|
Чӑваш патшалӑх университетӗнче «Ҫирӗп вӑй-хал» тата сывлӑх» спартакиада малалла тӑсӑлнӑ май нарӑс уйӑхӗн 18-мӗшӗнче университет ӗҫченӗсем хушшинче йӗлтӗрпе чупассипе ӑмӑрту иртрӗ. Хӗрсемпе хӗрарӑмсем 2 километрлӑ дистанцине чупса тухрӗҫ. А.Н. Лукина ассистент хӑйӗнпе пӗр ҫитӗнӳри ҫынсемпе ӑмӑртса 3-мӗш вырӑн ҫӗнсе илме пултарчӗ. Арҫынсем 3-5 километрлӑ дистанцине чупса тухрӗҫ. Пирӗн команда ячӗпе ӑмӑртӑва хутшӑннӑ В.А. Иванов профессор 3-мӗш вырӑна тухрӗ. Васильева Ф.И. аслӑ преподаватель те 3-мӗш выран йышӑннӑ. Факультет ӗҫченӗсене малти вырӑнсене тивӗҫ пулнӑ ятпа саламлатпӑр, ҫитес ӑмӑртусенче ӑнӑҫу сунатпӑр! Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
 пӑтӑрмаха лекнӗ танк Ananova информаци агентстви Кӑнтӑр Корейӑра ҫар ҫыннисемпе ҫыхӑннӑ пӑтӑрмах пирки пӗлтерет. Каҫхи вӗрентӳрен таврӑнакан корей танкисчӗ ҫынсем пурӑнакан вырӑн урлӑ каҫнӑ чухне руль умӗнче ҫывӑрса кайнӑ тет. Ыйха юратакан (те ывӑннӑ-ха ӗнтӗ) пурӗ икӗ машина таптаса лапчӑтнӑ тет тата ҫул хӗрринчи икӗ йывӑр тиев машинине ҫӗмӗртнӗ тет. Танкӗ пӗр магазин ҫурчӗ умне пырса тӑрӑннӑ хыҫҫӑн ҫеҫ чарӑннӑ тет. Пӑтӑрмах машинсемпе ҫурсене кӑна сиен кӳнӗ, танкиста шута илмесен урӑх ҫынсем аманман. Пӗр ҫынни хӑйӗн телейне кура ҫеҫ суранланман тет — танк гусеници ларан ҫын вырӑнӗ енне ҫӗмӗрсе кайнӑ. Пӑтӑрмаха лекнӗ танкист пуҫне ҫурнӑ тата кӑкӑрне амантнӑ — ӑна пульница ӑсатнӑ. Хыпарҫӑ-агентство пӗлтернӗ тӑрӑх танкист магазин ҫурчӗ ҫумне пырса ҫапӑннӑ хыҫҫӑн ҫеҫ вӑраннӑ тет. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
 Нестер Янкас ячӗллӗ пӗрлӗх хӑйӗн сайчӗ урлӑ ирттернӗ «Ачасен пултарулӑхӗ» инҫет литература конкурсӗ вӗҫленчӗ. Ӑна Красноармейски районне туса хунӑранпа 75 ҫул тата Нестер Янкас ячӗллӗ пӗрлӗх йӗркеленнӗренпе 20 ҫул ҫитнине халалланӑ. Районти шкулсенче вӗренекенсем хӑйсен проза, поэзи тата драма жанрӗсемпе ҫырнӑ 50 яхӑн ӗҫне тӑратрӗҫ. Шкул ачисемпе вӗрентекенсем ытларах Красноармейски иккӗмӗш шкулӗнчен (30 ӗҫ, вӗрентекенӗсем З.