Владимир Иванов — Чӑваш Енри усламҫӑсен хӳтӗлевҫи

Пӗтӗмлетӗве правительство ларӑвӗнче ирттернӗ. Чӑваш Енӗн усламҫисен хӳтӗлевҫи Владимир Иванов иртнӗ ҫул унтан 54 ҫын пулӑшу ыйтнине пӗлтернӗ. «Кашни ҫӑхав хыҫне пысӑк ыйту пытарӑннӑ, ансат та ҫӑмӑл ыйтусем пирӗн пата килмен», — тенӗ вӑл. Кӑҫалхи кӑрлач-нарӑс уйӑхӗсенче 40-е яхӑн ыйту килнӗ те иккен. Пӗлтӗрхисене илсен, вӗсенчен ҫуррине яхӑнӗнче ҫӗр хутшӑнӑвӗсемпе ҫыхӑннӑ ыйтусем усламҫӑсен хӳтӗлевҫинче хӳтлӗх шырама хистенӗ. Сӑмахран, 10 ҫул тара илсе пурӑннӑ хыҫҫӑн усламҫӑ ҫӗр лаптӑкӗсӗр тӑрса юлни кӑмӑллах мар. Ҫапла ыйтупа усламҫӑ патне пысӑк строительство фирми тухнӑ. Вӑл ҫынсене пурӑнма ярса ӗлкӗрнӗ иккен, коммуникацисене туса пӗтернӗ-мӗн, анчах палӑртнӑ территорие туса пӗтереймен. Шучӗпе ҫав лаптӑка аукцион урлӑ илме юрать. Анчах 10 ҫултан ҫӗр сана лекессипе лекмессине пӗлсе тӑни услаҫӑсене лӑпкӑн ӗҫлеме кансӗрлет тесе шухӑшланине палӑртнӑ Владимир Иванов.

Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев кашни тӗслӗхпе обьективлӑ тата субьективлӑ факторсене тӗпе хумаллине палӑртса хӑварнӑ. Хӑшӗсем ҫӗре бизнеса аталантарма мар, кайран сутса яма туянаҫҫӗ-мӗн.

Малалла...

Чӑваш Енӗн культура министрӗ Вадим Ефимов Севастополти чӑвашсен элчисемпе тӗл пулнине эпир пӗлтернӗччӗ. Маларах, пуш уйӑхӗн 12-мӗшӗнче Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев Севастополти чӑваш наципе культура обществин пайташӗсемпе курнӑҫнӑ. Унта Чӑваш Енпе Крым килӗштерсе ӗҫлес майсене сӳтсе явнӑ-мӗн.

Сӑмахран, Крымра Чӑваш Енӗн суту-илӳ представительствине, Севастопольте «Шупашкар» ятпа суту-илӳ, Шупашкарта вара «Крым ҫурутравӗ» ятлӑ предприяти уҫасси пирки калаҫнӑ иккен. Шупашкарпа Севастополь хушшинче авиаҫыхӑну йӗркелес ыйтӑва та хускатнӑ.

Шупашкарпа Севастополь хушшинчи туслӑх тата килӗштерсе ӗҫлесси ҫинчен килӗшӗве маларахах хатӗрленӗ имӗш.

Шӑматкун, пуш уйӑхӗн 15-мӗшӗнче, Шупашкарта пурӑнакансем хула варрипе ҫап-ҫара арҫын утнине асӑрханӑ. Вӑл Николаев урамӗнче ҫӳренӗ. Нуски кӑна тӑхӑннӑскер урапасем ҫӳрекен ҫул ҫине сиксе тухнӑ-мӗн. Хӑйне тимлӗх ҫитменнине кура-ши вӑл иртен-ҫӳрен урапана чарма хӑтланнӑ.

