Чун парса ӳкерӗннӗ, пурнӑҫӑн мӗн-пур ӗҫ-пуҫсем витӗр тухнӑ, нихӑҫан та типсе ларма пултарайман ӑсталӑх ҫӑлкуҫне палӑртакан ӳкерчӗксем —вилемсӗр. Пӗрремӗш хут XX ӗмӗрен чи пултаруллӑ ӳнерҫӗн Сальвадор Дали ӗҫӗсем Чӑваш Енре кун ҫути курӗҫ. Республика ҫыннисем тӗнчипе паллӑ ӳнер ӑстин «Божественная комедия» (чӑв. Асамлӑ камит) ӗҫне сӑнлакан гравюрисене курма пултарӗҫ.
Чӑваш Енӗн культура министерствинче пӗлтернӗ тӑрӑх асӑннӑ проектӑн хӑтлавӗ ҫу уйӑхӗн 31-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗнче уҫӑлать. Сальвадор Дали ӗҫӗсемпе паллашма кӑмӑл тӑвакансем республика музейне хаваспах кайма пултарӗҫ. Ют ҫӗршыв ӳнер ӑстин ӗҫӗсене куҫпа курни наци культуришӗн, халӑх тавракурӑмшӑн самаях усӑллӑ пулӗ.
Ҫитес шӑматкун, ҫӑвӑн 18-мӗшӗнче, Шупашкарта 40 тӗрлӗ ҫӗршывсенче иртекен йӑлана кӗнӗ мероприяти пуҫланать. Ҫак кун 2 ытла музей ятарлӑ программӑсене хутшӑнма чӗнет, кӑмӑл пур пулсан пурте кайса курма пултараҫҫӗ. Асӑннӑ программӑра концерт, театр кӑтартӑвӗ, авторсен эксурсийӗ, мастер-классем, историллӗ реконструкци йышши мероприятисем иртӗҫ.
Чӑваш наци музейӗ те ҫак массӑллӑ пулӑма хутшӑнма палӑртнӑ. Кӑмӑл пур пулсан сире музей ҫу уйӑхӗн 18-мӗшӗнче 18:00 сехетре кӗтӗ. Ҫак куна халалласа музей ӗҫченӗсем ятарлӑ программа хатӗрленӗ. Куракансене кӑсӑклӑ тӗлпулусем, концертсем, кӑтартусем кӗтӗҫ. Музей каҫӗ интереслӗ те тухӑҫлӑ иртессе ертӳҫӗсем шантарсах калаҫҫӗ.
Ҫак уйӑхӑн 11-12-мӗшӗсенче Чӑваш Ен делегацийӗ Питӗр хулинче пулнӑ, хӗвелтухӑҫ халӑхӗсене тӗпченӗ паллӑ учёнӑй Иакинф Бичурин ҫуралнӑранпа 160 ҫул ҫитнине халалласа ирттернӗ мероприятисене хутшӑннӑ.
Асӑннӑ хулари Чӑваш наципе культура автономийӗ чӗннипе ҫула тухнӑ чӑвашсен ушкӑнӗ архимандритӑн вил тӑпри ҫине чечек хунӑ. Унтан вӗсем Бичурина халалланӑ асӑну каҫне хутшӑннӑ. Ӑна хулари чи авалхи вулавӑшсенчен пӗринче — А.С. Грибоедов ячӗллинче — иртнӗ. Унта Питӗрте пурӑнакан 40 ытла наци ҫыннисен литератури вырӑн тупнӑ-мӗн.
Сӑмах май, хулари Наци Лигисен президенчӗ Хамзат Цокиев чӑвашсен ентешлӗхӗ хулан культура пурнӑҫне хастар хутшӑннине палӑртнӑ.
Мероприятире Кӳкеҫри «Бичурин тата хальхи самана» музей пуҫлӑхӗ Ирина Удалова Иакинф Бичурин Чӑваш Еншӗн епле вырӑн йышӑнни пирки чарӑнса тӑнӑ. Пирӗннисем Питӗрти ентешсене концерт та кӑтартнӑ, лешсем те парӑмра юлман — Чӑваш наципе культура автономийӗ ҫумӗнчи «Парне» ушкӑн хӑйӗн пултарулӑхӗпе савӑнтарнӑ.
Кун пирки ӳнер музейӗнче ӗҫлекен Геннадий Иванов-Орков пӗлтернӗ — ун сӑмахӗ тӑрӑх микрофонсем лартасси пирки культура учрежденийӗнче ӗҫлекенсемпе канашламан иккен, вӗсене систермесӗр хӑварнӑ. Музее курма килекенсене те вӗсене итлени пирки пӗр пӗлтерӳ хучӗ те ҫакман пулать.