П. Михайловӑпа В.М. Михайлов), Пикшик шкулӗнчен (14 ӗҫ, вӗрентекенӗ – Л.А. Тихонова), Упи шкулӗнчен (4 ӗҫ, вӗрентекенӗ – В.В.Васильева) тата Карай шкулӗнчен (3 ӗҫ, вӗрентекенӗ – А.Ю. Никандрова) хастар пулчӗҫ. Тавах вӗсене! Ӳлӗм те ӑмӑртусене хутшӑнса малти вырӑнсене йышӑнасса шанатпӑр! Ҫӗнтерӳҫӗсемпе малти вырӑна йышӑннисене тата вӗсен ертӳҫисене Нестер Янкас ячӗллӗ пӗрлӗхӗн 20 ҫулхи юбилей каҫӗнче чаплӑ лару-тӑрура чыслӗҫ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
 Нестер Янкас ячӗллӗ пӗрлӗх членӗсем Нарӑсӑн 25-мӗшӗнче каҫхине 18 сехетре Красноармейски район центрӗнчи Халӑх пултарулӑх ҫуртӗнче Нестер Янкас ячӗллӗ литературӑпа искусство тата культура пӗрлӗхӗн уяв каҫӗ пуҫланать. Уяв каҫӗнче пӗрлӗхӗн 20 ҫулхи ӗҫӗ-хӗлне пӗтӗмлетеҫҫӗ. Кунсӑр пуҫне пӗрлӗх хастарӗсем хӑйсен асаилӗвӗсемпе паллаштараҫҫӗ, литературӑпа искусство тата культура аталанӑвӗнче палӑрнӑ ентешсене 2009 ҫулшӑн тата ҫак ӗҫшӗн маларах тивӗҫнӗ Преми лауреачӗсене Нестер Янкас лауреачӗн кӑкӑр ҫине ҫакмалли паллипе чыслаҫҫӗ. Ҫакӑнтах Нестер Янкас ячӗллӗ пӗрлӗх сайчӗ урлӑ ирттернӗ "Ачасен пултарулӑхӗ" инҫет литература конкурсӗнче ҫӗнтерӳҫӗ ятне тата малти вырӑна тивӗҫнӗ шкул ачисене чылаҫҫӗ. Уяв каҫӗ пысӑк концертпа вӗҫленет. Унта Шупашкарти артистсен тата хамӑр ентешсен пултарулӑхӗпе ӑсталӑхне курса савӑнма пулӗ. Пурне те уяв каҫне йыхӑратпӑр. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
 Нарӑсӑн 19-мӗшӗнче Шупашкар районӗнче вырнаҫнӑ Ҫатра-Лапсарти пӗтӗмӗшле тӗп пӗлӳ паракан шкулта Лидия Сарине шкул ачисемпе тӗл пулчӗ. Ачасем валли ҫыракан паллӑ ҫыравҫӑна вӗренекенсем кӑмӑллӑн кӗтсе илчӗҫ — ыйтусем парса ун пурнӑҫӗпе кӑсӑкланчӗҫ, парнепе чыслама та манмарӗҫ. Лидия Сарине тӗлпулура хӑйӗн ҫинчен каласа пачӗ, ачасене сӑвӑсемпе паллаштарчӗ. Тӗлпулу вӗҫленнӗ хыҫҫӑн хаклӑ хӑна шкулти музейпе паллашрӗ. Экскурсие 7-мӗш класра вӗренекен Леонтьева Оксана ирттерчӗ — шкулӑн историйӗпе, унӑн чаплӑ вӗренекенӗсемпе паллаштарчӗ.
