inforotor.ru сӑнӳкерчӗкӗ

Нумаях пулмасть Пӗтӗм Раҫҫейри «Симӗс патруль» общество организацийӗ «Раҫҫей субъекчӗсен экологи танлашӑмне» хатӗрленӗ. Унта 83 регион хутшӑннӑ. Чӑваш Ен вӗсен йышӗнче 9-мӗш вырӑна тухнӑ.

«Симӗс патруль» списока хатӗрленӗ чухне регионсене хакламашкӑн 15 индикатор илнӗ. Индикаторсем мониторингӑн виҫӗ сферине — промышленноҫпа экологи, ҫутҫанталӑк сыхлавӗн, социаллӑ экологи индексӗсене — палартнӑ. Пӗрремӗш ушкӑна атмосфера, шыв тата ҫӗр ресурсӗсен, биорессурсен кӑтартӑвӗсем кӗнӗ. Иккӗмӗшӗнче — техносфера (продукципе пулӑшу, ӑслӑлӑхпа технологи, бизнес яваплӑхӗ, ЙХК (ТБО), промышленноҫ каяшӗсем). Виҫҫӗмӗш ушкӑна социум кӗнӗ (информаци-психологи климачӗ, вӗренӳпе культура, граждан обществи, влаҫ тата саккун).

Ҫавӑн пекех танлашӑма (рейтинга) регионти массӑллӑ информаци хатӗрӗсем пичетленнӗ статьясем, ӑслӑлӑх-тӗпчев организацийӗсен доклачӗсем лайӑх витӗм кӳнӗ. Регионта пурӑнакансем экологи тӗлӗшӗпе ӳпкелешнине те шута илнӗ.

Шупашкарти экологи управленийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, индекссен пӗтӗмӗшле сумми Чӑваш Ене 9-мӗш вырӑна тухма май панӑ. Тамбов облаҫӗ пӗрремӗш вырӑн йышӑннӑ.

Малалла...

Лицейра хӑй вӑхӑтӗнче вӗреннисем Мускавра ирттернӗ акци саманчӗ

Герман Лебедев ячӗллӗ наци лицей-интернатӗнчи тӑрӑм пирки республикӑн прокуратури суда тавӑҫпа тухас шухӑшлӑ иккен. Ҫакӑн пирки «Справедливая Россия» (чӑв. Тӳрӗ кӑмӑллӑ Раҫҫей) партин регионти уйрӑмӗн сайтӗнче ӗнер пӗлтернӗ. Ку информацие «Ирӗклӗ сӑмах» интернет-хаҫат асӑрханӑ.

Лебедев ячӗллӗ лицей тавралли шӑв-шав 2012 ҫулхи ҫулла пуҫланнӑччӗ. Вӗренӳ учрежденийӗ ишӗлсе пырать, йӑтӑнса анас хӑрушлӑх пур тесе ӑна хупма йышӑннӑччӗ. Малтанласа ӑна юсама хупма пулчӗҫ. Кайран шкул-интерната Федор Павлов ячӗллӗ музыка училищи ҫумне туса лартнӑ ҫуртра вырнаҫтарма йышӑнчӗҫ.

Лицей-интерната ырӑ тӗллевпе хупнине ӗнентернине ҫынсем шанмасӑртарах йышӑнни вӑрттӑнлӑх мар. «Лицей вырӑнӗнче пӗр-пӗр суту-илӳ ҫурчӗ хӑпартса лартӗҫ», — тесе иккӗлекенсем те пулнӑччӗ.

Халӗ ку ыйтупа Чӑваш Ен прокуратури кӑсӑкланса кайнӑ иккен. Шупашкар админситарицийӗн ӗҫне тӗрӗсленӗ хыҫҫӑн асӑннӑ орган вӗренӳ, ҫемьене тата пултаруллӑ ачасене тӗкӗ кӳрессинче кӑлтӑксем палӑртнӑ иккен. Прокуратура шучӗпе «асӑннӑ органсем» лицей-интерната чылай вӑхӑт юсаман, тӗрӗслев вӑхӑтӗнче асӑрханӑ кӑлтӑксене пӗтермен.

Малалла...

Вӑхӑт иртнӗҫемӗн кирек епле пулӑма та тӗрлӗ куҫпа хаклама пулать. Анчах пур япала та пирӗн историе кӗрсе юлать те халӑхӑн е ҫӗршывӑн кун-ҫулӗнче ҫырӑнса юлать. Ҫӗнӗ ҫӗр уҫни пирки те ҫаплах каламалла.

