Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

— Геннадий Петрович машинăпа çапăннă! — кăшкăра-кăшкăра Тĕрек ялне хĕвеланăç енчен чупса çитрĕ Кĕтерне.

— Ăçта? Мĕнле? Хăш тĕлте? — çухăрашрĕ пусă патне пуçтарăннă темиçе хĕрарăм.

— Çулăн хамăр енне пăрăнса кĕнĕ çĕрте, — ăнлантарать хыпарçă пит çăмарти тăрăх шăпăртатса анакан куççулĕпе пĕрле тарне тутăрĕпе шăлса. — Машини йăвансах та кайман. Анчах хăйĕн сăмсинчен палкаса юн юхать. Эпĕ ăна уçă çĕре аран-аран кăларса вырттартăм. Вăл сăмахсемпе перкелешрĕ, вара кăтăш пулчĕ. Ах, — ассăн сывларĕ Кĕтерне тепĕр хут. — Эпĕ ял енелле чупма пуçларăм çеç — Геннади хăрăлти сасăпа йынăшса илчĕ: «Ăнланмарăн эсĕ мана, Тариç... Çавна пула юн тымарне... Сывă пул, Тариçĕм, сывă пул, çутă тĕнче те... Л-е-е-ре тĕл пуличчен..."

— Чим, мĕн туса тăратăр? Марук аппа, сирĕн телефон пур вĕт. Хăвăртрах «Васкавлă пулăшу» чĕнĕр...

Марук текенни çийĕнчех пӳрте кĕчĕ. Ыттисем ял вĕçнелле, инкек пулнă çул еннелле васкарĕç. Вĕсем хыçĕнчен кĕçех темиçе арçын чупса çитрĕ.

— Мĕнле астăвайман-ши тата?

— Эрехпе супăшаканни те мар вĕт.

— Ара, инкек куçа курăнса килмест. Паян чиперех пурăнатăн, ыран... — Çапла калаçа-калаçа Тукас çыннисем аслă çултан ялалла пăрăннă асфальт хĕррине, хăяккăн выртакан симĕс «Жигули» патне çитсе те тăчĕç. Машина ним пулман пекех кĕрлет. Моторне те сӳнтермен. Ăна чĕртекен уççи çăринчех. Анчах Геннадий Петрович, урапаллă тусĕпе юнашар выртаканскер, ни вилĕ, ни чĕрĕ: никама та палламасть, куçĕсем шăвăçланнă, пырĕ хăрăлтатса кăна тăрать. Арçынсенчен пĕри, шофер таврашĕ — çийĕнчех машинăна сӳнтерчĕ, унтан аманнă çынна асфальт хĕррине йăтса тухрĕ. Ăна ыттисем те пулăшрĕç. Çав самантра тахăшĕ аптечка çинчен аса илчĕ. «Часах!» тесе ăна илме такам «Жигули» ăшне хĕсĕнсе кĕнĕччĕ кăна — тул енчен пĕри йывăррăн тухакан сасăпа хуллен сăрхăнтарчĕ: «Ви-и-лчĕ...» Самантрах иккĕшĕ Генăна ирĕксĕррĕн сывлаттарма, алли-урине лăскама тапратрĕç. Ку вăхăтра «Васкавлă пулăшу» килсе çитрĕ. Анчах тухтăрсем тинех пулăшаймарĕç. Санитари машини вилене тăван килне — ял варринчи пĕлтĕр çеç пурăнма кĕнĕ пилĕк стеналлă çурта — турттарса пыма çеç кирлĕ пулчĕ.

Малалла

Эс — вăл мар...

Урăхла эсĕ — ырă.

Юратма çеç

хăратăп тата:

виçĕм çул

арканса ӳкнĕ хырăн

тымарри тăсăлать

ман пата...

Асамлăх пур вăраннă кунăн:

Йыхравласа тĕнче хĕрне

Хĕвел хевте хушать халь чунăн

Кашни-кашни тĕпренчĕкне.

Мана эс вăратан хĕвел пек,

Шевле пек сĕртĕнсе питрен...

Сисетĕп: нихăçан кĕвелмĕ

Хĕвелĕм иккĕ чух — чĕре!

Мĕн-ши пулнă, кур-ха,

Çак йăмрасене?

Ларса тухнă чуххăм

Пĕве хĕррине.

Пилĕке çитеççĕ

Çивĕт-туратсем,

Ман çула шăлаççĕ

Çыранта вĕсем.

