Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Пурăннă тет карчăкпа старик. Вĕсен Рекс ятлă йытă çури пулнă. Пĕррехинче йытă çури çухалать. Çухалман иккен вăл, вăрманта çӳренĕ. Тилле тĕл пулать.

— Хырăм выçса кайрĕ-и? — ыйтать тилĕ.

— Аха.

— Айта кашкăр патне аш вăрлама.

— Айта.

Çитрĕç тет кашкăр йăви патне.

— Пӳрте кам кĕрет?

— Эпĕ! — тет тилĕ. Унăн та хырăмĕ хытах выçса кайнă иккен.

— Айта иккĕн кĕретпĕр, — тет Рекс.

— Çук, эпĕ пĕчченех кĕретĕп.

Тилĕ чӳречерен пӳртелле сикрĕ тет, кашкăр çăварне лекрĕ тет. Кашкăр ăна тытса çисе ячĕ тет.

Йытă часрах килелле, карчăкпа старик патне чупса кайрĕ. Карчăкпа старик çав тери хĕпĕртерĕç тет.

Силпи хĕрĕме

1

Ачаш ача пек Атăл ирхине:

Ăш çил лăпкать, вăл тутлан анаслать...

Вăран, савни! Уç чатăр аркине,

Мал ен сана хаваслăн саламлать!

2

Ĕçри ĕçчен пек Атăл кăнтăрла:

Вылять ун çийĕн тĕтĕм те ăрша...

Кунта мухтавлă тинĕс пулмалла,

Эппин ĕçлер-и, тусăм, тăрăшса!

3

Пуса каччи пек Атăл каçхине?

Юрлать, ташлать, кăшт хĕрĕнкĕ курнать...

Мĕн пулчĕ, тусăм, санăн киммуне,

Çут уйăх çулĕнчен ма пăрăнать?

4

Çулри юлташ пек Атăл сĕм çĕрле:

Инçе-инçе чĕнеççĕ çутисем...

Çитер, савни, пĕр тухнă çĕрелле,

Эпир — пулас мăн тинĕс хуçисем!

Шавла, шавла эс, аслă Атăл,

Шавла юрла хыт çĕкленсе.

Ку тĕнчере паха çын — паттăр.

Ăна ан ман эс, юх сиксе.

Уйри йăмра, эс те ан тайăл,

Эс те ан тайăл юр çусан.

Есенин пекех çĕрсе кайăн

Хĕллехи кун пуçа уссан.

Тăван çĕр-шывăм ман — шур пирлĕ,

Тăван çĕр-шывăн çитсă çук.

Хальхи кунсем пур хытă тирлĕ.

Хальхи кунсен ăшшийĕ çук.

Хальхи çанталăк хытă урнă.

Хальхи çанталăк алхасать.

Ăна Элкер поэт та курнă,

Вăл та хĕн-хуршăн ахлатать...

Эп те хăш чух пуçа усатăп.

Эп те тайлатăп уй çине.

«Асту, сана эп хам пусатăп», —

Текен сас илтрĕм ирхине.

Ку сас кĕр çилĕпе чашлатрĕ.

Çак сас вăратрă ыйхăран.

Ак халь ĕнтĕ лашамăм атрĕ,

Вĕренĕ талчĕ çурмаран...

Ан тив. Йĕмест. Лаши те аттăр,

Вĕрен те талтăр çурмаран.

Ку тĕнчере паха çын — паттăр,

Вăл тăманра та çухалман.

Уйри йăмра, эс те ан тайăл.

Эс те ан тайăл юр çусан.

Есенин пекех çĕрсе кайăн

Хĕллехи кун пуçа уссан.

Асаттен пĕчĕк тиха пурччĕ. Пĕррехинче çав тиха çине утланса ларма шутларăм. Тихи сурăхран пĕчĕккĕ, слонран пысăккă. Тунката çине хăпарса тăтăм та тункати тихаран пысăккă-мĕн. Йывăç çине хăпартăм та йывăçĕ тихаран пĕчĕккĕ. Шутларăм-шутларăм та малтан урасене, унтан кĕлеткене хăпартса хутăм, — вăрманалла чуптартăм. Кăшт кайсан пăхрăм та, ак тамаша! Эпĕ пуçа манса хăварнă. Каялла кайрăм, сукмак курăнмасть, тĕттĕмленет. Кулянсах ятăм, лайăхрах тытса пăхрăм та, пуç вырăнтах-мĕн. Тĕттĕмленсех çитсен эпĕ вутă чĕртме шутларăм. Аяккалла пăхрăм та — виçĕ выçă кашкăр çывхарать. Хăранипе шăши йăвине кĕрсе пытанас терĕм. Пуç кĕрет, кача пӳрни кĕмест. Лайăхрах чакалантăм та кĕрсе пытантăм. Кашкăрĕсем мана асăрхамарĕç, иртсе кайрĕç. Тиха та тарнă. Ир пулчĕ. Шăтăкран тухас тетĕп — тухаймастăп. Аптраса çитрĕм те шăшие хӳринчен ярса тытрăм, вăл хăранипе мана киле илсе çитерчĕ. Тиха сарайĕнче улăм çисе тăрать. Савăнсах кайрăм. Тиха çухалнă тесе хытах хăранăччĕ.

Хăваран арпалăх эп автартăм,

Хăваран арпалăх автартăм, автартăм,

Урайне сайхалăх сартартăм,

Урайне сайхалăх сартартăм, сартартăм.

Утсемех те юртать,

Çул юлать,

Эпирех те вилсен

Мĕн юлать. —

Мĕн калаçнă сăмах —

Çав юлать.

Çӳресе çинçелмен çӳрен ут...

Лар, савни, вĕçтерер пĕрех хут!

