Шупашкарти «Шупашкар» универмаг хыҫӗнчи лапамра кашни эрнере, ытларикунпа шӑматкун, килсӗр-ҫуртсӑр ҫынсемпе юрлӑ пурӑнакансем апата пуҫтарӑнаҫҫӗ. Хевтесӗррисене пулӑшас ырӑ йӑла пиллӗк ҫул ӗнтӗ пырать. Сӗтел хушшине кашнинче 100-шер ытла ҫын пурӑнать. Апат ҫиме лариччен вӗсем валли пачӑшкӑ кӗлӗ вулать, ырӑ ҫул ҫине тухма сунать.

Унти апат, Наци телекуравӗ хыпарланӑ тӑрӑх, столовӑйринчен кая мар. Апат-ҫимӗҫне пӗҫерме май туса параканнисем — волонтерсемпе чиркӗве укҫа-тенкӗпе пулӑшакансем. Ҫывӑх ҫынна юратмалла тесе каланипех ҫырлахмалла мар тесе шухӑшлать Петӗр атте. Апата вӑл хӑйӗн автомобилӗпе турттарса пырать. Ыр кӑмӑллӑх апатне хӑй вӑхӑтӗнче Елена Елистратова врач тата волонтер пуҫарнӑ.

Ҫӗмӗрле хулинче амӑшӗпе ывӑлӗ шаурма сутакан хӗрарӑма тапӑннӑ. Пӑтӑрмахӗ пӗлтӗрхи ҫурла уйӑхӗнче сиксе тухнӑ. РФ Следстви комитечӗн Чӑваш Енри управленийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, каччӑ суту-илӳ точкине кӗрсе кайса сутуҫӑна тытса унӑн пуҫне кирпӗч стена ҫумне ҫапнӑ, кайран питӗнчен алӑпа шӑлса панӑ. Унтан вӑл хӗрарӑма ҫӳҫрен ярса илнӗ. Унтан вӑл хайхи мӑйӗ патне ҫӗҫӗ илсе пырса укҫа тапӑннӑ.

29 ҫулти ывӑлӗпе пулнӑ 61 ҫулти амӑшӗ те хӑйӗн ҫывӑх ҫыннине хӳтӗлеме ӑнтӑлнӑ курӑнать. Вӑл сутуҫӑн сумкине ярса илнӗ те ывӑлӗпе иккӗшӗ тарнӑ. Сумкӑра 3,5 пин тенкӗлӗх пуянлӑх пулнӑ-мӗн.

Усалланнӑ амӑшӗпе ывӑлне суд 7 ҫул та 1 уйӑхлӑха хупмалла тунӑ. Каччӑна ҫирӗп режимлӑ колоние ӑсатнӑ, амӑшне — пӗтӗмӗшле режимлине.

Ҫӗмӗрле районӗнчи Триер ялӗнче пӗртен-пӗр ҫын — ҫичӗ теҫетке ҫул урлӑ каҫнӑ кинеми — пурӑнать. Триер ялне 1929 ҫулта «Триер» (вӑл ят тырӑ тасатмалли ял хуҫалӑх машинине пӗлтерет) колхоз йӗркелесен пуҫарнӑ. Вунӑ ҫултан унта 75 ҫын пурӑннӑ. Иртнӗ ӗмӗрӗн 90-мӗш ҫулӗсенче ялта йыш сахалланса юлнӑ. Паян 12 хуҫалӑх шутланса тӑрать пулин те Нина Карпинская ҫеҫ пурӑнать.

Пӗччен ялти кинемие ҫав тӑрӑхри тӳре-шара тата Саланчӑкри юрӑ-ташӑ ӑстисем юбилейпе хисеп тунӑ: вӗсем ӑна киле кайсах саламланӑ. Нина Карпинская мӑшӑрӗпе пилӗк ывӑл ӳстернӗ. Вӗсем пурте ҫемьеленнӗ, Ҫӗмӗрлере пурӑнаҫҫӗ. Вырӑнти ял тӑрӑхӗнче хыпарланӑ тӑрӑх упӑшки вилнӗ хыҫҫӑн пӗччен тӑрса юлнӑ амӑшне курма вӗсем час-часах кайса ҫӳреҫҫӗ. Кинеми 2002 ҫултанпа ял старости шутланать, ялти пурнӑҫ пирки Тури Макарин ял тӑрӑхне пӗлтерсе тӑрать.

Вырӑнтан тапранман каска ҫӗрет тенӗ ваттисем. Шупашкар районӗнчи халӑхӑн социаллӑ ыйтӑвӗсене тивӗҫтерекен центрӑн стационарлӑ уйрӑмӗсенче ку каларӑша асра ҫирӗп тытаҫҫӗ. Тӑван-пӗтенӗн, ачи-пӑчин хӳтлӗхӗсӗр юлнӑ кинеми-мучисене пӑхакансем вӗсен хырӑмӗ тутӑ та пӳрчӗ ӑшӑ пултӑр тенипех ҫырлахмаҫҫӗ.