«Эп чӳречерен пӑхса тӑраттӑм. Ҫав вӑхӑтра ҫара арҫын куҫ тӗлне лекрӗ те. Вӑл малтан ҫуран ҫӳрекен ҫулпа утса ҫӳрерӗ, унтан урапасем ҫӳрекен ҫул ҫине сиксе тухса иртен-каян машинсене чарма хӑтланчӗ», — тесе каласа кӑтартнӑ тӗлӗнтермӗш арҫынна асӑрханисенчен пӗри, Илья ятлӑ арҫын. — Ун чухне вӑхӑт кӑнтӑрла иртни 16 сехет ҫурӑ тӗлнеллеччӗ. Кӑштахран вӑл таҫта кайса ҫухалчӗ».

Ларура

Иртнӗ эрнере иртнӗ Наркотик ҫаврӑнӑшӗпе кӗрешекен комисси ҫул ҫитмен наркомансене палӑртассин тухӑҫлӑхне сӳтсе явнӑ. Ларӑва Чӑваш Енӗн Элтеперӗ Михаил Игнатьев хутшӑннӑ.

Республикӑн Сывлӑх сыхлав министерстви иртнӗ ҫул 413 ҫамрӑк психоактивлӑ япаласемпе усӑ курнине шута илнӗ. 2012 ҫулхинчен ҫак йыш 15 процент нумайланнӑ. Наркологи патологиллӗ яш-кӗрӗмпе хӗр-упраҫа Шупашкар, Ҫӗнӗ Шупашкар тата Улатӑр хулисенче уйрӑмах йышлӑ шута илнӗ.

Ҫамрӑксем психоактивлӑ япаласем усӑ курассин профилактика тесе специалистсем ятарлӑ тест ирттернине калаҫҫӗ. 2011 ҫултанпа тест витӗр 13,5 пин студентпа вӗренекене кӑларнӑ.

Республика Элтеперӗ хӑрушлӑх категорийӗнчи тата тест тухма килӗшмен ҫамрӑксемпе уйрӑмшар ӗҫлемеллине палӑртса хӑварнӑ. «Лару-тӑру лайӑхланмасть, ҫӗнӗ препаратсем тухаҫҫӗ, чӗнсе каланипе кӑна май килмӗ. Наркотик сутакан канмалли заведенисен хуҫисене тӗрлӗ мелпе хӗсмелле», — тенӗ Михаил Игнатьев.

Пуш уйӑхӗн 19-мӗшӗнче Чӑваш Енре черетлӗ хахайт (тревога) янӑрӗ. Анчах унтан хӑрама кирлӗ мар, ӑна халӑха инкек-синкекрен асӑрхаттармалли тытӑм республикӑра епле ӗҫленине тӗрӗслес тӗллевпе ирттереҫҫӗ. «Пурне те тӑнлама чӗнетпӗр!» текен сас ирхи вунӑ сехетре янӑраса кайӗ.

Гражданла хӳтӗлев тренировки пуҫланнине пӗлтерсе урамри сиренӑсем, хыттӑн калакан хатӗрсем, радио тата телекурав каналӗсем пӗлтерӗҫ. Вӗренӳллӗ тревога пулнине кура ҫынсене шикленсе ӳкме сӗнмеҫҫӗ.

Чӑннипех ун пек сигнал янӑрасан вара (кӑна пӗлме тесе асӑрхаттараҫҫӗ) ҫынсен радиоприемник, телевизор — кама хӑшӗ меллӗрех ӗнтӗ — яма сӗнеҫҫӗ. Илтнӗ информаци пирки ӗҫтешсене, килтисене, тӑван хурӑнташа, пӗлӗш-тантӑша систермелле.

Шупашкарти 61-мӗш шкулта ачасене электрон кӗнекесемпе вӗрентме пуҫласшӑн. Халӗ унта enTourage eDGe 2.0. икӗ экранлӑ электронлӑ панель хатӗрсенчен тӑракан мобильлӗ класа сӑнаҫҫӗ. Кӑҫалхи кӑрлачран пуҫласа унпа биологи, истори, георграфи тата обществознани предмечӗсене ҫиччӗмӗшпе саккӑрмӗш классем вӗренеҫҫӗ. Ҫывӑх вӑхӑтра улттӑмӗшсемпе ҫиччӗмӗшсем валли математикӑпа тата вырӑс чӗлхипе программа килессе шанаҫҫӗ.