Геннадий Иванов пӗлтернӗ тӑрӑх микрофонсем ҫак пӳлӗмсенче пур: вахтер патӗнче; иккӗмеш хутри тӗп залсем хушшинче, кӗтеслӗ рекриацисенче (унта чей ӗҫме кӑмӑллаҫҫӗ тет). Курӑмлисем те пур: кӑнтӑр енчи залсенче видеокамера ҫийӗнче. Ҫавӑн пекех администраци коридорӗнче пур — бухгалтери тата тӗп управҫӑн пӳлӗмӗсемпе юнашар вырнаҫнӑ.
Музей директорӗ Геннадий Козлов микрофонсем лартнине экспонатсене хӳтӗлесссипе ӑнлантарнӑ. Пӗтӗмпех саккунпа килӗшӳллӗн тунӑ иккен: хутсем йӗркеллӗ, официаллӑ аукцион пуҫарса ирттернӗ.
Йӗпреҫ районӗнчи Пучинкери вӑтам шкул вӗрентекенӗсемпе Муркаш тӑрӑхӗнчи вӗрентӳ ӗҫченӗсен хушшинчи туслӑ ҫыхӑну ҫирӗпленсех пырать. Иртнӗ ҫул ҫу уйӑхӗнче Муркаш районӗнчи чӑваш чӗлхипе литература вӗрентекенӗсем Пучинкере кашни ҫул иртекен «Чӑваш вӑййине» килнӗччӗ, ӗнер вара, пушӑн 27-мӗшӗнче, Муркашри «Ача-пӑча пултарулӑх ҫурчӗн» ӗҫченӗсем хӑнара пулчӗҫ. Хӑнасен тӗллевӗ — пучинкесенчен тухья тӑвас ӑсталӑха вӗренесси.
Ӗҫлӗ тӗлпулу шкулти таврапӗлӳ музейӗнче иртрӗ. Чӑваш чӗлхипе литература вӗрентекен Е.М.Михайловапа Л.Н.Клементьева мастер-класс ирттерчӗҫ. Вӗсем тухья ӑсталас вӑрттӑнлӑхпа паллаштарчӗҫ, вӗтӗ шӑрҫапа эрешсем ҫыхма вӗрентрӗҫ. Кружока ҫӳрекен ачасем те хӑйсен ӑсталахне кӑтартрӗҫ.
Тӗлпулу тухӑҫлӑ иртрӗ, хӑнасем кӑмӑллӑ юлчӗҫ.
| КӐР | 15 |
Хӗрлӗ Чутайри «Ҫын тата ҫутҫанталӑк» музей йӗркеленекенӗ Валериан Григорьевич Толстов-Атнарский (1913–1994) кӑрлачӑн 13-мӗшӗнче 100 ҫул тултарнӑ пулӗччӗ. Ҫак ятпа музейра Зоя Спиридонова ертсе пынипе уҫӑ алӑксен кунне ирттерчӗҫ.
Уява район ертӳҫисемпе Валериан Григорьевичӑн тӑванӗсем, пӗрле ӗҫленӗ тусӗсем пухӑнчӗҫ. Зоя Сергеевна, музей ертӳҫи, пухӑннисене «Халӑха вӗрентес ӗҫ отличникӗ» (1965), «Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ» (1987), «Хӗрлӗ Чутай районӗн хисеплӗ гражданинӗ» (1997), Чехословакири Крал-Хлмец хулин хисеплӗ гражданинӗ, ӗҫпе вӑрҫӑ ветеранӗ, чылай орден-медаль илме тивӗҫлӗ пулнӑ Валериан Григорьевич Толстов-Атнарский кун-ҫулӗ пирки каласа пачӗ. Район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Александр Башкиров, вӗренӳ пайӗн пуҫлӑхӗ Алексей Порфирьев, ял хуҫалӑх енӗпе ӗҫлекен Владимир Храмов, Анатолий Ейков, Владимир Немешкин, Роберт Галимов, Васса Столярова, Елизавета Грузинова, Галина Афанасьева тата ыттисем ветерана ӑшӑ сӑмахсемпе аса илчӗҫ.
Чӑннипех те питӗ пултаруллӑ педагог, таврапӗлӳҫӗ пулнӑ вӑл!
Чӳкӗн 9-мӗшӗнче Ишекри КВЦ ҫумӗнчи Андреев А.Н. ертсе пыракан фольклор ушкӑнӗ ялта вырнаҫнӑ Александр Мироновӑн «Тавраш» ятлӑ музейре пулса курчӗҫ. Ҫавӑн пекех хӑнана пӗрле ветерансен канашӗн председателӗ Кудрганова Н.А., «Мӑн Марка ИКЦ» МБКУ директорӗ Нестерова И.П. пычӗҫ.
Александр Николаевич Миронов — тава тивӗҫлӗ таврапӗлӳҫӗ, вӑл хӑйӗн килӗнче музей йӗркеленӗ. Темиҫе ҫул хушши вӑй хурса ӗҫленӗ хыҫҫӑн музейри экпонатсен шучӗ пинрен те иртнӗ. Шел те, сывлӑх хавшанӑран час-часах тухса ҫӳреймест вӑл халь.
