Куракана илӗртес тесе Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗ ҫӗнӗрен те ҫӗннине шырать. Программа ҫине автограф лартас шухӑш та ҫавӑнпах ҫыхӑннӑ-тӑр.

Анчах кашни билет ҫинех мар. Е ҫук-ха. Тӗрӗсрех каласан, кашни спектакль хыҫҫӑнах мар. Пуш уйӑхӗн 23-мӗшӗнче иртекен «Лир патша» спектакле пынисене спектакль программи ҫине сцена ӑстисем алӑ пусса парӗҫ.

Уильям Шекспирӑн ҫав хайлавӗ тӑрӑх лартнӑ спектакле «ҫамрӑксем» ахальтен суйласа илмен. Автограф-сесси валли спектакле вӗсем «Лир патша» республикӑра иртекен «Чӗнтӗрлӗ чаршав» театр конкурсӗн номинанчӗ пулнине кура йышӑннӑ.

Уяв саманчӗ

Ӗнер Шупашкарта Чӑваш наци конгресӗн президиумӗн хӗрарӑмсемпе ӗҫлекен комитечӗ тата конгресс ҫумӗнчи «Чӑвашлӑх управҫи» хӗрарӑмсен пӗрлешӗвӗ республикӑри тата тулай чӑвашсем валли тӗлпулу каҫӗ йӗркелерӗ. Кун пекки пуҫласа иртрӗ. Ҫулӗ ҫывӑх мар та, инҫетри тӑванӑмӑрсем килсе ҫитейменччӗ, анчах хамӑр патри хастарсем пухӑнчӗҫ. Вӗсенчен чылайӑшӗ илемлӗ чӑваш кӗписене тӑхӑнса пынӑ.

Уява Пӗтӗм тӗнчери хӗрарӑмсен кунне халалланӑ. Салам сӑмахӗ самай пулчӗ пулин те хӗрарӑмсемпе ӗҫлекен комитет пайташӗсем чуна ыраттаракан самантсене те сӳтсе яврӗҫ. Ҫав шутра — хула шкулӗсенче чӑваш чӗлхине вӗрентессине.

Вӗрентессе вӗрентеҫҫӗ-ха, анчах темшӗн-ҫке ачасем ӑша хывма ҫунмаҫҫӗ. Унтан та ытларах — чӑваш ашшӗ-амӑшех чӑваш чӗлхи урокӗ тӗпренчӗкӗмӗрсен пуҫӗсене минретет кӑна тесе каланине илтме тивет. Сӑмах май каласа хӑварсан, ҫак ыйтӑва паллаканӑмсемпе паян хускатнӑ май: «Киле ҫитсен эсир ачӑрсемпе епле чӗлхепе калаҫатӑр?» — тесе тапӑнтӑм та вӗсенчен пӗри: «Ача мар, шкул программине кӗртнӗ учебникри хӑш-пӗр сӑмаха хам ӑнланмастӑп.

Малалла...

Николай Дмитриев

Ӗнертенпе пирӗн республикӑра тава тивӗҫлӗ артистсен йышӗ хушӑннӑ. Хальхинче ӑна Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ ҫамрӑксен театрӗн артистне Николай Дмитриева панӑ. Ҫапла вара вӑл «Курманнин курас килет»-ри Тимофей, «Чӑн телей юратури» Михаля, «Тӑм тивнӗ чечексем»-ри Смоленцев тата ытти сӑнара калӑплакан маттур Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артисчӗ пулса тӑнӑ.

Мускаври Щепкин ячӗллӗ училищене вӗренсе пӗтернӗ хыҫҫӑн ӗҫ биографине вӑл Чӑваш патшалӑх академи драма тетарӗчне пуҫланӑ. Унта вунӑ ҫул тӑрӑшнӑ хыҫҫӑн, 1993 ҫулта, Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрне куҫнӑ.

Сӑнсем (10)

Ҫемье патшалӑх аталанӑвӗнче пӗлтерӗшлӗ вырӑн йышӑнать. Хӑш-пӗри пӗрлешнӗ-пӗрлешмен уйрӑлма васкать. Чӑн-чӑн юрату ҫапла арканать-ши вара? Ҫук, ҫирӗп ҫемье пурнӑҫ йывӑрлӑхӗсене парӑнтарать. Ҫамрӑксен 60 ҫул пӗрле пурӑннӑ мӑшӑрсенчен вӗренмелли пайтах.

Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Тумликасси ялӗнчи Кузьма Кузьмичпа Александра Петровна Аргандейкинсем, Шӗмшеш ялӗнчи Леонид Николаевичпа Елизавета Ефимовна Тверсковсем пӗр-пӗрне ҫӗрӗ тӑхӑнтартнӑранпа 60 ҫул иртнӗ. Хӗрлӗ Чутай районӗн администрацин ЗАГС пайӗн пуҫлахӗ Елена Барышникова, Ветерансен канашӗн председателӗ Галина Тимакова тата ыттисем юбилярсене саламланӑ.