Ҫӗн ҫӗрсене уҫма пуҫланӑранпа кӑҫал ултӑ теҫетке ҫул ҫитет. Ҫавна май Чӑваш Енӗн Ял хуҫалӑх министерстви пуш уйӑхӑн 21-мӗшӗнче савӑнӑҫлӑ пуху ирттерессине пӗлтерет. Мероприятие Шупашкарти Президент бульварӗнчи 14-мӗш ҫуртра вырнаҫнӑ Ача-пӑчапа ҫамрӑксен пултарулӑх центрӗнче ирттерӗҫ.

Паян вара Ял хуҫалӑх министерстви ҫӗнӗ ҫӗр уҫма хутшӑннисене сас пама ыйтать. Хӑйсем пирки пӗлтерме пуш уйӑхӗн 14-мӗшӗччен ӗлкӗрмелле. Таҫта кайса мар, телефонпа. Шупашкара 55-58-22, Ҫӗнӗ Шупашкара 77-12-84, Канаша 8 (83533) 4-43-47, Улатӑра 8 (83531) 2-03-68, Ҫӗмӗрлене 8 (83536) 5-99-87, Куславккана 8 (83534) 2-23-11 номерсемпе шӑнкӑравлама сӗнеҫҫӗ. Хушма информацие Ял хуҫалӑх министерствинчен 64-22-45 номерпе ыйтса пӗлме юрать.

Информаци ятне курсан вулакантан хӑшӗ эп тем аташтаратӑп тесе те, тен, шухӑшлӗ. Ҫук, йӑнӑш мар. Бассейн канашӗ. Ҫапла, ун пекки те пур.

Атӑлӑн ҫӳлти бассейн округне Раҫҫейӗн 18 субъекчӗ кӗрет: Ленинград, Тверь, Вологда, Мускав, Смоленск, Улатимӗр, Ярославль, Кострома, Киров, Чӗмпӗр, Пенза, Сарӑту, Чулхула, Иваново облаҫӗсем, Чӑваш Ен, Тутар, Мари, Мӑкшӑ республикисем. Шупашкарта иртнӗ бассейн округӗн X ларӑвне ӑсчахсемпе шыв хуҫалӑхӗн специалисчӗсем килсе ҫитнӗ.

Ларӑва хутшӑннӑ Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев шыв хуҫалӑхне аталантарас, халӑха пахалӑхлӑ шывпа тивӗҫтерес енӗпе туса ирттерекен ӗҫсем пирки чарӑнса тӑнӑ. Тури Атӑл бассейн шыв управленйиӗн ертӳҫи Александр Баринов вара бассейн канашӗн ӗҫ-хӗлӗпе паллаштарнӑ.

Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьевӑн паянхи Хушӑвӗпе килӗшӳллӗн пуҫлӑхсен ӗҫне халӑх шухӑшне тӗпе хурса палӑртма тытӑнӗҫ.

Асӑннӑ хутра йышӑннӑ тӑрӑх, ҫак тӗллевпе ятарласа ыйтӑм йӗркелемелле. Ӑна ҫулталӑкра пӗрре ирттерӗҫ. Ыйтӑма хутшӑнакансен вырӑнти хӑй тытӑмлӑх органӗсем тата халӑха тӗрлӗ пулӑшу кӳрекен тытӑмсем — транспорт, ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ пулӑшу, ӑшӑпа, ҫутӑпа, газпа тата шывпа тивӗҫтерекенсем, ҫул-йӗре тытса тӑракансем пирки тӗнче тетелӗ урлӑ хаклама май туса парӗҫ. Ыйтӑма Чӑваш Енӗн влаҫ органӗсен порталӗнче тата мунициаплитетсен сайтӗсенче вырнаҫтарӗҫ.

Халӑх хакланине сӑнавҫӑсен комиссийӗ хаклас пирки ӗнентереҫҫӗ. Енчен те халӑхӑн 30 процентӗнчен ытларахӑшӗ маларах асӑннӑ органсен ӗҫӗпе кӑмӑлсӑр-тӑк вӗсен ертӳҫисен тӑрӑшӑвне те ҫӳлтисем начар тесе пӗтӗмлетӗҫ. Вӑл е ку пуҫлӑхпа ӗҫ килӗшӗвне тӑснӑ чух халӑх хаклавне тӗпе хумалла.