Ваттисен ҫуртне лекнисене пурнӑҫпа тан уттарма тӑрӑшнипех пӗрлех сывӑ пурнӑҫ йӑли-йӗркипе туслаштарма ӑнтӑлаҫҫӗ. Ҫак тӗллевпе культурӑпа сиплев, арт-терапи тата реабилитаци канӑвӗ те йӗркелеҫҫӗ. Сывлӑха хавшатас мар тесе ирсерен зарядка тутараҫҫӗ, скандинави утти мелӗпе уҫӑлма, хӗлле йӗлтӗрпе ярӑнма

илсе тухаҫҫӗ. Выртан каска мӑкланнӑ, ҫӳрен каска якалнӑ тесе ахальтен каламаннине кинеми-мучисем хайсем курса-туйса ӗненеҫҫӗ.

Спорт ветеранӗсемпе сывӑ пурнӑҫ йӗркине юратакансем ӗнер Чӑваш Ен Элтеперӗн парнисене ҫӗнсе илессишӗн йӗлме йӗлтӗр йӗрӗ ҫине тухнӑ. Ӑмӑрту Спортӑн хӗллехи енӗсен центрӗн йӗлтӗр базинче иртнӗ.

Республика ертӳҫи Михаил Игнатьев ӑмӑрту йӗркелесси йӑлана кӗнине палӑртнӑ май вӑл тахҫантанпах кӗтнӗ спорт уявӗ пулнине асӑнса хӑварнӑ. Ун пек тупӑшусем ҫамрӑксене те спортпа туслаштарма пулӑшаҫҫӗ тесе шухӑшлать Элтепер. «Лыжник» (чӑв. Йӗлтӗрҫӗ) спорт клубӗн ертӳҫи Олег Сапожников республика ертӳҫисене спорт ветеранӗсене пур енлӗн пулӑшнишӗн тав тунӑ. Йӗлтӗр спорчӗ енӗпе СССР спорт маҫтӑрӗ, ветерансем хушшинче тӗнче чемпионки Наталья Кузьмина хӗллехи спорт ӑмӑртӑвӗсене ҫулсерен йышлӑнрах хутшӑннине палӑртнӑ.

Чӑн та, кӑҫалхи ӑмӑртӑва хутшӑннӑ 104 арҫынпа 34 хӗрарӑм хушшинче Чӑваш Енри йӗлтӗрҫӗсемсӗр пуҫне Мари Элтан, Чӗмпӗр облаҫӗнчен, Мускав хулинчен килнӗ спортсменсем те пулнӑ.

Ҫӗнӗ ҫул ҫамрӑксем валли кӑна мар

Муркаш районӗнчи Атапай ялӗнче 50 ҫул урлӑ каҫнисем валли елка ирттернӗ. Унти клуба Атапайӗнчи, Ҫеменкассинчи, Сентимӗрти ҫынсем пуҫтарӑннӑ.

Вӗсем валли елкӑсӑр пуҫне уяв сӗтелӗ те хатӗрленӗ. 50 ҫултан аслӑраххисем валли хатӗрленӗ уява Оринин ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ С.В. Бардасов, Ветерансен канашӗн ертӳҫи В.И. Вязов, вырӑнти ял тӑрӑхӗн депутачӗ Р.П. Быкова ҫитнӗ. Ҫӗнӗ ҫула пуҫтарӑннисене вӗсем ҫывхарса килекен уявпа саламланӑ май малашне те вӑр-вар пулма, ҫӑмӑл кӗлеткеллӗ пулма суннӑ. Аслисене ырӑ сунма, уяв кӑмӑлӗ парнелеме Хӗл Мучипе Юрпике те пырса ҫитнӗ. Пӗрле савӑнма пуҫтарӑннӑ халӑх уявра кӑмӑлтан хавасланнӑ, юрланӑ та, ташланӑ та, Ҫӗнӗ ҫул ҫитнишӗн, уява пухӑннишӗн ҫамрӑк чухнехиллех хӗпӗртенӗ.

Шупашкарта паян митинга тухнӑ. «За рулем» автопорталта ҫырнӑ тӑрӑх, Шалти ӗҫсен министерствине республикӑн тӗп хулипе ҫынсен ушкӑнӗ плакатсемпе утни ҫинчен хыпар ҫитнӗ. Ведомствӑн пресс-служби пӗлтернӗ тӑрӑх, ун пек мероприяти ирттерессине маларах систермен, халӑха пухма никамран та ирӗк илмен.

Плакат йӑтса урамра ултӑ ҫын утнӑ пулать. Вӗсене йӗрке хуралҫисем тытса чарнӑ. Урам тӑрӑх плакатпа утакансемпе пакунлисем сӑмахланине те «За рулем» порталта пӗлтернӗ.

