Паян, нарӑсӑн 18-мӗшӗнче, Чӗмпӗрти Аркадий Пластов музейӗнче «Петр Павлов. Вӑхӑт сывлавӗ» курав уҫӑлнӑ. Унта Раҫҫей тата Чӑваш Республикин халӑх ӳнерҫин Петр Павловӑн (1937–2010) ӗҫӗсене курма пулать. Картинӑсене Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗн тата ӳнерҫӗ кил-йышӗн пуххинчен илсе килнӗ.
Петр Павлов станок живопиҫӗн терлӗ жанрӗнче ӗҫленӗ. Вӑл — портрет ӳкерекен, лирика пейзажӗн ӑсти. Петр Павлов натюрморт жанрӗнче те ӗҫленӗ. Анчах унӑн пултарулӑхӗнче тематика картини чылай вырӑн йышӑннӑ. Унта вӑл ытларах истори жанрне килӗштернӗ.
Петр Павлов хайлавӗсем Третьяков галерейинче, РФ Художниксен союзӗн ӳнер куравӗн дирекцийӗнче, Донецкри, Ижевскри, Калиниградри, Краснодарти, Красноярскри, Омскри, Шупашкарти ӳнер музейӗсемпе галерейисенче тата тӗрлӗ ҫӗршыв музейӗсемпе харпӑр ҫын пуххисенче упранаҫҫӗ.
Пӗлтӗр иртнӗ «Чӑваш йӑмри» литература конкурсӗнче мала тухнисене эпир Шупашкарти К.В. Иванов ячӗллӗ литература музейӗнче 11 сехетре чыслӑпӑр.
Сире парнесемпе чыслӑпӑр — вӗсем пирӗн яланхилле сахал мар пулӗҫ — картинсем, кӗнекесем, кунталӑксем (календарьсем). Юрӑ тӑхтавӗсене хӑйӗн пултарулӑхӗпе Муркаш районӗнчи «Хӗлхем» эстрада ушкӑнӗ тултарӗ. Литература музейӗпе паллашас кӑмӑл пур пулсан 10 сехет тӗлне ҫитме пултаратӑр — сире валли музей ӗҫченӗсем ятарлӑ экскурси ирттерӗҫ.
Литература музейӗ Шупашкарти Ленинград урамӗнчи 29-мӗш ҫуртра вырнаҫнӑ. Унта лекес тесен сирӗн вокзалтан «Мода ҫурчӗ» е «Республика тӳремӗ» чарӑнӑва ҫитмелле. «Мода ҫуртӗнче» ансан сирӗн ҫул урлӑ каҫса ҫӳлелле хӑпарма тивӗ. Тӗплӗнрех ӳкерчӗк ҫинче кӑтартнӑ. Вокзалтан 1, 4, 12 троллейбуспа, 15, 23 автобуспа, 31, 35, 36, 40, 41, 44, 50 маршруткӑпа ҫитме пулать.
Унан гобеленӗсем чӑваш ӳнерӗн ылтӑн фондне кӗнӗ. Вӑл халӗ те хӑйӗн живопиҫӗпе тӗлӗнтерме пӑрахмасть. Ӳнер музейӗнче чӑваш халӑх ӳнерҫин Раиса Терюкаловӑн куравӗ уҫӑлнӑ.
Музей залӗсем Раиса Терюкаловӑн ӗҫӗсемпе илемленнӗ: портретсем, натюрмортсем, чечек композицийӗсем, гобеленсем. Ӳнерҫӗн пурнӑҫӗ ҫӑмӑл тееймӗн. Ача чухне йывӑр чирпе нушаланни ӑна самаях хур кӳнӗ. Ҫапах ку пултарулӑхне пырса тивмен.
Раиса Терюкалова Шупашкарти ӳнер музейӗнчен вӗренсе тухнӑ. Унта вӑл хӑй вӑхӑтӗнче хатӗрленмесӗрех кӗнӗ, мӗншӗн тесен унӑн путарулӑхне асӑрхамасӑр хӑвараймӑн. Унтан вӑл Ленинградри Михунин ячӗллӗ аслӑ ӳнер-промышленноҫ училищинче пӗлӗвне тарӑнлатнӑ. Чӑваш Ене усӑ кӳрессишӗн талпӑннӑ, Шупашкарти пир-авӑр комбинатӗнче темиҫе ҫул ӗҫленӗ. Унӑн ӳнер музейӗнче упранакан гобеленӗсем — чӑн-чӑн шедевр. Раиса Терюкалова портретсем ӳкерме кӑмӑллать. Ытларах хӗрарӑмсене сӑнарлать. Курава музей фондӗнчи ӗҫсене ҫеҫ тӑратман. Унти харпӑр ҫын пуххинчи чылай ӳкерчӗк вырнаҫнӑ.