Самана хӑйӗн еккипе чупнӑ май халӑхан та пурнӑҫпа тан утмалла. Хальхи вӑхӑтра компьютерпа, тетелпе ӗҫлеме пӗлмесен кун пирки калаҫмалли те ҫук ӗнтӗ. Ҫамрӑксен ҫак техникӑна алла илнине, унпа ҫӑмӑллӑнах усӑ курнине пӗлетпӗр ӗнтӗ. Аслӑрах ӳсӗмрисем ҫак ӗҫе хӑнӑхса пыраҫҫӗ ҫеҫ.

Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи пенсионерсем ҫамрӑксенчен юласшӑн мар. Вӗсем хӑйсен пурнӑҫне ҫӗнӗлех кӗртме тӑрӑшаҫҫӗ. Ҫапла-ҫапла, ан тӗлӗнӗр: тивӗҫлӗ канӑва тухнӑскерсем компьютерпа ӗҫлеме хӑнӑхаҫҫӗ.

Комьютерпа ҫӑмӑллӑнах «калаҫас» пулсан малтанах ансаттинчен тытӑнмалла. Кукашни вӑтам шкулӗнче тивӗҫлӗ канӑва тухнисене вӗрентмешкӗн занятисем ирттереҫҫӗ. Пӗрремӗш урока физика учителӗ Елена Васильевна Ястребова ирттернӗ. Вӑл компьютер, «шӑши» мӗнле ӗҫленине ӑнлантарнӑ. Урока килнисем папкӑсем тума хӑнахнӑ, Microsoft Word программӑра текст наборланӑ, ӑна редакцилемелли хатӗрсемпе уҫа курнӑ.

Ҫыннӑн кӑна мар, кӗнекен те ҫуралнӑ кунӗ пур. Куславккари вулавӑшра кӗнеке те юбилее уявлать. Унта «Кӗнекесем — 2014 ҫул юбилярӗсем» курав ӗҫлет. Куравра кӑҫал юбилейӗсене паллӑ тӑвакан Раҫҫей тата ют ҫӗршыв ҫыравҫисен хайлавӗсем пур. Вӗсем вӑхӑт тӗрӗслевӗ витӗр тухнӑ. Куравра пурӗ 120 кӗнеке.

Кашнин хӑйӗн ҫуралнӑ кунӗ. Даниэль Дефон «Робинзон Крузо» романӗ чи асли. Вӑл кӑҫал 295 ҫул тултарать. Шухӑшласа пӑхӑр-ха: халӑх ӑна 300 ҫула яхӑн вулать! Чылайӑшӗ унпа шкул ӳсӗмӗнче паллашать.

Вырӑс литературин классикӗсен кӗнекисем — Н.Гончаровӑн «Обломов» тата И.Тургеневӑн «Дворянское гнездо» хайлавӗсем — 155 ҫул каялла ҫуралнӑ.

Константин Фединӑн «Города и годы» хайлавне астӑватӑр-и? Манӑҫнӑ ахӑртнех. Ҫак хайлава XX ӗмӗр варринче питӗ килӗштернӗ. Кӗнекере Тӗнчен пӗрремӗш вӑрҫине сӑнласа кӑтартнӑ, ун чухне ку тема чылайӑшӗшӗн кӑсӑклӑ пулнӑ. Евгений Замятинӑн «Мы» романӗ – 90-ра. А.Островскин «Как закалялась сталь» хайлавӗ — унӑн тантӑшӗ.

Кураври чи ҫамрӑкки — Валентин Распутинӑн «Живи и помни». Вӑл кӑҫал 40 ҫул тултарать. Куравра ҫавӑн пекех С.Моэмӑн, Джон Ридӑн, Г.Флоберӑн, И.

Малалла...

Ксения Столбовӑпа Федор Климов

Нумаях пулмасть «Pro Город» порталӗ пӑр ҫинче илемлӗ ярӑнас енӗпе Олимп чемпионкин Ксения Столбовӑн инкӗшӗ Шупашкарта пурӑннине пӗлнӗ. Хаҫат журналисчӗсем Зоя Кирилловӑпа ҫыхӑннӑ, спортсменкӑн ачалахӗ пирки ыйтса пӗлнӗ.

Хӗрарӑм каланӑ тӑрӑх, унӑн тӑван пиччӗшӗ Зиновий Васильевич Васильев — Ксения Столбовӑн аслашшӗ. Зиновийпе Зоя Етӗрне районӗнчи Анатри Ачак ялӗнче ҫуралнӑ. Ҫемьере вӗсемсӗр пуҫне тепӗр тӑватӑ ача ӳснӗ.

