Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Эпĕ кунсерен темиçешер çыру илсе тăратăп. Ман пата тĕрлĕ вырăнсенчен тĕрлĕ чĕлхесемпе çырусем ярса, манăн халлапсене пур çĕрте те ватти-вĕттипех кăмăлласа вулани çинчен пĕлтереççĕ. Акă паян эпĕ Тукаль ялĕнчи шкулта вĕренекен ачасенчен çакăн пек çыру илтĕм:

«Хисеплĕ Çтаппан пичче!

СИРЕ ЮРАТАКАН АЧАСЕМ».

Чăнахах, эпĕ кăвакал та, пăчăр та, ăсан та пайтах тытса курнă, вĕсене тытас тĕлĕшпе те эпĕ чи чаплă сунарçă шутланнă. Манран хамăр таврари сунарçăсем кăна мар, Çĕпĕрти сунăрçăсем те шалтах тĕлĕнетчĕç.

Малалла

В. Смирновăна

Хĕл сиввийĕ кăчăр-кăчăр!

Ак пуçларĕ юрлама.

Ман çумра эс, савнă пăчăр, —

Çук, шăнтаймĕ шартлама.

Эс шăнсассăн — хĕмлентерĕп,

Шĕл кăварлă ман чĕрем.

Сан чунна яр! çĕклентерĕп,

Чухăн мар эп кĕвĕрен.

Çич тĕспе çеçке çуртарăп

Шур юр витнĕ улăхра.

Ту-сăрта та ташлаттарăп

Саншăн эл çак вăхăтра.

Эс паян сирсе антартăн

Ман çири хĕн-асапа.

Чунăма эс юрлаттартăн,

Вутăш пултăн эс манпа...

Хĕл сиввийĕ кăчăр-кăчăр!

Тулнă уйăх шап-шурах.

Савнă тусăм, савнă пăчăр,

Эс утатăн ман çумрах.

(Митта Ваçлейĕ вилсен)

Сан иртнĕ ĕмĕрӳ, çĕре кĕнĕ поэт,

Çеçпĕл Мишши

Çил улать, çил улать, çил улать —

Этем пек хӳхлесе вăл чупать.

Эп утатăп хирпе пĕр-пĕччен,

Вăй кайса, тăрăнса ӳкиччен...

Кăра çил, эс ытла ан ула,

Тăвăлна каялла хăвала.

Çумăрпа ан кастар, ан лӳшкет —

Чĕрем хурлă, капла та йĕрет:

Чăвашстанăм хӳхлет татăлса,

Поэт кайрĕ пиртен уйрăлса.

Каласамăр, хирсем, вăрмансем,

Çак хуйха эп епле-ха тӳсем?..

Чунне хуçрĕ, тылларĕ тĕрме,

Анчах Чăнлăх — памарĕ çĕрме!..

Хĕпĕртетчĕç çумри тусусем,

Çунатланчĕç каллех сăввусем.

Ĕçлеме пуçласаччĕ хастар —

Паян, Çĕрĕм, куççулĕ юхтар...

Çĕкленсемччĕ, поэт, куçна уç,

Эсрелсен çавине шартах хуç!

Çук çав, сăвăç тетем вăранмасть,

Чĕремри вут-кăвар пусрăнмасть.

...Çил улать, çил улать, çил улать —

Тĕнчепе тулашса макăрать.

Малалла

Этем пĕр вĕçĕмсĕр ĕçлет вай пур чухне.

Хевти пĕтсессĕн те шутлатъ ĕç пиркиех:

Пурнăçлайман иккен вăл чи кирлисене...

Епле кулянмăн-ха? Сăлтав çителĕклех.

Илмест асне те вăл çак эрлĕ вăхăтра,

Этем тĕнчин йĕркийĕ-çке — хăйне кура:

Вăл пысăк çын-и е пĕчĕк çын-и — пурпĕрех

Пурнăçланман ĕçсем юлаççĕ кашниннех.

Юлаççĕ çав, юлаççĕ сахал мар вĕсем —

Малаш тĕллевлĕ, илĕртӳллĕ ĕмĕтсем.

Çав ĕçсене йăлт пурнăçлас тăк çĕр çинче,

Çăтмах пек чаплă пулĕччĕ мĕнпур тĕнче.

Тăван ене çитсен,

Пĕр тăхтамасăр

Эп антăм Сурăм хĕррине каллех.

Хумсем çине пăхса сывларăм ассăн, —

Чупаççĕ-мĕн вĕсем, кунсем пекех.

Мана авал, яш каччă чух,

Вăл ыррăн

Кĕтсе илетчĕ сумлăха кура.

Ун тăрă шывĕнче хавассăн, сыввăн

Чӳхеннипе вылятчĕ вăй ăшра.

Çыран хĕрне вăййа тухсан,

Хĕрӳллĕн

Пĕрлешĕнсессĕн хĕмлĕ алăсем,

Вĕçетчĕç Сурăм тăрăх çĕкленӳллĕн

Савнисемпе янратнă юрăсем.

Паян мĕскер?

Илемлĕ кĕвĕ-çемĕ

Янкăсланмасть пачах та — шăпăртах.

Мĕн пулнă çамрăк халăха ку темĕн? —

Шута ярать мана ку самаях.

Пăхатăп та,

Тавралăх шупкаланнă,

Шур хурăн хăрнă темĕншĕн тата.

Ун айĕнче эп сăвăсем хайлаттăм,

Кун-çул пирки шутлаттăм çакăнта.

