Сӗнтӗрвӑрри районӗнче ял шахматисчӗсен XXIII республика турнирӗ иртнӗ. Кӑҫал унта Элӗк, Куславкка, Ҫӗрпӳ, Вӑрнар, Шупашкар, Патӑрьел, Красноармейски, Сӗнтӗрвӑрри районӗсем, Ҫӗнӗ Шупашкар хули хутшӑннӑ.
Ҫакнашкал турнира 1992 ҫултанпа ирттереҫҫӗ. Вӑл ҫулсерен Чӑваш Республикинчи чи вӑйлӑ шахматистсене пухать. Ҫӗнтерӳҫӗ ятне Вӑрнар районӗнчи В.Наумов чи пӗрремӗш ҫӗнсе илнӗ. Вӑл 2010 ҫулта каллех ҫак ята тивӗҫнӗ. Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи М.Герасимов, В.Гусев, Ҫӗрпӳ районӗнчи В.Гусев тӗрлӗ ҫулсенче виҫӗ хут ҫӗнтерӳҫӗ пулнӑ. Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи А.Кудянов икӗ хут малти вырӑна йышӑннӑ. Куславккари Г.Илларионов, Пӑрачкаври В.Лазарев, Ҫӗрпӳри С.Дмитриев, А.Сергеев, Шупашкар районӗнчи Ишлейри А.Александров, Вӑрмарти Н.Ермолаев, Сӗнтӗрвӑрри хулинчи И.Казаков, А.Марков, В.Николаев та хӑй вӑхӑтӗнче ҫӗнтерӳҫӗ ятне илнӗ.
Ӗнер Шупашкарта пилотсӑр вӗҫекен аппаратсен хӑтлавӗ иртнӗ. Вӑл ҫул ҫинчи лару-тӑрӑва онлайн меслечӗпе кунӗн-ҫӗрӗн пӑхса тӑма пултарать иккен.
«М-7 федреаци ҫулӗ ҫинче ҫул-йӗр ҫинчи инкек уйрӑмах нумай пулса иртекен тата вӗсенче ҫынсем вилекен вырӑнсем пур», — тесе палӑртнӑ Чӑваш Енӗн Сывлӑх сыхлав министерстви. Тӗслӗх вырӑнне вӑл Ҫӗрпӳ ункине, Канаша хӗвелтухӑҫ енчен пырса тӑракан вырӑна, Ишлей ҫулне илсе кӑтартнӑ. Пилотсӑр вӗҫекен аппаратсем ҫул-йӗре татти-сыпписӗр пӑхса тӑрса васкавлӑ медицина пулӑшӑвӗн диспетчер службине хыпарлаяҫҫӗ-мӗн. Сывлӑх сыхлав министерстви шухӑшланӑ тӑрӑх, ҫав аппарат васкавлӑ пулӑшу машининчен маларах ҫитсе лару-тӑрӑва тӗрӗс хак параять. Ҫапла вара епле пулӑшу кирлине, сӑмахран, васкавлӑ пулӑшу миҫе машинине ямаллине, пӗлтереет. Ку вӑл медпулӑшу кӳрессин пахалӑхне лайӑхлатма май параять имӗш.
Пилотсӑр вӗҫекен аппарат инкек вырӑнне тӗллеттерет.
Модельне кура хайхи 3 сехетрен пуҫласа 4 сехет таран вӗҫсе ҫӳрет. Хӑй мӗн курнине 50 ҫухрӑм таран инҫӗшне пӗлтерет. Радиоуправлени меслечӗпе унпа 90 километр инҫӗшӗнчен йӗрлесе тӑма пулать теҫҫӗ.
Чӑваш чӗлхи кунӗ тӗлне эпир — Чӑваш халӑх сайчӗ, Тӗнче тетелӗнчи «Сӑвар ТВ» каналпа «Шкул ТВ» канал, Чӑваш чӗлхин инҫет вӗренӳ центрӗ — «Чӑваш ачи, сассуна пар!» ятлӑ конкурс пуҫарни пирки пӗлтертӗмӗр ӗнтӗ. Хыпара тӗрлӗ шкулсене ҫитерме тӑрӑшрӑмӑр. Ак, малтанхи ӗҫсем ҫите пуҫларӗҫ те ӗнтӗ.