Çамрăк-ха хунавĕ,

Ав, пĕрин, курап,

Чи илемлĕрех вăл —

Яштака турат.

«Çакăн пекчĕ мар-и

Эпĕ те вара? —

Ват аннем каларĕ, —

Хĕр чухне, ара».

Шыва утса кĕнĕ

Чĕркуççи таран

Йăмрасем çӳçеннĕ

Те кăшт сулхăнран.

«Эп кĕпе чӳхеттĕм

Çакăн пек ялан, —

Тет каллех аннеçĕм, —

Пурччĕ вăл йăла».

Эпĕ çеç пĕлмерĕм

Пĕр сăмах хушма:

Аякра çав иртрĕ

Çамрăклăхăм ман.

Миçе çул курман эп,

Миçе каç савман

Çак йăмрасене те,

Ватă аннеме?!

Савнă тăван ялăм

Пăлатка тесе

Яланах упрарăм

Пĕртен-пĕр тĕсе:

Ав, пĕве, йăмралăх,

Юнашар — анне.

«Сывă-и, — тет, —

Альăк», —

Шăннă кĕркунне.

Мĕн каласшăн — калĕç

Йăмрасем мана.

Ларса канăп халĕ

Эп те çырана...

Кăвак-ха ир, тулта кĕрхи пăтранчăк.

Куçа уçатăп, тарлă кантăка

Сăрлать тумлам, ыйхă таçта тумланчĕ,

Вăраннă ял ĕне сума васкать.

Ялта, ялта эп, ма ытла вăл ырă?

Тен, вăхăтлăх кăна-ши килнĕрен?

Çĕрулмипе эп юратап сĕт-турăх,

Ялта сĕтел тулли вăл килĕрен.

Пĕве çинчи лаштра йăмрасемпе эп,

Çатан карта çумне кăшт таянса,

Çĕр каçипе пĕччен тăрса ирттерĕп,

Ял каçĕ савнă хĕр пек туйăнсан.

Ирĕксĕрех, ак, вĕçрĕ шухă шухăш

Ял пики пек именчĕклĕн таçта.

Ман кантăк умĕн иртрĕ хăвăрт тахăш,

Ăшра кăртах тем туртăнчĕ — тăхта!

Ах, ял, паллах, çавах темле пулсан та,

Шур кăмака ăшшиллĕ шур пӳртре

Сайра хутран кушак, тен, пит çусан та,

Кĕç такама кĕтетĕн инçетрен.

Кăвак-ха ир, тулта кĕрхи пăтранчăк.

Куçа уçатăп, тарлă кантăка

Сăрлать тумлам, ыйхă таçта тумланчĕ,

Вăраннă ял ĕне сума васкать.

Каяс çула çил-тăман хупларĕ. Автобус кустăрми çул урлă вĕçтерекен юкана çĕнтереслĕн хăвăртрах та хăвăртрах кусрĕ... Юкавара çул кĕтессинче те юлмарĕ, айлăмра та лăпланса выртса юлма пĕлмерĕ, сăртра пушшех туллашма пуçларĕ — чӳречеренех чĕлхипе çулласа илчĕ. Каçа хирĕç çил-тăман тамалаканччĕ. Паян, темскер, ирĕкне йӳле ярсах алхасма пуçларĕ. Тӳпере чарăна пĕлми ал арманĕ аврăртать тейĕн, кĕрпине те, çăнăхне те тăкать çеç уй-хире. Куç курми сăлпăран вĕçтерет. Юр кĕрчĕсем авă, иртсе пыракан çуртсен пӳрт тăррине çивитти таранах хӳсе лартрĕç. Алăка уçса кĕме çук шăлса лартрĕ. Çурт çамкисем те кантăк ани таранчченех шур çĕлĕк тăхăнчĕç. Таврари ялсем çил-тăман чаршавĕпе хупланса каçхи ыйха пута пуçларĕç..

Хушшăн-хушшăн çула та кĕрт хӳсе пырать. Пĕр ПАЗик çеç, сурăх путекки пек паттăрланса, хăй хыçĕнчен кăтра шу-рă хӳре пăркалантарса, малаллах сиккелесе-чупкаласа каяс çула кĕскетрĕ. Автобусĕ ăшă, хăтлă. Ларса пыракансем урамри ахăр-саманана кинори евĕр чӳречерен çеç курса пыраççĕ-ха. Анчах камăн анса юлма вăхăт çитет, сăнран улшăнса самантарах темле çирĕп шухăшлăн хевтеленсе ӳкеççĕ те куç курми тĕттĕм çавра çил ăшне чăмаççĕ, пач çухалаççĕ.