Ытарса илейми чечен ир,

Куçпала виçейми çеçен хир...

Лар часрах! Ăш вăркать, ăш çунать...

Кукалет - çул ыйтать çил çунат.

Эреветлĕ чаршав пĕлĕтсем

Уçăлайччăр эпир вĕçнĕçем.

Шăпăрне çухăртса çил ачи

Чуптăр пирĕнпеле катаччи.

Тусран тус лайăхрах, çил-тăмак!

Ирĕк, ирĕк!..

Тăван, мĕн тăвам?

Янкăс чун ямшăкла кăтăртса,

Е ярам-и ши-ши! шăхăрса?

Тапса сиктĕр маттур çӳрен ут,

Пăхса юлтăр, ан тив, çичĕ ют.

Камăн çулĕ пире хирĕç мар —

Ларкăча тус-йышла сиксе лар!

Савнăç, савнăç!

Чупту, ытала!

Ямшăк тус, хулленрех хăвала...

Киленсе куç хупса иличчен

Ялăм юлнă таçта çитиччен.

Юр ӳкет-и лапка та лапка...

Пурнăç, пурнăç, ытла ан васка!

Çамрăк ĕмĕр — самант.

Ун парни —

Çут шăнкăравлă кĕç-вĕç çăварни.

Пĕр карчăкпа старик яланах вăрçса-ятлаçса пурăннă тет. Пĕррехинче патша вăрçа кайма çынсене пухма пуçларĕ тет. Карчăкпа старик патне те кĕчĕç. Старик калать, «Эпĕ те çар ретне тăратăп».

Карчăк кулянсах кайрĕ, ярасшăн мар, старик çинех тăчĕ. Мĕн тăвăн? Карчăк стариккине çара ăсатиччен çăкăр пĕçерсе кăларчĕ, кутамккине пĕр татăк çăкăр чиксе пачĕ. Старик çула пуçтарăнчĕ. Икĕ уйăх та пилĕк кун иртсен старик киле таврăнать, çамрăклансах кайнă, утасса та яш çын пекех утать. Карчăк тĕлĕнсех кайрĕ, «Мĕнле майпа çамрăкланма пултартăн?»

— Эсĕ мана тĕлĕнмелле çăкăр татăкĕ чиксе панă, çавна çисе пăхрăм та, хам та сисмен, çамрăкланса кайнă. Акă, кур, эпĕ сана валли те кăштах хăвартăм, — çапла калать те карчăкне темиçе пĕрчĕ, çăкăр таткин юлашкине, кăларса парать. Лешĕ асăрханса çыртать те çамрăк хĕр пулса та тăрать. Çамрăкланнă карчăкпа старик çĕнĕ çурт та туса лартрĕç тет. Патша вăрçăран аманса таврăннă хыççăн нумаях пурăнаймасть, вилет. Кусене патшана суйласа лартрĕç тет.

Вĕсем халĕ те лайăх та чипер пурăнаççĕ тет. Патшалăхĕ те ăнăçлă тет.

Хĕрлĕ-хĕрлĕ, хĕрлĕ мăкăньсем,

Виçĕм çул чечеклĕн чĕрĕлнисем.

Çил çилленчĕ, çил вĕçтерччĕ-çке сире,

Хăйăр хĕртрĕ çеп-çемçе çĕре.

Чĕлтĕрти çеçкеллĕ мăкăньсем,

Виçĕм çул чечеклĕн чĕрĕлнисем!

Эпĕ — сирĕн хуçăр — инçетре

Выçăхса сĕтĕрĕнсе çӳреп,

Хĕрлĕ-хĕрлĕ мăкăньсене асăнса,

Хĕрлĕ мăкăньсемшĕн хуйхăрса.

Йĕлпер хĕрлĕ тăрлă мăкăньсем,

Виçĕм çул чечеклĕн чĕрĕлнисем,

Çут хĕвеллĕ кăнтăрла ăшши

Каллех çавăрăнса килĕ-ши?

Симĕс çитлĕ çимĕç пахчара

Кĕтсе илейĕр-ши хуçăра?

Хĕрлĕ-хĕрлĕ, хĕрлĕ мăкăньсем,

Виçĕм çул чечеклĕн чĕрĕлнисем,

Çил çилленчĕ, çил вĕçтерччĕ-çке сире, —

Хуçăр выçă çӳрет инçетре.

Кай, кай Ивана!..

Ма каймастăн Ивана?

Унтан лайăх пуян каччă

Ялта тупаймастăн.

Сарă кайăк ма пултăм,

Турат çине ма лартăм?

Анне мана, кайăк тесе,

Ивана сутасшăн.

«Кай, кай» темесен те,

Хам та кайма пĕлетĕп:

Мана савать, мана илет

Ялти комсомолец.

Шуçăм çути килнĕ чух

Сар кайăксем

юрлаççĕ;

Çĕнĕ пурнăç тунă чух

Акă çапла калаççĕ:

«Комсомолец Хĕветĕр —

Чунăм савнă Хĕветĕр.

Анне, çавнах

каятăп та,

Чунăм çавнах юратать».

Ноннăна

Пит маттур-çке Иванов бульварĕ,

Пыллăхри пек çамрăк çăкасар.

Çта çитсен те манăçа юлмарĕ

Шурă тум тумланнă Шупашкар.

Чечекре нар питлĕ сар настурци,

Çăлтăр астра, капăр георгин...

Çамрăк чух, тен, хамăр та маттурччĕ,

Çакна темшĕн эп астурăм тин.

Шухă пулнă, шухăшсăр çӳренĕ,

Такăрлатнă Атăл хĕррине.

Кам шутланă, кам ăна ĕненнĕ

Чи хакли яш ĕмĕр иккенне?..