Хӑнасем килнӗ ятпа Александр Николаевич музейпе паллаштарчӗ, хӑйӗн несӗл йывӑсси пирки каласа пачӗ. Ишек ялӗ епле пулса кайни пирки те сӑмах хушрӗ вӑл. Музей йӗркелӳҫин кӑткӑс калавӗ хӑнасене питӗ кӑмӑла кайрӗ. Тав туса вӗсем темиҫе юрӑ шӑрантарса пачӗҫ.
Каласа хӑварас пулать: Ишекре унсӑр пуҫне тепӗр музей те пур, пысӑкраххи — Ишекри таврапӗлӗвӗн халӑх музейӗ. Ӑна 1983 ҫулхи ҫӗртмен 2-мӗшӗнче уҫнӑ, икӗ хутлӑ ҫуртра вырнаҫнӑ.
Йӗрпеҫри этнографи музейӗ ҫитес вӑхӑтра ҫӗнӗ экспонатпа пуянланӗ — унта Хумпуҫ Патӑрьелтен тимӗрҫӗ лаҫҫи илсе килнӗ. Музей директорӗ каласа панӑ тӑрӑх ҫак шухӑша ӑна музейӗн куравҫисем панӑ — чӑн та кунашкал культура тӗплӗхӗнче тимӗрҫӗ лаҫҫи пулмасан вӑл тулли мар курӑнӗччӗ.
Хумпуҫ Патӑрьелти лаҫа Чӑваш Тимеш платникӗсем сӳтсе илсе килме пулӑшнӑ. Игорь Акимов ертсе пынипе Александр Иванов, Алексей Андреев тата Александр Раймов чӑн та пысӑк ӗҫ тума пултарчӗҫ — вӗсем тӑрӑшнипе тимӗҫӗ лаҫҫин ҫӗнӗ пурнӑҫӗ пуҫланчӗ тесен те йӑнӑш пулмӗ.
Ҫывӑх вӑхӑтра тимӗрҫӗ лаҫҫинче вӗркӗчпе вучах тата сунталпа тимӗрҫӗ кӑмаки вырнаҫтарӗҫ. Музейра тимӗрҫӗ ӗҫне тума пултараканни те пур иккен.
Йӗпреҫри этнографи музейӗ 1980 ҫултанпа ӗҫлет. Унта хура пӳрт, икӗ хутлӑ кӗлӗт, йывӑҫ пӳрт, лаҫ, пӑлтӑр, тӑрналлӑ ҫӑл пур. Музейре 3 пин ытла япала упранать.
Юпан 22-26-мӗшӗнче Шупашкарти тракторсен историйӗн ӑслӑлӑхпа техника музейӗнче «Робототехника» фестиваль-конкурс иртнӗ. Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Хусанушкӑнь тата Штанаш шкулӗнчи аслӑ класра вӗренекенсем ҫак кунсенче музея экскурсине кайрӗҫ, кунти экспонатсемпе паллашрӗҫ, асӑнмалӑх сӑн ӳкерӗнчӗҫ.
Экскурси вӗренекенсене питӗ килӗшнӗ.
Фотоаппарат пулӑшнипе кӑсӑклӑ та илемлӗ самантсене сӑнӳкерчӗксенче упраса хӑварма май пулать. Ҫӗнӗ Шупашкарти ӳнер музейӗнче фотографи кун-ҫулӗпе тата Мускаври фотохудожниксен куравӗ уҫӑлчӗ.
Куравра фото ӳкермелли техника епле аталанса пынине, ӳкерчӗк мӗнле майпа хут ҫине куҫнине пӗлме пулать. Музей ӗҫченӗсем фотографи историйӗпе кӑсӑклантарма ятарлӑ хӑтлав хатӗрленӗ. Вӗсем каланӑ тӑрӑх ачасем аслисенчен фото ҫинчи вӑртӑнлӑха ытларах туяҫҫӗ, ӑнлантарса параяҫҫӗ.
Курава Мускаври 10 ӳнерҫӗ йӗркеленӗ. Вӗсем 80 ытла ӗҫ илсе килнӗ. Пултаруллӑ фотографсен кашнин хӑйӗн техники. Ӳкерчӗксен ячӗсем те хӑйне евӗрлӗ, вӗсенче тӗрлӗ мӗлсен пӗрлешӗвӗ.
Авторсем пурнӑҫ ҫине урӑхла пӑхма тӗрлӗ вӑхӑтра сӑнланӑ ӳкерчӗкӗн кӑсӑклӑ саманчӗсене ӑнланма пулӑшаҫҫӗ. Пурнӑҫри хитре самантсене поэт сӑвӑсенче, композитор кӗвӗсенче, фотограф вара ӳкерчӗксенче кӑтартать. Ҫак хӑйне евӗрлӗ ӗҫсен куравне ытти ҫӗршывсенче те пысӑк хак панӑ.
Ҫӗнӗ Шупашкарти ӳнер музейӗнчи куравпа чӳкӗн 11-мӗшӗччен паллашма май пур.
+2.3 °C