Чӑваш наци музейӗ авалхи Шупашкарӑн 3D-моделӗпе пуянланнӑ. Ӑна аваллӑх управҫинче ӗҫлекенсем хӑйсем туса хатӗрленӗ. Проекта хатӗрленӗ май вӗсем 200 ытла объекта юсаса ҫӗнетнӗ. Ҫакӑн валли пултарулӑх ушкӑнӗ тӗрлӗ сӑнӳкерчӗкпе, ҫырса хӑвранӑ асаилӳсемпе, архиври материалсемпе усӑ курнӑ. Хулан историлле сӑн-сӑпатне те вӗсем ҫӗнетсе тӑратма пултарнӑ.
3D модельлӗ экскурсипе паллашакансем 18-мӗш–20-мӗш ӗмӗр пуҫламӑшӗнчи Шупашкара куҫ умне кӑларса тӑратма пултарӗҫ. Паян музейҫӗсем кӑнтӑрла иртни икӗ сехетре проект хӑтлавне чӗнеҫҫӗ, 16 сехетре вара пуҫласа ҫӗнӗ йышши экскурсипе паллаштарӗҫ.
Ҫӗрулмине халалласа палӑк лартма республикӑн ял хуҫалӑх министрне Сергей Павлова Красноармейски районӗнче пулнӑ чух пӗр ҫын каланӑ.
Министр унта районӑн иртнӗ ҫулхи социаллӑ пурнӑҫпа экономика аталанӑвне тишкерекен тата кӑҫлахи плансене палӑртма пухӑннӑ канашлӑва хутшӑннӑ. Унччен Сергей Павлов вӑл тӑрӑхри паллӑ вырӑнсене ҫитсе ҫаврӑннӑ. Сӑмахран, Филипп Лукин композиторӑн тӑван Чатукассинче уҫнӑ музейне кӗрсе тухнӑ. Ленинградри блокадӑна сирнӗ ятпа 70 ҫул ҫитнине асӑнса вӑрҫӑра вилнисен палӑкӗ умне чечек хунӑ. Чатукассинчи шкулӗнче уҫнӑ шӑпӑрлансен ушкӑнне те кӗрсе тухнӑ.
Социаллӑ пурнӑҫпа экономика аталанӑвне тишкернӗ вӑхӑтра министртан тем пирки ыйтакан та тупӑннӑ. Вӗсенчен пӗри ҫӗрулмине хисеплесе палӑк лартма сӗннӗ. Хӑйӗн шухӑшне вӑл «иккӗмӗш ҫӑкӑр» вӑрҫӑ ҫулӗсенче тата ун хыҫҫӑнхи выҫӑ вӑхӑтра нумай пурнӑҫа ҫӑлса хӑвранипе сӑлтавланӑ. Ку сӗнӗве министр ҫывӑх вӑхӑтра республикӑра йӗркелекен «Ҫӗрулми — 2014» курав вӑхӑтӗнче хускатма шантарнӑ.
Сӑнсем (18)
Иртнӗ уйӑхӑн 31-мӗшӗнче Йӗпреҫри этнографи музей комплексӗнче авалхи халӑхсен «Ӗмӗртен ӗмӗре» ятпа авалхи халӑхсен ҫеммисен фестивалӗ иртнӗ. Унта Чӑваш Енри тата Мӑкшӑ Республикинчи ушкӑнсем пухӑннӑ. Мероприятие мӑкшӑ халӑхне ҫутта кӑларнӑ Макар Евсевьев ҫурланӑранпа 150 ҫул ҫитнине халалланӑ.
Фестиваль уҫӑлнӑ ятпа музейре Чӑваш Республикин халӑх художникӗн Виктор Немцевӑн тата «Паха тӗрӗ» фабрикӑн ӗҫӗсен куравне йӗркеленӗ. Сӑмах май, фестиваль вӑхӑтӗнче хӑнасен иртнӗ ӗмӗрӗн 20-мӗш ҫулӗсенчи хӗрарӑмсен тата арҫынсен ҫипуҫне юсаса ҫӗнетнӗ «Ӗлӗкхи чӑваш кӗпи» коллекцийӗпе паллашма май килнӗ.
