|
Юлашки чылай хыпар вӗренӳпе ҫыхӑннӑ. Апла пулин те тепер хыпар сире пӗлтерер. Вӑл та пуҫланнӑ ҫӗнӗ вӗренӳ ҫулӗпе ҫыхӑннӑ. Чӑваш Республикинчи Вӗренӳ тата ҫамрӑксен политикин министерстви 2009 ҫулхи авӑн уйӑхӗн 1-мӗшӗнчен пуҫласа авӑн уйӑхӗн 30-мӗшӗччен чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекенсен III Интернет Педканашӗ пуласси ҫнчен пӗлтерет. Интернет Педканаш http://pedkanash.chuvash.org сайтра иртет. Ӑна Чӑваш Республикинчи Вӗренӳ тата ҫамрӑксен политикин министерстви, Вӗрентӳ институчӗ, Чӑваш халӑх сайчӗ тата Чӑваш чӗлхин инҫет вӗрентӳ центрӗ ирттереҫҫӗ. Чӑваш чӗлхипе литературине, халӑх культурине, ҫавӑн пекех ытти предметсене вӗрентекенсем педканаша активлӑ хутшӑнасса шанатпӑр. Сайт хӑнисем вӗсен канашлӑвне тишкерме пултараҫҫӗ. |
 Ольга Михайловна Степанова – Чатукассинчи тӗп пӗлӳ паракан шкул директорӗ. 1958 ҫулхи раштав уйӑхӗн 31-мӗшӗнче хамӑр районти Типвар ялӗнче ҫуралнӑ. Чатукасси шкулӗнче вӑтам пӗлӳ илнӗ. 1981 ҫулта И. Я. Яковлев ячӗллӗ педагогика институтӗнчен вӗренсе тухнӑ. Кунта нимӗҫ, акӑлчан, француз чӗлхисене вӗрентекен специалиста ҫирӗплетекен диплома алла илнӗ. Малтанах Улатӑр районӗнчи Эйпеҫре нимӗҫ чӗлхине вӗрентнӗ, директорӑн воспитани енӗпе ӗҫлекен ҫумӗ пулнӑ. 1985 ҫулта хӑйӗн пурнӑҫ биографине Чатукасси шкулӗпе ҫыхӑнтарнӑ. 2001 ҫултанпа — шкул директорӗнче. Ҫемьеллӗ. Аслӑ хӗрӗ Ирина И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика университечӗн ют ҫӗр-шыв чӗлхисен факультетӗнче вӗренет. Кӑҫал иккӗмӗш ҫул Америкӑра акӑлчан чӗлхине туптас енӗпе практикӑра тимлет. Наталия — Чӑваш патшалӑх университечӗн студентки, вӑл та, аппӑшӗ пекех, ют чӗлхесен факультетӗнче вӗренет. |
 Паян, авӑнӑн 1-мӗшӗнче, пур шайри шкулсенче те пӗлӳ кунне уявлаҫҫӗ. Пӗлсе тӑма: Чӑваш Енре пурӗ 515 шкул; парта хушшине кӑҫал 126 пин ытла ача ларӗ, вӑл шутра пӗрремӗш класа каякансен шучӗ — 13 пинрен ытла. Чӑваш Енре 3 ача ҫурчӗ, 435 ача пахчи (выр. детский сад), 22 аслӑ шкул. Сӑмах май каласан студентсен йышӗ кӑҫалхи вӗренӳ ҫулӗнче 75 пин ҫурӑпа танлашать. Ҫак пысӑк йыша вӗрентес тӗлӗшпе 25,3 пин ҫын тӑрмашӗ.