Митингрисен плакачӗсем ҫине ҫӑмӑллӑхлӑ проезднойсене пӗтернине хирӗҫлесе ҫырнӑ. Чӑн та, ҫитес ҫултан пирӗн республикӑра ҫӑмӑллӑхлӑ проездной вырӑнне уйӑхра 150 тенкӗ компенсаци тӳлеме йышӑннӑ. Анчах вӑл укҫана та пулин ака уйӑхӗнче кӑна илейӗҫ.

Хӑйсене шӑнман пӑр ҫине лартса хӑварни пирки ШӖМе час-часах пӗлтереҫҫӗ. Пӗр кунра ав пилӗк ҫын ултавҫӑсен аллине ҫакланни ҫинчен хыпарланӑ. Пурте тӳлевсӗр сыр пуррине ӗненсе укҫа-тенкӗсӗр тӑрса юлнӑ.

Шупашкарта пурӑнакан 64 ҫулти хӗрарӑм та ултавҫӑсене ӗненнӗ. Лешсем ӑна 300 пин тенкӗлӗх сертификат пама шантарнӑ. Ун патне арҫын шӑнкӑравланӑ та хӑйӗнпе Мускаври тӗп банк финансисчӗ тесе паллаштарнӑ.

Кун хыҫҫӑн шӑнкӑравсем тӑтӑшах пулнӑ. Хайхи арҫын кашнинчех тӗрлӗ сӑлтав тупса счет ҫине укҫа куҫарма ыйтнӑ, кайран ӑна тавӑрса пама шантарнӑ. Ҫапла ватӑ хӗрарӑм ултавҫа 292 пин тенкӗ куҫарса панӑ.

Юлашки вӑхӑтра ҫынсене ҫапла майпа улталанӑ тӗслӗх нумайланнӑ. Ҫынсене тӗнче тетелӗ, телефон урлӑ улталаҫҫӗ, хваттер алӑкӗнчен шаккаса укҫа ыйтаҫҫӗ. ШӖМ хытарсах асӑрхаттарать: ун пек ҫынсене ӗненмелле мар!

Сӗнтӗрвӑрри тата Елчӗк районӗсенче халӑха социаллӑ пулӑшу паракан центрсем ваттисен ҫурчӗсенче пурӑнакансенчен утавлӑ майпа укҫа илсе тӑнӑ. Ҫакна прокуратура тӑрӑ шыв ҫине кӑларнӑ.

Елчӗк районӗнчи Ҫирӗклӗ Шӑхальти ваттисен ҫуртӗнче 19 ҫын пурӑнать. Вӗсене 5-ӗн пӑхаҫҫӗ. Ваттисем валли кунта условисем пур. 2015 ҫултанпа кунти сусӑрсем социаллӑ пулӑшупа усӑ курманшӑн паракан укҫана кашни уйӑхрах тытса юлма пуҫланӑ. Ку – саккуна пӑсни. Ваттисен ҫуртӗнче пурӑнакансен пенсийӗнчен 75 процентне ҫеҫ тытса юлма юрать. Хӑшӗ-пӗри эмелшӗн компенсаци илет. Ӑна вара тытса юлма ирӗк ҫук. Ҫапла халӑха социаллӑ пулӑшу паракан центр сусӑрсенчен 120 пин тенкӗ тытса юлнӑ. Вӑтамран кашни сусӑртан – 10 пин тенкӗ.

Ку пӑтӑрмах хыҫҫӑн центр директорӗ Галина Лаврова хӑйӗн ирӗкӗпе ӗҫрен тухса кайнӑ. Халӗ ваттисене укҫана тавӑрса пама пуҫланӑ.

Ват ҫын — тӑват ҫын

Паян Чӑваш патшалӑх культурӑпа искусство институтӗнче ЧР Элтеперӗ ҫумӗнчи Ваттисен канашӗ ҫулталӑка пӗтӗмлетме пуҫтарӑннӑ. Ҫӗнӗ ҫул муӗнхи тӗлпулура шурсухалсем кӑҫалхи ӗҫ-хӗле ҫӳтсе явнипе пӗрлех ӳлӗмрен тумаллине палӑртса хунӑ.

Ваттисен канашӗн ертӳҫи Лев Кураков влаҫра ларакансемпе туслӑ пулнине, пӗр-пӗринпе килӗштерсе ӗҫленин усси пурри ҫинчен каласа кӑтартнӑ. Кураков сӑмахӗ тӑрӑх хакласан, влаҫрисем ваттисен сӗнӗвне ӑша хываҫҫӗ.

Института пуҫтарӑннӑ шурсухалсем вӗрентӳ учрежденийӗн концерт залне пӑхса ҫаврӑннӑ. Вӗренӳ учрежденийӗн ректорӗ Наталья Баскакова та ӑшӑ сӑмахне шеллемен: вӑл Элтепере тата Ваттисен канашне республикӑри культура учрежденийӗсене аталанма пулӑшнӑшӑн тав тунӑ.

—