«Ку вӑл пӗр предмета вӗренмелли учебник мар. Кашни комплекс Wi-Fi мелӗпе мӗнпур предмет вырнаҫнӑ портпа ҫыхӑнать. Экран ҫине текстсем, таблицӑсем, урокӑн видеовӗ тухать-мӗн. Иккӗмӗш экран тӑрӑх вара вӗрентекенпе вӗренекен ҫыхӑнать иккен.

Электрон комплексӗ ачасене йывӑр шкул сумкинчен хӑтарать тесе шухӑшлаҫҫӗ. Шкула вӗренӳ кӗнекисене кӑна мар, дневникпа тетрадь те исле кайма тивмӗ — портал ҫинче ача миҫе илни те, вӑл задачӑна епле пурнӑҫлани те упранса юлать теҫҫӗ.

Ҫак цифрӑна Чӑваш Енӗн Тӗп суйлав комиссийӗ пуш уйӑхӗн 14-мӗшӗ тӗлне илсе кӑтартнӑ. Вӗсемсӗр пуҫне тата пулнӑ-ха. Анчах пӗри тӗп комисси хӑйне шута илнӗ хыҫҫӑн суйлава хутшӑнас маррине палӑртнӑ, тӑваттӑшӗ хӑйсен кандидатурине сасӑлава кӑларас темен, иккӗшне суйлава хутшӑнтарас темен.

Ака уйӑхӗн 13-мӗшӗнчи суйлавра 15 мандата палӑртмалла. Вӗсенчен пиллӗккӗшне — ял тӑрӑхӗсен пуҫлӑхӗсем валли, иккӗшне — Депутатсен районти пухӑвӗсен депутачӗсем, саккӑрӑшне — ял тӑрӑхӗсен депутачӗсем валли.

Кашни вырӑншӑн вӑтамран икшер ҫын тупӑшать-мӗн. Суйлава чи пысӑк йышпа Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Шуршӑл ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗшӗн тухнӑ: пуҫлӑх пулма харӑсах пиллӗккӗн ӑнтӑлаҫҫӗ.

Партисемпе пӑхсан, 15 кандидата «Пӗрлӗхлӗ Раҫҫей» тӑратнӑ, 10-шне — ЛДПР, 4-шне — РФКП, пӗрне — «Раҫҫей коммунисчӗсем» ятлӑ парти. Ыттисем суйлава хӑйсем тӗллӗн хутшӑнаҫҫӗ.

Охота тинӗсӗ малашне Раҫҫейӗн пулӗ. 50 пин километр калӑпӑшлӑ лаптӑк унччен пӗтӗм тӗнчери шыв шутланнӑ. Халӗ ӑна ООН Раҫҫее пама йышӑннӑ.

Охота тинӗсӗ пулӑпа пуян теҫҫӗ. Теприсен шучӗпе геологсене вӑл савӑнтармалла. Раҫҫейӗн ӑслӑлӑхӗсен академийӗн Инҫет Хӗвелтухӑҫӗнчи уйрӑмӗн Ҫурҫӗрпе Хӗвелтухӑҫ ӑслӑлӑхпа тӗпчев институчӗн регионти геологипе геофизики лабораторийӗн тӗп ӗҫченӗ Владимир Глотов каланӑ тӑрӑх, сайра-хутра тӗпчени те шыв тӗпӗ ҫутҫанталӑкӑн пуянлӑхӗпе иксӗлмине пулнине палӑртнӑ. «Тинӗсӗн ҫӗр хӗрринчи пайӗ нефтьпе тата газпа пуян», — ӑнлантарнӑ вӑл.

Хӑш-пӗр эксперт шучӗпе Магадан ҫывӑхӗнчи шельфра нефть пуянлӑхӗ виҫӗ миллиард баррельпе те танлашма пултарать.

Пулӑ пуянлӑхне илес пулсан — малашне «вырӑнтан хускалманнисене» (вӗсен шутне сӑмахран краб кӗрет) Раҫҫей кӑна тытайрать, ытти тӗссем пирки тепӗр патшалӑхсене чару ҫук.