Малалла

Кĕр хыççăн, кĕт, сив хĕл килет

Хăй йĕркипе, хăй кĕввипе.

Пире çанталăк тĕрĕслет

Пĕр шăрăхпа, пĕр сивĕпе.

Хӳме пек çӳллĕ кĕрт лартма

Пултарĕ тăвăл çĕрĕпе.

Шатăртаттарĕ шартлама, —

Çӳçенмĕп, тĕнмĕп, чĕрĕп пек.

Чунра — хавал, хулра — вăй-хал,

Чĕре — вĕри, тĕллев — таса.

Хăлатланас та ак халь-халь

Вĕçсе каяс пек космоса.

Çанталăк тĕрĕслет пире, —

Ăс-туйăма тăрăлтарать.

Сăн-пит çуталнă çиçĕмре,

Хĕвел тасалăхĕ чунра.

Çуна праçникĕ... çуна праçникĕ —

Телĕнмелле уяв.

Яш-кĕрĕм пĕрерĕн е иккĕн

Тухма тытăнать вăййа.

Çуна уявĕ иртсессĕн,

Тухаймăн эс çунапа.

Савни ют ялта кĕтсессĕн, —

Утаймăн шыв-шурлă çулпа.

Утаймăн...

Ним те тăваймăн.

Тăхта, эппин, ыр тĕлпулу.

Шăнкăртатса янратмĕ

Илĕртекен куллу.

Çĕр типĕ. Ем-ешĕл курăк

Чĕнĕ тухмашкăн çула.

Сана пирĕштийĕн курăп:

Ыталăп чăн-чăн паттăрла.

Утăпăр уйăх айĕн

Хĕвел шевлисем выличчен.

Калаçмалли нумай-мĕн... —

Пурнайăп-ши эп каçчен.

Çуна праçникĕ...

Яшлăх

Тухасшăн хĕрӳ акана...

Питравра анне тухасшăн

Килме сан патна

Хăнана.

Савни пуçне пĕкрĕ. Йăл кулчĕ:

«Ах, кирлĕ мар васкама...»

Пире вăрман урлă курчĕ

Хĕвел, васкаса тухнă май.

Çемье — вăл ырлăх та телей:

Ăна пĕлсессĕн упрама,

Çитетĕн эс çитес тĕле,

Хална ямастăн харама.

Çемье — вăл савнăç яланах:

Кулать, вылять ача-пăча.

Упрать вăл сан малашлăхна,

Пĕлместĕн тунсăха пачах.

Çемье — вăл хурлăх та асап, —

Ху пĕлмессĕн пурăнма:

Эрех сан вĕçĕмсер асать,

Памастăн ырлăх арăмна.

Çемье — татулăх, килĕшӳ.

Вылять йăл-кулă сăн-питре.

Нихçан та уссăр хĕвĕшӳ

Хуçаланаймĕ сан пӳртре.

Çемье — пĕршухăшлăх, хăват

Парса тăрать ĕмĕрлĕхе.

Вăл — чĕрери таса сăвап,

Упрать тек пирĕн пĕрлĕхе.

Турă пани, Турă çырни

Санпа пулсассăн юнашар,

Иккĕленӳ те чун çунни

Иртсе каять-çке, ним те мар.

Çемье — вăл никĕс те тĕрек,

Йăх-тĕп пĕрмай аталанать:

Çӳл тӳпери çут çăлтăр пек

Юрату куçĕ йăлтăрать.

Эсĕ çумра çук чухне

Питĕ йывăр-çке чуна.

Ăшăм вăркать ман, çунать

Эсĕ çумра çук чухне.

Улăхри чечексене

Эп татап пĕр саншăнах.

Эп çыхап пуçкăшăльне,

Парнелесшен, саншăнах.

Утă çулма эп тухап

Санпала пуласшăнах.

Паккуссене тавăрап

Юнашар тăрасшанах.

Юратуçăм-юрату,

Чуна меншĕн çунтарать?

Çук-тăр туслăхпа тату?

Килĕшӳ çук, — çунтарать.

Юрату çак тĕнчĕре

Вăй парать, пĕрлештерет.

Çавăнпах кил-тĕрĕшре

Сăпка кĕвĕллĕн сикет.

Арăм çумра пур чухне

Питĕ çăмал-çке чуна.

Ман чĕреçĕм савăнать

Арăм çумра пур чухне.