|
|
Кӑҫал Раҫҫейре Болгари патшалӑхӑн ҫулталӑкӗ. Ӑна тӗрлӗрен палӑртаҫҫӗ. Сӑмахран Атӑл тӑрӑх куҫса ҫӳрекен Болгари культурин фестивальне ирттерме палӑртнӑ. Ку фестиваль Шупашкара авӑнӑн 9-мӗшӗнче ҫитет. Трактор тӑвакансен культура керменӗнче болгар ӳнер ӑстисен концерчӗ пулать. Вӑл 18 сехетре пуҫланать. «Болгары» концертра сире мӗн кӗтет? Болгар халӑхӗн сӑпрайпа ташӑ композицийӗсем, хальхи кӗвӗсемпе хореографи ӳнерӗ. «Найден Киров» ятлӑ патшалӑх фольклор ансамблӗ халӑх кӑмӑллакан юрӑсене юрласа парӗ. Сӗрме купӑс сассине кӑмӑллакансем «Стрингс» ансамбль пултарулӑхӗпе паллашма пултарӗ. Ҫавӑн пекех ҫак ушкӑнсем пулӗҫ: «Булгара» джаз-фолк ушкӑнӗ, «Эва квартет» юрӑ ушкӑнӗ, «Веда джуниор» хальхи балет театрӗн солисчӗсем. Болгаринчи ал ӑстисем пуканесем тӑвас, керамика ерешлевӗн, хӗрарӑм тумтирне тӑвас тата ытти ӑсталӑхпа паллаштарӗҫ. Куҫса ҫӳрекен фестивалӗн программине ҫавӑн пекех «Раҫҫейпе Болгари массӑллӑ информаци хатӗрӗсенче ӗҫлекенсен хушшинчи калаҫу» проекта та кӗртнӗ. |
|
Ачасемпе вӗсен ашшӗ-амӑшӗсемшӗн, учительсемшӗн яваплӑ тапхӑр — ҫӗнӗ вӗренӳ ҫулӗ ҫывхарать. Красноармейски район администрацийӗн вӗрентӳ пайӗнчен пӗлтернӗ тӑрӑх, сентябрӗн 1-мӗшӗнче районти шкулсенчи партӑсем хушшине 1950 яхӑн вӗренекен ларӗ. Вӗсенчен 150 ачи — пӗрремӗш хут. Районти шкулсенче пӗлӳ илекенсен йышӗ, пӗлтӗрхипе танлаштарсан, 70—80 вӗренекен сахалрах пулӗ. Сакӑр шкулта пӗтӗмӗшле вӑтам пӗлӳ парӗҫ. Чатукассипе Кӗҫӗн Шетмӗ шкулӗсем кӑҫалтан тӗп пӗлӳ паракан шкулсен шутне кӗрӗҫ. Ҫӗнӗ вӗренӳ ҫулне хатӗрленсе, районти шкулсенче ҫуллахи каникул вӑхӑтӗнче юсав ӗҫӗсен пысӑк калӑпӑшне пурнӑҫланӑ. Вӗренекенсене тарӑн та ҫирӗп пӗлӳ илме условисем туса парассишӗн сахал мар тӑрӑшнӑ. Пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан 10 шкулти пурнӑҫ хӑрушсӑрлӑхӗн никӗсӗн кабинетне, мӗн пур шкулсен пуҫламӑш класӗсене вӗрентӳпе кӑтарту пособийӗсемпе, оборудованисемпе, кунсӑр пуҫне пуҫламӑш классене сӗтел-пукансемпе тивӗҫтернӗ. Района тепӗр 27 аудит доски илсе килмелле. Ҫурлан 10—13-мӗшӗсенче районта пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан учрежденисене ӗҫе йышӑнчӗҫ. |
 Красноармейскинчи ача-пӑча искусство шкулӗн хӑйӗн ялавӗ тата гербӗ пур. Республикӑри хушма пӗлӳ паракан шкулсем хушшинче ку пӗрремӗш пулӑм. Ӑна эпир пурте пӗлекен районсен тата хуласемпе ялсен гербӗсен авторӗ, паллӑ художник Вадим Шипунов ӑсталанӑ. Гербра кашкӑр ами ҫинче шӑпӑр каласа ларакан ачана ӳкернӗ. Ку ӳкерчӗк тӗрӗксен мифне аса илтерет: тӗрӗк ачине кашкӑр ами вилӗмрен ҫӑлса хӑварать. Тӗрӗк тата монгол халӑхӗсен мифӗсенче - кашкӑр управҫӑ тата хӳтӗлевҫӗ. Кашкӑр ҫӑварӗнчен ҫулӑм тухни - пултарулӑх хӗрӳлӗхне пӗлтерет. Кашкӑр тирӗ ҫинчи тӗрлӗ тӗслӗ пӑнчӑ-ҫаврасем - пултарулӑх тӗнчи нумай енлӗ пулнине систерет. Шӑпӑр сӑнарӗ те ахальтен ҫуралман. Красноармейски районӗнчи Шӑпӑрлӑвар ялӗнче ӗлек-авалтанах шӑпарҫасен пуххи иртни паллӑ. Унта вӗсем шӑпӑр каласа ӑмӑртнӑ. Шӑпӑрҫӑ пуҫ тӑрринчи ҫут ҫӑлтӑр вара — ача-пӑчана искусство (ӳнер) тата наци культури аталанӑвӗн ҫулне кӑтартса пыракан чун тӳпи. Искусство шкулӗнче вӗренекен ачасем гербпа ялава пысӑк кӑмӑлпа йышӑнчӗҫ. Вӑл ачасене хавхаланупа кӑмӑл ҫӗкленӗвӗ кӳрсе тӑрӗ. Ҫапла пулмасӑр! Ку герба йышӑнма Н.М.Никонорова, шкул директорне, хӑй Георгий Вилинбахов, патшалӑх геральдмейстерӗ, хистенӗ. |
 Ҫурлан 12-мӗшӗнче пӗтӗм тӗнче Ҫамрӑксен кунне палӑртать. Ку уява ПНО Тӗп Ассамблейи 1999 ҫулта паллӑ тума йышӑннӑ. Ак Муркаш районӗнчи Мӑн Сӗнтӗр ялӗнче те паян ҫак куна халалласа ҫамрӑксем валли савӑнӑҫлӑ мероприяти иртӗ. Чи малтан Мӑн Сӗнтӗр ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ, Муркаш район администрацийӗнчен килнӗ ҫынсем сӑмах тухса калӗҫ, ҫамрӑксене саламлӗҫ. Хӑшӗ-пӗрине тав хучӗсем те лекӗҫ — ӑна мероприятинече пӗлме пулать. Уявӑн иккӗмӗш пайӗнче «Янаш» ушкӑн халӑх юррисемпе ташшисене кӑтартӗ, ялти культура ҫурчӗ ҫумӗнчи «Картина» ятлӑ вокалпа инструмент ансамблӗ хӑйӗн пултарулӑхӗпе савӑнтарӗ. Кӳршӗлле Етӗрне районӗнчен те «Калинка» ансамбль ҫитмелле. Савӑнӑҫлӑ кану дискотекӑпа вӗҫленӗ.