|
|
«Ҫӗр-пин юрӑ ҫӗр-шывӗнче» кӑҫалхипе вунпӗрмӗш хут «Кӗмӗл сасӑ» эстрада юррисен фестиваль-конкурсӗ иртрӗ. Раҫҫейӗн тӗрлӗ кӗтесӗнчен килнӗ яш-кӗрӗм хутшӑнчӗ ҫак ӑмӑртӑва. Самара, Саратов, Оренбург, Чӗмпӗр облаҫӗсенчен, Тутар, Пушкӑрт республикисенчен килнӗ юрӑҫсемпе пӗрлех Чӑваш республикин тӗрлӗ ял-хулисенчи ҫамрӑкӗсем те хӑйсен пултарулӑхне кӑтартрӗҫ. Чӑваш филологийӗпе культура факультечӗн 1 курсӗнче вӗренекен Ҫӗмӗрле каччи Рязанов Константин вара жюририсене хӑйӗн вӑйлӑ сассипе тӗлӗнтермеллипех тӗлӗнтерчӗ. Юлашки ҫулсенче, эстрада пирки апла-капла шухӑшсем илтӗнкеленӗ вӑхӑтра, чӑн кӗмӗл саслӑ ҫамрӑксем сцена ҫине килни уйрӑмах савӑнтарать. В.Давыдов-Анатри сӑвви тӑрӑх кӗвӗленӗ «Атте-анне» юрӑпа конкурса хутшӑннӑ Костя «Гран-при» ҫӗнсе илме пултарчӗ. Ҫавӑн пекех ЧФК факультетӗнче 2 курсра вӗренекен Дима Иванов та хӑй кӗвӗленӗ «Мӗншӗн?» юрӑпа «Чи тарӑн туйӑмлӑ юрӑҫ» ята тивӗҫрӗ конкурсра. Эпир маттур студентсене пӗтӗм чунтан саламлатпӑр, пултарулӑхӑн ҫӑмӑл мар ҫул-йӗрне такӑрлатма вӑй-халпа ӑнӑҫу сунатпӑр. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
 Ӗнер, нарӑсӑн 21-мӗшӗнче, пӗтӗм тӗнче тӑван чӗлхе кунне паллӑ турӗ. Ку уява ЮНЕСКО 1999 ҫулта иртнӗ 30-мӗш Генераллӑ канашлӑва пӗтӗмлетнӗ май ҫирӗплетнӗ, 2000 ҫулхи нарӑсӑн 21-мӗшӗнче вара пӗрремӗш хут уявланӑ. Уява чӗлхесен тата культурӑсен нумайенлӗхне упраса хӑвармашкӑн йӗркеленӗ. Ку уява йышӑннине ПНО-н Тӗп Ассамблейи те ырланӑ, хӑйӗн шутне кӗрекен пайташ-патшалӑхсене тӗнчери пур чӗлхесене те хӳтӗлеме тата вӗсене упраса хӑварма чӗнсе каланӑ. ЮНЕСКО ку уява тунӑ май тӗнчери ҫухалма пултаракан чӗлхесем епле пурӑннине тишкерме тата вӗсене пӗтесрен пулӑшма шутлать.
ЮНЕСКО шучӗпе ҫитес вӑхӑтра тӗнчери 6 пин чӗлхерен ҫурри таран ҫухалма пултарать — чӗлхене пӗлекен, калаҫакан юлашки ҫынсем вилме пултараҫҫӗ. 2009 ҫулхи пӗтӗмлетӳпе ЮНЕСКО Раҫҫейри 136 чӗлхен пуласлӑхӗ япӑххине палӑртнӑ, вӑл шутра — чӑваш чӗлхин те. Чӑваш чӗлхине ҫӑласси, ӑна аталантарасси — кашни чӑвашӑн тивӗҫӗ. Чӑваш ята илнӗ ҫыннӑн хӑйӗн чӗлхине май килнӗ таран упраса хӑварма тӑрӑшмалла (аха, ачисене чӑвашла вӗрентме майсем тупмалла, тӑрӑшмалла), ӑна аталантарассипе ӗҫлемелле. |
 Нарӑсӑн 20-мӗшӗнче Шупашкарта тӗрлӗ регионти обществӑллӑ пӗрлешӳсем Раҫҫей Федерацийӗнчи кӑк халӑх чӗлхисене упраса хӑварас тата вӗсене аталантарас ыйтусене сӳтсе явма пысӑк канашлӑва пухӑнчӗҫ. Пуху Чӑваш наци музейӗнче иртрӗ. Пӗтӗмӗшле илсен пухӑннӑ ҫынсене 2007 ҫулхи юпан 1-мӗшӗнче йышӑннӑ 309 №-лӗ федераллӑ саккун пӑшӑрхантарать — ытларах вӗсем ӑна сӳтсе яврӗҫ, ӑна хирӗҫлесе докладсем каларӗҫ. Тухса калакансем чылай пулчӗҫ. Тутарстанран килнӗ Сафиуллин Фандас