каллех чӳрече витĕр пăхса илчĕ:

Малалла

Çак çĕр çине çураличчен —

Сар кайăксен сăмсисенчен

Эпир, тет, сас параттăмăр;

Пăхаттăмăр чечексенчен,

Ташлаттăмăр шевлесенче...

Çĕршывăм, çĕрĕм-шывăмçăм,

Сĕткенӳпе чун сывă ман.

Уй-хирӳсем, çыр-варусем —

Асаттесен ячĕпелен.

Ĕмĕр-ĕмĕр, çĕршывăмçăм

Çав уй-хиртен тăван-пĕтен

Пирĕн чуна пуçтарнă, тен.

Юнра-чунра, çĕршывăмçăм,

Çав çĕр сĕткен сип шывĕ ман.

Çĕр айĕнче тăван выртать,

Çĕр айĕнче аттем выртать... —

Сана эп, çĕрĕм-шывăмçăм,

Тăван тесе ыталăп та,

Аттем тесе чуп тăвăп та —

Юратнă çĕрĕм-шывăмçăм,

Эс — пурнăçăм, çут шанăçăм.

— Мĕн сăнатăн тĕмсĕлсе эс каçсерен? —

Ыйтрăм Атăл хĕрринче сар йĕкĕтрен

Шыв çине пăхать те йĕкĕт, хуравлать

— Уйăх çулĕ-çке чуна, — тет, — ачашлать.

Калаймарăм хирĕç нимĕн те вара,

Тем çитмен пек пулса кайрĕ таврара...

Çыр хĕрне кунта пĕр çырă хĕр килетчĕ,

Ун çӳç çулĕ уйăх çулĕ евĕрлехчĕ.

— Мĕн тăнлатăн хумханса эс ирсерен? —

Ыйтрăм эпĕ улăхра сар йĕкĕтрен.

Тем итлет-итлет те йĕкĕт, хуравлать

— Карăшсен сасси чуна, — тет, — ачашлать

Калаймарăм хирĕç нимĕн те вара,

Тем çитмен пек пулса кайрĕ улăхра...

Çырă хĕрĕн çут пушмакĕ карăш пекчĕ,

Утнă чух вăл кăрш та кăрш тесе илетчĕ.

— Мĕн юрлатăн савăнса эс чĕререн? —

Ыйтрăм эп пĕр ирхине сар йĕкĕтрен.

Шăхăрса илет те йĕкĕт, хуравлать:

— Шуçăмран тухнă хĕвел савăнтарать.

Калаймарăм хирĕç нимĕн те вара,

Тем çитмен пек пулса кайрĕ чунăмра...

Чăр пăхсан хĕр шуçăм евĕр хĕрелетчĕ,

Шуçăмран-çке ман хĕвел тухас пекехчĕ.

Çурхи çемçе тăпра — ачалăх:

Мĕскер акатăн — çав ӳсет.

Эппин, çӳп-çапсăр пултăр вăрлăх,

Кайран ан тивтĕрччĕ ӳпкев.

Куçа саван калча вăл — яшлăх!

Тасат куллен, сыхла чиртен.

Вара тулли пучах çеç кашлĕ

Эс акнă анлă уй-хирте.