«Чӑваш ачи, сассуна пар!» конкурса чи пӗрремӗш Муркаш районӗнчи Ҫатракасси шкулӗн ачисем хутшӑнчӗҫ теме пулать. «Шкул ТВ» каналта эсир Александр Ильин Яков Ухсайӑн «Чӑваш чӗлхи» сӑввине вуланине тата Анастасия Алексеева Любовь Мартьяновӑн «Чӑвашла» сӑввине илемлӗ шӑрантарнине курма пултаратӑр. Александр — 7 класс ачи, Анастасия вара 5-мӗш класа ҫӳрет. Ачасен ертӳҫи: чӑваш чӗлхипе литературин вӗрентекенӗ Никитина Людмила Валериановна.
Ҫавӑн пекех аслисем хушшинче Олег Михайлович Цыпленков Петӗр Хусанкайӑн «Эпир пулнӑ, пур, пулатпӑр!» сӑвва тата Ҫӗрпӳри 2-мӗш шкул-интернатӑн ӗҫченӗ Антонина Андреева Владимир Андреевӑн «Чӑвашла пуплер» сӑвва вуланисемпе паллашма пулать.
Эсир те хутшӑнсан ҫак ӑмӑрту чӑн та пысӑк шайра пулӗ! Ан вӑтанӑр, ырана ан хӑварӑр!
Кӳкеҫри 27-мӗш професси училищине Ҫӗрпӳри аграрипе технологи техникумӗпе пӗрлештерӗҫ. Ҫапла йышӑну патне «патшалӑх пурлӑхӗпе тухӑҫлӑ усӑ курас тӗллевпе» пырса тухнӑ-мӗн. Ятарлӑ йышӑнӑва республикӑн Министрсен Кабинечӗн пуш уйӑхӗн 12-мӗшӗнчи йышӑнӑвӗпе ҫирӗплетнӗ. Кӳкеҫри училищене 1979 ҫулта уҫнӑ. 2011 ҫулта вӑл автономи учрежденийӗ пулса тӑнӑ. Халӗ унта автомеханиксене, трактӑрҫӑсене, машина-трактор паркне техника тӗлӗшӗнчен тытса тӑракан тата юсакан ӑстасене вӗрентсе кӑлараҫҫӗ.
Училище пурлӑхӗ шутланни ӳлӗмрен техникум аллине куҫать. Тепӗр енчен, ҫапла калани тӗрӗсех те мар пулӗ. Вӗсем иккӗшӗ пӗр учреждени пулса тӑраҫҫӗ-ҫке. Училищене тата техникума тытса тӑма 2014–2016 ҫулсенче уйӑрма палӑртнӑ укҫа малашне пӗр кӗсьене — ҫӗнӗрен йӗркеленнӗ учреждение — кайӗ.
Мӗншӗн пурӑнать ҫӗр ҫинче этем? Мӗн-ха вӑл ҫыннӑн пурнӑҫӗнчи тӗп тӗллев? Ҫак ыйтусем ҫине хуравлама ырӑран та ырӑ, сӑпайлӑран та сӑпайлӑ чӑваш хӗрарӑмӗн шӑпин, пурнӑҫӗн саманчӗсене палӑртса хӑварас килет. Этемӗн ҫӗр ҫинчи тӗп тӗллевӗ – хӑй вырӑнне тупса, пӗтӗм кӑмӑлтан, чуна парса ӗҫлесе, халӑха, ҫӗршыва усӑллӑ ҫын пуласси.
Ҫакӑн пек ҫынна, Клара Александровна Смеловӑна, сумлӑ юбилей ячӗпе саламлама пухӑннӑ та ял халӑхӗ нарӑс уйӑхӗн 24-мӗшӗнче Мулкачкасси ял клубне.
Клара Александровна Смелова 1934 ҫулхи нарӑс уйӑхӗн 22-мӗшӗнче Муркаш районне кӗрекен Ҫурлатӑри ялӗнче учитель ҫемьинче ҫуралса ӳснӗ. Ашшӗ, Алексеев Александр Алексеевич, шкулта ӳкерӳ тата черчени предмечӗсене вӗрентнӗ. Амӑшӗ, Федосия Сергеевна, мӗн тивӗҫлӗ канӑва тухичченех Муркаш шкулӗнче пуҫламӑш класс ачисене ӑс панӑ.
Ҫын хӑйӗн тивӗҫне мӗнле пурнӑҫласа пырасси ҫынран хӑйӗнчен нумай килет. Мӗн ачаранах йывӑрлӑх тути-масине астивнисем вара нимӗнле ыйту ҫине те ҫиелтен пӑхмаҫҫӗ. Акӑ, Клара Александровна Смелова 31 ҫул хушши Орининти ял вулавӑшӗнче вай хунӑ.