Çыр хĕррипе выртатчĕ эп йĕрленĕ

Çинçе сукмак авкаланса...

Халь çук.

Сукмак кăна-и, çул та çеремленнĕ, —

Ик вăхăтăн çукрах-мĕн çураçу.

Шыв çеç çаплах-ха çутă,

Калăн, тĕкĕр!

Малалла

Курнавăш ялĕ Елчĕк тăрăхĕнчи чи авалхи ял пулнине ламран лама куçса пынă сăмахлăхран та пĕлме пулать. Тахçан авал, 16-мĕш ĕмĕр вĕçĕнчех кунта пирĕн несĕлсем килсе ларни паллă. Сăмахлăха ĕненес-тĕк, Кăрăç папай тата унпа пĕрле килнĕ çичĕ çын никĕсленĕ-мĕн пирĕн яла. Малтан хальхи Тăвай районĕнчи Тушкил ялĕнче пурăннăскерсем, çынсем тĕрлĕ вăрă-хурахсем пыра-пыра тапăннине тӳсеймен, çĕнĕ çĕрсем шыраса шăпах пирĕн тăрăха пырса тухнă. Инçе çулта самаях ывăннăскерсем, Кăрăç папай тата унпа пĕрле пыма килĕшнĕ çыннисем пĕр пĕчĕк çырма хĕррине çитсен ларса канма шутланă. Илемлĕ тавралăх: кăвак тӳпере сарă хĕвел йăлтăртатса пăхнă, кайăк-кĕшĕк юрри чун-чĕрене савăнтарнă. Юнашарах тăрна куçĕ пек тăрă шыв шăнкăртатса юхса выртнă.

— Акă вăл эпир шыракан çĕр, кунта тăпри те ака-суха тума аван, тухăçлă тыр-пул та çитĕнтерĕпĕр, — тенĕ Кăрăç папай. Çапла пуçланса кайнă тет пирĕн Курнавăш ялĕ.

Пирĕн ялта мăн асаттесенчен сыхланса юлнă вырăн ячĕсем те самаях: Тукшик, Юмансар, Таттăрла, Укашăн… Тукшик — чăвашсем Христос тĕнне ĕненме пуçланичченхи ятах. 14 гектара яхăн шутланса тăракан çĕр лаптăкĕнче халĕ хуçалăх ферми, кĕлечĕ, йĕтемĕ вырнаçнă. Тахçан унта сиплĕ курăклă улăх тăсăлса выртнă. Ячĕ те Тукшик текен çамрăк ячĕпе çыхăннă.

Малалла

Ç.Элкере

Саватăп эпĕ август уйăхне, —

Ун капăр илемне,

Ун тулăхне.

Саватăп сарăхма тытăнайман

Вăй-хал тапса тăран йывăçсене;

Сад пахчисен кĕрен сăнне саватăп!

Вĕсен сĕткенлĕхне юрра хыватăп.

Саватăп эпĕ август уйăхне, —

Ун капăр илемне,

Ун тулăхне.

Саватăп сарлака улăхсенче

Ыйха кайса ларан капансене,

Сенкер тӳпен чаршавĕ айĕнче

Хирсем хуллен сар хум кустарнине.

Комбайнсен кĕрне-шавне саватăп?

Вĕсен хастарлăхне юрра хыватăп.

Саватăп эпĕ август уйăхне, —

Ун капăр илемне,

Ун тулăхне.

Саватăп кун-каçах ян-янракан

Анкартисен хĕрӳ симфонине.

Вăл, шăплăха сирсе, таçтан-таçтан,

Ял çийĕн те уй çийĕн кумнине.

Янташăмсен вăр-варлăхне саватăп!

Çĕн тыррăн хăватне юрра хыватăп.

Саватăп элĕ август уйахне, —

Ун илемне!

Ун тулăхне!

Ун юррине!

1963-1965

Тӳпере яланах хĕвел мар-тăр,

Пурнăç çулĕ

Çатма пек çул мар-тăр:

Сахал мар, тен, тĕл пулăн тумхах,

Чун-чĕресĕр йăх-ях та...

Анчах —

Темĕнле шартлама сивĕре те

Пирĕн кăкăрсенче

Ĕмĕрех

Вутлă-çулăмлă шанчăк вĕретĕр:

Çиеле тухĕ

Тĕрĕслĕхех!

Л.Р.

Тăван халăхна

Ĕмĕрне те ан ман:

Асра та, ăшра та вăл

Пултăр ялан.

Ăна чун-вартан

Юратмарăн пулсан,

Ытти халăха та

Саваймăн нихçан.

Урамра çăвать-и юр е çумăр,

Е тăман-и витнĕ çĕр питне,

Пурнăçу пулсан та питĕ ăмăр

Тав туса эс пурнăн тĕнчене.

Куççульпе сан чун, тен, макăрать-тăр,

Чĕрене çурать, тен, сив сăмах...

Пурнăçа тур çырнипе пурнатпăр —

Пурпĕрех шыратпăр-çке çăтмах.

Çил-тăман пек туйăмсем улаççĕ:

Çиçĕмĕ çиçет те — аслати.

Чĕрере çеç çепĕççĕн юлаççĕ

Сар хĕвел кулли те чун савни.

Кĕрхи пас пуçа часах шуратĕ —

Вăхăчĕ иртет вăл сисĕнми...

Юр çуса хупланнă сив çын ячĕ

Çуркунне çитсен вуланĕ-ши?

2009, юпа.