Шакирович 309 №-лӗ саккунӑн кун-ҫулне уҫса пама тӑрӑшрӗ. Ҫак саккуна пурнӑҫлама тытӑнни те — сӑмахран, ППЭ-на тӑван чӗлхесемпе ирттерме чарни — ӑна пӑшӑрхантарни пирки пӗлтерчӗ. Патшалӑх тӑван чӗлхепе 1-4 классенче ҫеҫ вӗрентме сӗнет иккен (хальхи вӑхӑтра — 9-мӗш класчен), тата тӑван чӗлхесене вырӑс чӗлхипе вӗрентмелле имӗш. Ҫак йӗркесене пурнӑҫа кӗртме шухӑшлани ун шучӗпе (тӗрӗссипе, пухӑва хутшӑннӑ ҫынсен ытларахӑшӗ те ҫапла шутлать) Раҫҫейре вырӑс мар халӑхсене вырӑслатассипе ҫыхӑннӑ. Регионаллӑ компонент шучӗпе малтан тӑван чӗлхене, тӑван халӑх историне тата культурине вӗрентнӗ пулсан, халӗ, ӑна пӑрахӑҫланӑ хыҫҫӑн ҫак предметсем хӑйсен саккунлӑх никӗсне ҫухатнӑ пек пулса тухать. |
 шкул музейӗпе паллашатпӑр... Нарӑсӑн 17-мӗшӗнче Шупашкарти 60-мӗш шкулта вырнаҫнӑ музее йӗркеленӗренпе 10 ҫул ҫитрӗ. Ку куна палӑртса нарӑсӑн 18-мӗшӗнче шкулта чаплӑ уяв иртрӗ. Мероприяти шкул ачисен пултарулӑхӗпе пуҫланчӗ — ачасем юрӑ юрласа пачӗҫ, ташласа та кӑтартрӗҫ. Чӑвашла сӑвӑ каласа тӑван халӑх чӗлхине лайӑх пӗлнине ҫирӗплетрӗҫ. Шкул ачисен пултарулӑхӗпе акт залӗнче вырнаҫтарнӑ куравра та паллашма май пурччӗ — тӗрленӗ кӗпесем, ӳкерчӗксем, алшӑлисем унта пурччӗ. Официаллӑ пая Кончулизова Любовь Александровна директор пуҫларӗ — шкулӑн пурнӑҫӗ ҫинчен каласа пачӗ. Шкул уйрӑмах этнографи музейӗпе, столовӑйпа мухтанать иккен. Столовӑй чӑн та хӑтлӑ, ҫитерме те тутлӑ ҫитереҫҫӗ. Унтан сӑмах Федотов Михаил Николаевич илчӗ. Вӑл музее йӗркеленӗ чухнехи самантсемпе паллаштарчӗ. Кудряшов Сергей Владимирович музее йӗркелесе тата тытса пыракан Федотова Людмила Аркадьевнӑна хисеп хучӗ пачӗ. Валентина Минеевӑран (вӑл — музейӗн ӑслӑлӑх консультанчӗ) та телеграмма пулчӗ — ӑна мероприятине килнӗ хӑнасене вуласа пачӗҫ. Людмила Аркадьевна музей ҫинчен тунӑ презентаципе паллаштарнӑ хыҫҫӑн хӑнасене унӑн экспоначӗсемпе паллашма чӗнчӗҫ. |
|
Нарӑсӑн 20-мӗшӗнче Шупашкарта халӑхпа ӗҫлекен тӗрлӗ енлӗ организацисен канашлӑвӗ иртӗ. Унта Раҫҫей Федерацийӗнчи кӑк халӑхсен чӗлхине упраса хӑварассипе тата вӗсене аталантарассипе ҫыхӑннӑ ыйтусене сӳтсе явӗҫ. Канашлу 11 сехетре пуҫланӗ, Хӗрлӗ тӳремри 5-мӗш ҫуртра иртӗ.
Канашлура хускатма палӑртнӑ ыйтусем: 1. Халӑхӑн чӗлхе суверенитечӗ. 2. Халӑхӑн тата кашни ҫынӑн чӗлхе прависем. 3. «О внесении изменений в некоторые акты Российской Федерации" (в части изменения понятия и структуры государственного образовательного стандарта)» ятлӑ 309-мӗш федераллӑ саккун тата ӑна вӗрентӳ системине кӗртнин пӗлтерӗшӗ. 4. Регионсен чӗлхисем тата тӗп мар халӑхсен чӗлхисем пирки калакан Европӑри харти. 5. Раҫҫей Федерацийӗнчи халӑхсен чӗлхе ыйтӑвӗсем. Паянхи пулӑмсем тата правасем. |
-5.7 °C