Аргандейкинсем 2 ачана ура ҫине тӑратнӑ, халӗ 7 мӑнукпа, 3 мӑнук ачипе савӑнаҫҫӗ. Кузьма Кузьмич ял хуҫалӑхӗнче ӗҫленӗ, Александра Петровна кӗҫӗн классен вӗрентекенӗ пулнӑ.

Тверсковсен килӗнче те юратупа ӑнлану хуҫаланать. Мӑшӑр 4 ача ҫуратса ӳстернӗ, халӗ 3 мӑнукпа, 7 мӑнук ачипе киленеҫҫӗ.

Ачалӑх теттесемпе, юмахсемпе ҫыхӑннӑ. Пӗчӗк чухне «Ҫарӑк», «Йӑвача» тата ытти юмахпа паллашман ҫын пур-ши? Ҫак кӗнекесем — хаклӑ тупра.

Надежда Григорьева (Яковлева) вара ачасене ӑсталанӑ юмах сӑнарӗсемпе паллаштарать. Вӑл Шупашкарти ача пахчинче ӗҫлет. Унта юмах сӑнарӗсен хӑйне евӗр кӗтес пур. Пӗтӗмпех Надеждӑн амӑшӗ Мария Михайловна ҫыхнӑ. Кӗтес пуян: халӑх тата литература юмахӗсен сӑнарӗсем пур.

Теттесем ҫемҫе. Мария Михайловнӑн ӗҫӗсем пӗчӗкскерсене савӑнтараҫҫӗ. Ачасем уйрӑмах пӳрнене тӑхӑнтартмалли теттесемпе выляма кӑмӑллаҫҫӗ.

Тем тесен те, халӗ ялти клубсене халӑх ытлах пухӑнасшӑн мар. Ӗлӗк культура ҫурчӗсем кӗрлесе ҫеҫ тӑнӑ. Шел те, халӗ ун пек мар. Тӗнче тетелӗ аталанни, кашни килтех компьютер-телекурав пурри витӗм кӳретех ҫав.

Вӑрнар районӗнчи Юпшик Ялтӑра ялӗнчи халӑха культура ҫуртне илӗртме пӗлеҫҫӗ. Унта драма куржокӗ ӗҫлет. Нумаях пулмасть вӗсем премьерӑпа сцена ҫине тухнӑ. Ял ҫыннисем Георгий Ирхи сценарийӗпе хатӗрленӗ «Лар, аннеҫӗм, юнашар» спектакльпе киленнӗ. Спектакле Елена Владимирова (кӳрши), Марина Иванова (аслӑ хӗрӗ), Лина Никандрова (Олеся, аслӑ хӗрӗн ачи), Марина Макарова (вӑтам хӗрӗ), Татьяна Иванова (тӑван мар йӑмӑкӗ). Тӗп роле — анне сӑнарне — Земфира Африканова калӑпланӑ.

Артистсем хӑйсен пултарулӑхне май килнӗ таран кӑтартнӑ. Куракансем шывланнӑ куҫемпе сцена ҫинчи ӗҫ-пуҫа сӑнанӑ.

Пушӑн 4–5-мӗшӗсенче Хусанти культурӑпа ӳнер университечӗ ҫумӗнче вокалистсен «Сандугач-Соловей» халӑхсем хушшинчи I конкурс иртнӗ. Конкурса пуҫарма М.Джалиль ячӗллӗ Тутар патшалӑх академи оперӑпа балет театрӗн примадонни Винера Ахатовна сӗннӗ.

Паллӑ артистсем, педагогсем, режиссёрсем, пултарулӑх ушкӑнӗсен ертӳҫисем, культурӑпа ӳнер ӗҫченӗсем, Австралипе Китай сценин ӑстисем жюри пулнӑ.

Жюри председателӗ — Раҫҫей тата Тутарстан халӑх артистки, Г. Тукай ячӗллӗ патшалӑх премийӗн лауреачӗ, хисеплӗ профессор, 2 орден кавалерӗ В.А.Ганеева. Конкурса Раҫҫейри, ют ҫӗршыври 50 ытла ҫын хутшӑннӑ. Ҫивӗч кӗрешӳре Чӑваш патшалӑх культурӑпа ӳнер институтӗнче 2-мӗш курсра вӗренекен Максим Карсаков II степень лауреачӗ пулса тӑнӑ. Маттур!

Шупашкарта пурӑнакан 23 ҫулти хӗрӗн полицейскин аллине чӗрнепе чавнӑшӑн штраф тӳлеме тивӗ. Сахал мар… 10 пин тенкӗ.