Ҫурхи ейӳ Чӑваш Енре пӗлтӗрхилле пулмалла. Анчах та пуш уйӑхӗнче юр нумай ҫусан лару-тӑру ылмашма та пултарать. Юлашки ҫулсенче пӗр ҫур та ейӳсӗр, шыв илнисӗр иртменнине кура кӑҫал та ҫур лӑпкӑн иртсе каясса шанманнине Инкеклӗ ӗҫсен патшалӑх комитечӗн ертӳҫи Вениамин Петров пӗлтернӗ.
Ведомство асӑрханӑ тӑрӑх, раштав–нарӑс уйӑхӗсенче сывлӑш температури ытти ҫулсенчи вӑтам температурӑран 2–3 градус ӑшӑрах пулнӑ. Шыв ака уйӑхӗн пӗрремӗш вун кунлӑхӗнче юханшывсенче тулать тесе шухӑшлаҫҫӗ. Хальхи вӑхӑтра юр ытти ҫулсенчи вӑтам ҫӳллӗшӗнчен 2 сантиметр хулӑнрах-мӗн.
Яланхиллех Улатӑр хули пӑшӑрхантарать. Унта Подгорье текен микрорайонта 40–70 ҫурта шыв илет. Ҫӗрпӳ районӗнче пӗлтӗр хӳтӗлев сооруженийӗсем тума пуҫланине кура лару-тӑру лӑпкӑрах пуласса шанаҫҫӗ.
Нарӑсӑн 25-мӗшӗнче Чӑваш Енре халӑха цифра телекуравӗ тӗлӗшӗпе пулӑшу паракан консультаци центрӗ уҫӑлӗ. Вӑл Шупашкарти радио ҫуртӗнче вырнаҫӗ.
Центрта кашниех цифра телекуравӗн программисем тӗлӗшпе сиксе тухнӑ ыйтава тӳлевсӗрех уҫӑмлатма пултарӗ.
2013 ҫул вӗҫӗнче цифра телекуравӗ Чӑваш Енри виҫӗ ял-хулана ҫитрӗ: Шупашкара, Канаша тата Тӑвая. Ҫапла майпа 500 пине яхӑн ҫын телекурава цифра пахалӑхӗпе курма пултараҫҫӗ. Ку — республикӑра пурӑнакан ҫынсен 40 проценчӗ. Вӗсем цифра телекуравӗн пӗрремӗш федераци пакетне кураяҫҫӗ. Унта «Пӗрремӗш Канал», «Раҫҫей 1», «Раҫҫей 2», «НТВ», «Петербург Пиллӗкмӗш канал», «Культура» «Раҫҫей 24», «Раҫҫейӗн общество телекуравӗ», «ТВ Центр», «Каруҫҫель» кӗреҫҫӗ. Ҫавӑн пекех унта «Маяк», «Раҫҫей радиовӗ», «Вести ФМ» радиосем пур.
Ҫитес вӑхӑтра цифра телекуравне Ҫӗрпӳ хулинче тата Йӗпреҫ поселокӗнче уҫма палӑртнӑ. Кӑҫал тата телекуравӑн 15 передатчикне хута ямалла. Ҫапла майа цифра телекуравӗн сигналне 1 070,3 ҫын (Чӑваш Енре пурӑнакансен 82,1 проценчӗ) илӗҫ.
Нумаях пулмасть Шупашкарти Ф.М.Лукин ячӗллӗ 5-мӗш ача-пӑча музыка шкулӗнче наци музыкин, поэзийӗн, ӳнер ӑсталӑхӗн «Тӑван ен» республика фестивалӗ иртнӗ. Вӑл — асӑннӑ шкулӑн проекчӗсенчен пӗри.
Ӑна ҫулсерен нарӑсра ирттереҫҫӗ. Проекта 2009 ҫулта пуҫарнӑ. Пилӗк ҫулта унта Шупашкарти, Ҫӗнӗ Шупашкарти, Улатӑрти, Етӗрнери музыка шкулӗсем, ача-пӑча ӳнер шкулӗсем шкулӗсем хутшӑннӑ. Концерт программине Шупашкарти Ф.П. Павлов ячӗллӗ училищӗре вӗренекен студентсем те пуянлатнӑ. Хальччен ирттернӗ фестивальсене Ф.М.Лукин, Г.Я.Хирпӳ композиторсем, Я.Г.Ухсай поэт 100 ҫулт тултарнисене халалланӑ.