Тинӗс Раҫҫее куҫнипе пӗрлех ӑна тивӗҫлипе хӳтлӗс енӗпе яваплӑх та кӑларса тӑратать. Унти китсемпе юханшыв кӑвакалӗсем, моллюсксемпе сайра тӗл пулакан пулӑсен тӗсӗсене упраса хӑварассипе ҫине тӑмалла.

Охота тинӗсӗ — пирӗн ҫӗршывӑн хӗвелтухӑҫ енче вырнаҫнӑ тинӗс, Лӑпкӑ океан лаптӑкне кӗрет.

Малалла...

Анӑҫри хӑш-пӗр журналист Крымри референдумра сӑтӑр тума тӑрӑшни пирки информаци агентствисенчен пӗрне, «Новости» РИАна, Финлянди сӑнавҫи Йохан Бекман пӗлтернӗ.

«Кунта анӑҫри журналист питӗ нумай, анчах, шел те, вӗсем хӑшӗсем референдума хирӗҫле вӑрттӑн вӑйпа усӑ кураҫҫӗ. Эп асӑрханӑ тӑрӑх, вӗсенчен хӑшӗсем суйлав участокӗсен ӗҫченӗсене психологи тӗлӗшӗнчен пусараҫҫӗ», — тенӗ вӑл.

Йохан Бекман шучӗпе ҫакӑ ятарлӑ операци те пулма пултарать. «Вӗсем суйлав комиссийӗсен пайташӗсене тӗлӗнмелле ыйтусем параҫҫӗ. Ҫакна эп, сӑмах май, Раҫҫейре дума тата Президент суйлавӗ иртнӗ чух та сиснӗччӗ», — пӗлтернӗ Финлянди сӑнавҫи.

Крымри референдумра витӗр курӑнакан урнӑсем усӑ курнине анӑҫри хӑш-пӗр журналист суйлав вӑрттӑнлӑхне уҫӑмлатнипе танлаштарать-мӗн. «Тӗрӗссипе, витӗр курӑнакан урна суйлав уҫӑмлӑ пынине пӗлтерет», — тенӗ маларах асӑннӑ сӑнавҫӑ.

Бекман унӑн ентешӗ, финн журналисчӗ, Бахчисарайри суйлав комиссийӗн пайташне, урна патӗнче тӑракан хӗре, «Сана кунта кам ирӗксӗр янӑ?» йышши ыйтупа тапӑннӑ. Хӗр ыйтусене хуравлама килӗшмен енне ун пирки вӑл хӑраса та шикленсе ӳкнӗскер тесе пӗтӗмлетнӗ.

Малалла...

Кӳкеҫри 27-мӗш професси училищине Ҫӗрпӳри аграрипе технологи техникумӗпе пӗрлештерӗҫ. Ҫапла йышӑну патне «патшалӑх пурлӑхӗпе тухӑҫлӑ усӑ курас тӗллевпе» пырса тухнӑ-мӗн. Ятарлӑ йышӑнӑва республикӑн Министрсен Кабинечӗн пуш уйӑхӗн 12-мӗшӗнчи йышӑнӑвӗпе ҫирӗплетнӗ. Кӳкеҫри училищене 1979 ҫулта уҫнӑ. 2011 ҫулта вӑл автономи учрежденийӗ пулса тӑнӑ. Халӗ унта автомеханиксене, трактӑрҫӑсене, машина-трактор паркне техника тӗлӗшӗнчен тытса тӑракан тата юсакан ӑстасене вӗрентсе кӑлараҫҫӗ.

Училище пурлӑхӗ шутланни ӳлӗмрен техникум аллине куҫать. Тепӗр енчен, ҫапла калани тӗрӗсех те мар пулӗ. Вӗсем иккӗшӗ пӗр учреждени пулса тӑраҫҫӗ-ҫке. Училищене тата техникума тытса тӑма 2014–2016 ҫулсенче уйӑрма палӑртнӑ укҫа малашне пӗр кӗсьене — ҫӗнӗрен йӗркеленнӗ учреждение — кайӗ.