РФ Следстви комитечӗн Чӑваш Енри тӗпчев уйрӑмӗн официаллӑ сайчӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, хӗр влаҫ представительне сиен кӳнӗшӗн айӑплӑ тесе йышӑннӑ. Пӗлтӗрхи юпа уйӑхӗн 13-мӗшӗнче ҫӗрле хайхискер Шупашкарти пӗр кафере ӳсӗр пулнӑ, хӑйне йӗркеллӗ тытман. Вӑл кафе ӗҫченӗсемпе тата унта пынисемпе киревсӗр сӑмахсемпе калаҫнӑ. Лешсем кун пирки полицие пӗлтернӗ. Пакунлисем часах вырӑна ҫитнӗ. Йӗркене пӑснӑ хӗре машинӑна лартнӑ, лешӗ унта пӗр полицейскин аллине чавса пӗтернӗ. Эрех ӑсран тайӑлтарать ҫав. Ҫакна пулах хӗрӗн кӗсйинчен 10 пин тенкӗ кӑларма тивӗ.

Елена Загорская тунӑ сӑн

Пушӑн 12-мӗшӗнче Ҫӗнӗ Шупашкарта, Юханшыв урамӗнче Чечняра паттӑрла вилнӗ Алексей Владимиров ячӗпе асӑну хӑми уҫнӑ. Ҫамрӑк ҫак ҫын ҫутҫанталӑк илемӗпе нумай киленеймен — 20 ҫултах пурнӑҫран уйрӑлнӑ.

Алексей Николаевич 1974 ҫулхи нарӑсӑн 3-мӗшӗнче Ҫӗнӗ Шупашкарта ҫуралнӑ. Ҫак хулари ҫар комиссариачӗн пай пуҫлӑхӗ Сергей Баранов каланӑ тӑрӑх, училищӗрен вӗренсе тухсан салтака кайнӑ. Ӑремпура лекнӗ. Ҫулталӑкран ӑна Самар облаҫӗнчи Черноречье поселокне янӑ. 1994 ҫулта Алексей Ҫурҫӗр Кавказа лекнӗ. Ҫав ҫулхи Ҫӗнӗ ҫулхи каҫхине Алексей Владимировӑн полкӗ Грозный хулинче пульлисем айне лекнӗ. Полкри мӗнпур салтак тенӗ пекех пуҫ хунӑ. Вӗсен йышенче — Алексей Владимиров та. 1995 ҫулхи нарӑс уйӑхӗнче Ҫӗнӗ Шупашкарти ҫар комиссариатне ентешӗмӗр хыпарсӑр ҫухални пирки пӗлтернӗ. Амӑшӗ Юлия Николаевна ывӑлӗсене ҫухатнӑ ытти хӗрарӑмпа пӗрле Грозный тата Ростов хулисене 5 ҫул ҫӳренӗ, хӑйсен тӗпренчӗкӗсене шыранӑ. 5 ҫултан Алексейӑн ӳтне палланӑ. Ун хыҫҫӑн ӑна Ҫӗнӗ Шупашкара илсе килсе йӑлапа килӗшӳллӗн пытарнӑ.

Мемориал хӑмана ҫакнӑ ҫӗре 11-мӗш шкул вӗренекенӗсем те пынӑ, паттӑра хисеплесе пӗр минут шӑп тӑнӑ.

Малалла...

2019 ҫулта Шупашкар 550 ҫул тултарӗ, 2020 ҫулта Чӑваш Ене туса хунӑранпа пӗр ӗмӗр хыҫа юлӗ. Ҫавна май республика юбилейсене хатӗрленет.

2015–2017 ҫулсенче 32 объекта ҫӗнетме палӑртнӑ. Ҫавӑнпа федераци хыснинчен 5,55 ытла миллиард тенкӗ уйӑрӗҫ. 2015 ҫулта 552 миллион тенкӗ уйӑрӗҫ, 2016 ҫулта — 2,19 миллиард тенкӗ, 2017 ҫулта — 2,8 ытла миллиард тенкӗ. Республика хыснинчен те пулӑшу пулӗ.

ЧР культура министрӗн ҫумӗ Алла Манилова каланӑ тӑрӑх, юбилее хатӗрленес ӗҫ планпа килӗшӳллӗн пырать. «Этническая Чувашия» (чӑв. Этникӑлла Чӑваш Ен) инвестици проекчӗ пысӑк хака тивӗҫнӗ. Республика ҫыннисем спортпа туслашнине, сывлӑх сыхлавӗн тытӑмӗ ҫитӗнӳсем тунине палӑртнӑ.

Юбилейсене паллӑ тӑвассине РФ Президенчӗ Владимир Путин ырланӑ, ҫавна май 2012 ҫулхи утӑ уйӑхӗн 28-мӗшӗнче Хушу алӑ пуснӑ. 2016–2020 ҫулсенче Шупашкарти 28 культура объектне, 6 спорт сооруженине, транспорт инфраструктурин 6 объектне, сывлӑх сыхлавӗн хӑш-пӗр объектне ҫӗнетме палӑртнӑ.