2013 ҫултанпа «Тӑван ен» проект анлӑланнӑ. Халӗ ун ҫумне республикӑра инҫет мелӗпе ирттерекен чӑваш музыка литературин олимпиади тата ҫамрӑк музыка тата ӳнер тӗпчӗвҫисен, экскурсоведсен «Музӑсемпе калаҫни» республика конкурсӗ хутшӑннӑ.
Пиллӗкмӗш юбилейлӑ фестивале Г.С.Лебедев ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитнине халлалланӑ. Унта Канаш, Ҫӗрпӳ хулисенчи, Вӑрмар тата Ҫӗнӗ Лапсар поселокӗсенчи вӗренекенсемпе вӗрентекенсем хутшӑннӑ.
Ҫӗрпӳри этнокультура паркӗн ыйтӑвӗпе паян Чӑваш Республикин культура, национальноҫсемпе архив ӗҫӗсен министерствинче ӗҫлӗ тӗлпулу иртнӗ. Калаҫӑва ирттерме министерствӑн этноконфесилле хутшӑнусен пайӗн пуҫлӑхӗ Казаков Сергей Димитриевич, кӳлепеҫӗ Вячеслав Эткер (вӑл кӳлепесен макечӗсене илсе килнӗ), Чӑваш наци культурин «Сӑвар» аталану фончӗн ертӳҫи Тимӗр Тяпкин пухӑннӑ пулнӑ. Ҫавӑн пекех телефонпа Ҫӗрпӳ район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Артамонов Сергей Геннадьевич хутшӑннӑ.
Калаҫса татӑлнӑ тӑрӑх парка малтанхи вырӑнтах йӗркелеме шут тытнӑ, тӗп сӑнар вырӑнӗнчи юпана ҫех тӳрлетсе каялла вырнаҫтарӗҫ. Халӑх имӗш юпара сӑнарланӑ ҫунатсене мӑйрака пек йышӑнать — ҫавна май хӑй каласа панӑ тӑрӑх Вячеслав Эткер улшӑнусем кӗртме килӗшнӗ.
Сӑмах май, эпир те, Чӑваш халӑх сайчӗ ятӗнчен ӗнер Чӑваш наци конгресне ку ыйтупа пулӑшӳ кӳме ҫыру янӑччӗ. Ҫӗрпӳри этнокультура паркӗ пирки унсӑр та калаҫса татӑлма май тупни пире паллах савӑнтарать.
Аса илтеретпӗр, ҫулталӑк пуҫламӑшӗнче Ҫӗрпӳри этнокультура паркӗ тума пуҫланӑ вырӑнтан юнашарти мӑнастир пупӗ хистенипе тӗп кӳлепене — юпана — кӑларса илсе склада кайса хунӑччӗ.
Куславкка хулинчи «Атӑл» спорт комплексӗнче район ентешлӗхӗн ертӳҫин, Юрий Зорин шӑл тухтӑрӗн (вӑл стоматологи кабинечӗсен хуҫи) парнисене ҫӗнсе илессишӗн волейбол турнирӗ иртнӗ. Ун пек ӑмӑртӑва Зорин тухтӑр кӑҫалхипе 15-мӗш хут йӗркеленӗ.
Турнира арҫынсен ушкӑнӗсем: Шупашкартан «Попутчик», «Дент-а-мед», «Рэмисс», «Старко» ӗҫ коллективӗсен спортсменӗсем тата Ҫӗнӗ Шупашкарти, Куславккари, Ҫӗрпӳри тата Вӑрмарти пӗрлештернӗ командӑсем пырса ҫитнӗ. Малти вырӑна «Ремис» тухнӑ. «Старко» ушкӑнӗ — иккӗмӗш вырӑн йышӑннӑ, виҫҫӗмӗшӗнче — ҫӗншупашкарсем. Чи лайӑх вылякансенчен «Старкори» Антон Львов мечӗке чи лайӑх ҫыхӑнтаракан волейболист ятне твиӗҫнӗ, «Рэмисри» Юрий Гордеев — чи лайӑх тапӑнакан тата ҫав ушкӑнри Илья Троицкий — чи лайӑх хӳтӗлекен.
Сӑнсем (103)
-5.7 °C