— Пиччене хӑй вӑхӑтӗнче Санкт-Петербурга ҫар службине янӑ. Ҫар-тинӗс флотӗнче вӑл 4,5 ҫул пулнӑ. Кун хыҫҫӑн Зиновий Чӑваш Ене таврӑнман. Унтах хӑйӗн пулас мӑшӑрӗпе паллашнӑ. Пиччепе тачӑ ҫыхӑну тытатпӑр, телефонпа час-часах калаҫатпӑр, — каласа кӑтартнӑ Зоя Кириллова. Ксения 2-мӗш класра вереннӗ чухне хӗрарӑм вӗсем патӗнче Питӗрте хӑнара пулнӑ. Зоя Кириллова каланӑ тӑрӑх, Ксюша ун чухнех вӑр-вар пулнӑ, ҫынсемпе калаҫма юратнӑ. Хӗрача яланах тӗллевӗ патне талпӑннӑ. Зиновий мӑнукӗпе мухтанать, ӑна юратать, вӗсен ҫемйине яланах пулӑшать. Зоя Кириллова Олимп вӑййине телекуравпа тимлӗн пӑхнӑ.

Малалла...

Патӑрьелти тӗп вулавӑшра вулакансем хушшинче Улькка Эльменӗн «Упраймарӑм сана…» кӗнеки тӑрӑх конференци иртнӗ. Унта кӗнеке авторӗпе Патӑрьел тӑрӑхӗнче ҫуралса ӳснӗ Юлия Силэм те хутшӑннӑ.

Улькка Эльмен — сӑвӑҫ тата прозаик. Вӑл — РФ Писательсен союзӗн пайташӗ, Иван Ивник ячӗллӗ преми лауреачӗ. Улькка Эльменӗн хайлавӗсене халӑх килӗштерсе вулать. Ытларах ӑна «Ма инҫе-ши ҫӑлтӑрӑм?», «Хӑрнӑ вӗрене», «Ҫирӗп чунлисем телейлӗ» хайлавӗсем тӑрӑх пӗлеҫҫӗ. Унӑн «Упраймарӑм сана…» ҫӗнӗ кӗнекине «Чӑваш Ен литератури: 2012 ҫулта чи нумай вуланакан кӗнеке» республика конкурсне хутшӑнмашкӑн кӗртнӗ.

Вулавӑшри конференци тухӑҫлӑ та кӑсӑклӑ иртнӗ. Мероприятие вулавӑшӗн таврапӗлӳ секторӗн заведующийӗ Нина Мазякова уҫнӑ. Наталия Ракова писатель пурнӑҫӗпе тата пултарулӑхӗпе паллаштарнӑ. Кӗнеке авторӗ те хӑйӗн пирки, малашнехи плансем ҫинчен каласа кӑтартнӑ. Конференцие пухӑннисем кӗнеке геройӗсене хӗрӳ сӳтсе явнӑ. Хайлаври геройсем расна: пӗрисене шелленӗ, теприсене ятланӑ. Чылай сӑнар пурнӑҫри йывӑрлӑхсене парӑнтарма, палӑртнӑ тӗллеве пурнӑҫлама вӗрентет.

Малалла...

Элӗк ачисем чӑннипех те маттур! Вӗсем мӗнле ҫитӗнӳсем тунӑ тетӗр-и? Шупашкарти 62-мӗш вӑтам шкул ҫумӗнче республика шайӗнче иртнӗ «Шырав» XI ӑслӑлӑхпа ӗҫлӗх конференцийӗ пулнӑ. Ӑна шкулта вӗренекенсен пултарулӑх хастарлӑхне, технологи культурине ӳстерес тӗллевпе йӗркелеҫҫӗ.

Куҫӑн майпа иртнӗ тапхӑрта 47 пултарулӑх проектне хӳтӗленӗ, пилӗк секцире хатӗр изделисене кӑтартнӑ. Элӗкри И.Я.Яковлев ячӗллӗ вӑтам шкул вӗренекенӗсем «Мода тата шкул», «Алӗҫ пултарулӑхӗ» секцисенче хӑйсен проекчӗсене ӑнӑҫлӑ хӳтӗленӗ. Вӗсен ертӳҫи — Татьяна Петухова. Элӗк ачисем хӑйсем хатӗрленӗ изделисене аван кӑтартнӑ, жюри панӑ ыйтусене ҫирӗппӗн хуравланӑ.

Жюри палӑртнӑ тӑрӑх, «Мода тата шкул» секцире Кристина Иванова ҫӗнтернӗ. «Алӗҫ пултарулӑхӗ» секцире вара Анастасия Григорьева 2-мӗш вырӑна тивӗҫнӗ.