|
 Шупашкар районӗнчи Ҫӗньял-Покровски ял тӑрӑхӗнче «Кивпулӑх—Ишлей ст.—Мишер—Янту» ҫула хута ячӗҫ. Ҫак савӑнӑҫлӑ саманта палӑртма Кивпулӑхпа Янту халӑхӗ пухӑнчӗ. Ҫула уҫнӑ ятпа саламласа Шупашкар район пуҫлӑхӗ Анатолий Князев, Ҫӗньял-Покровски ял тӑрӑхӗн кӑлави Фёдр Данилов, «Дорстройӑн» тӗп инженерӗ Владимир Михайлов ӑшӑ сӑмахсем каларӗҫ, ҫула перекетлӗ тытма хушрӗҫ. Ҫула «Дорстрой» организаци сарчӗ — пӗтӗмӗшле тӑршшӗ 1,66 ҫухрӑм. Маларах Янтӑва ҫитме ҫынсен Явӑш урлӑ каҫса ҫӳремелле пулнӑ. Унта та ахаль урапа ҫулӗ ҫеҫ — ҫанталӑк пӑсӑлсан ни тухма, ни кӗме. Халӗ ӗнтӗ ҫӗн ҫула Кивпулӑх урлӑ сарнӑ. Ҫулӑн пӗлтерӗшӗ самай пысӑк — вӑл Янтӑва кӑна мар, Кивпулӑхпа Мишерте пурӑнакан ҫынсене те самай усӑ парӗ — шӑп та лӑп ҫак ялсен урамӗпе иртет те ӗнтӗ. Тавралӑхӗ ҫырма-ҫатраллӑ пулнӑран укҫине те самаях тӑкаклама тивнӗ — республика бюджетӗнчен 20 млн. ытла тенкӗ кирлӗ пулнӑ.
|
 Район пуҫлӑхӗ С.А.Николаев Пенза облаҫӗнчи чӑваш наципе культура автономийӗн председательне Н. Н. Чирков юлташа йышӑннӑ. Николай Никифорович — Ҫӗмӗрле районӗнче ҫуралса ӳснӗ, Хутар шкулне вӗренсе пӗтернӗ хыҫҫӑн И.Н.Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗн историпе филологи факультетӗнче пӗлӳ пухнӑ. 1981 ҫултанпа Пенза хулинче ӗҫлесе пурӑнать. Н.Н.Чирков чӑваш культурине тулай чӑвашӗсем хушшинче упраса хӑварас тӗллевпе нумай тӑрӑшать. Халӗ облаҫре 10 чӑваш ялӗ. Вӗсенче 7 пин ытла чӑваш пурӑнать. Вӗсенчен иккӗшӗ — Социализмла Ӗҫ Геройӗ, Петр Константинович Чернов — Ленин орденӗн кавалерӗ. Елена Ильдебейкина — тӗнче класлӑ спорт мастерӗ. Николай Архипкин — чаплӑ гармонист. Автономи ҫумӗнче «Асамат» ансамбль пур, вӑл хӑйӗн концерт программисен репертуарне чӑваш халӑх юррисемпе чӑваш композиторӗсен хайлавӗсене кӗртме тӑрӑшать. Станислав Андреевич хӑнана кӗскен район аталанӑвӗпе паллаштарнӑ, районта ҫуралса ӳснӗ паллӑ ҫынсемпе паллаштаракан «Красноармейский район. |
 Шупашкар районне кӗрекен Шӑмӑш ялӗнче ҫурлан 12-мӗшӗнче хаваслӑ уяв иртрӗ. Ялта кӗпер уҫрӗҫ. Малтанхи кӗпер йывӑҫран пулнӑ, кӗҫ-вӗҫ ишӗлсе анман. Кӗпере «Механик» строительство фирми тунӑ. Ҫӗнӗ кӗпере тума 700 пине яхӑн укҫа хывнӑ. Кӗпере уҫнӑ хыҫҫӑн концерт иртрӗ. Концертра эстрада ҫӑлтӑрӗсем те пулчӗҫ. Ҫитес шӑматкун чӑваш эстрада ҫӑлтӑрӗсемпе концерт пулмалла. |
+14.3 °C