Хӑнасене асӑннӑ районти Чӑваш Тимешри «Эревет» фольклор коллективӗ юрӑсемпе кӗтсе илнӗ.
Уява тӗрлӗ тӳре-шара та пырса ҫитнӗ паллах. Вӗсен хушшинче Чӑваш Енӗн культура министрӗ Вадим Ефимов, Мӑкшӑ Республикин наци политикин министрӗ Анатолий Чушкин, асӑннӑ регионӑн культура тата туризм министрӗн ҫумӗ Николай Храмов тата ыттисем пулнӑ. Хӑнасем мӑкшӑсен Чӑваш Енри культура центрӗн ертӳҫине Владимир Седойкина ертӳҫине халӑхсем хушшинчи килӗшӳшӗн тесе юбилей медалӗпе чысланӑ.
К.В. Иванов ячӗллӗ Литература музейӗ кӑрлачӑн 29-мӗшӗнче Лаврентий Таллеров ҫыравҫа асӑнса асӑну каҫӗ ирттернӗ. Пурӑннӑ пулсан кӑҫал вӑл 85 ҫул тултармаллаччӗ. Чӑваш халӑх писателӗ пирӗнтен пӗлтӗрхи пуш уйӑхӗнче уйрӑлса кайрӗ.
Асӑну каҫӗ валли музейҫӗсем «Чӗре хушнипе» курав хатӗрленӗ. Асӑну каҫне Чӑваш Республикин Профессилле ҫыравҫӑсен союзӗн ертӳҫи Сергей Павлов, филологи ӑслӑлӑхӗсен докторӗ Юрий Артемьев, филологи ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ Виталий Станьял, философи ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ Юлия Силэм хутшӑннӑ. Таллеров хайлавӗсенчи ҫутӑ сӑнарсем пирки Анатолий Кипеч, Ева Лисина, Денис Гордеев ҫыравҫӑсем тухса калаҫнӑ.
Лаврентий Таллерова асӑнса ирттернӗ каҫа ҫыравҫӑн хӗрӗ Татьяна Максимова тата мӑнукӗ Людмила та хутшӑннӑ.
Сӑнсем (11)
Нарӑс уйӑхӗн 10-мӗшӗнче К.В. Иванов ячӗллӗ литература музейӗнче чӑваш прозаикӗ, поэчӗ, драматургӗ, публицисчӗ, сатирӑпа юмор ӑсти Аркадий Ӗҫхӗл ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитнине халалласа литература каҫӗ иртмелле. Ҫав тӗле музейҫӗсем «Сӑввӑмсенче хӗвел нумайшӑн…» ятпа курав хатӗрлӗҫ. Унта сӑвӑҫӑн пурнӑҫӗпе пултарулӑхӗ ҫинчен каласа паракан кӗнекесемпе, хутсемпе паллашма май килӗ.
Вӑл 1914 ҫулхи нарӑсӑн 10-мӗшӗнче Ҫӗрпӳ районӗнчи Янсакасси ялӗнче ҫуралнӑ. Ӗҫхӗл «Канаш», «Коммунизм ялавӗ» хаҫатсенче, «Илемлӗ литература», «Ялав» журналсенче ӗҫленӗ. Чӑваш писателӗсен союзне ертсе пынӑ. Литературӑри ӗҫ-хӗлне иртнӗ ӗмӗрӗн 30-мӗш ҫулӗсенче пуҫланӑ. 1935 ҫулта вӑл «Ырӑ кун» ятпа сӑвӑ пуххи кӑларнӑ. 1944 ҫулта «Ӑмӑрткайӑк» поэма ҫырнӑ хыҫҫӑн Ӗҫхӗл ячӗ анлӑ сарӑлнӑ. Хайлавра вӑл Совет Союзӗн Паттарӗ, чӑваш лётчикӗ Федот Орлов ҫинчен ҫырнӑ. Аркадий Ӗҫхӗл 50 ытла кӗнеке кӑларнӑ. Вӗсенчен иккӗшӗпе эсир пирӗн электронлӑ вулавӑшра паллашма пултаратӑр.
Элӗкри ача-пӑчапа ҫамрӑксен пултарулӑх центрӗ «Асамлӑ тӗрӗ тӗнчи — 2014» конкурс ирттересси пирки пӗлтерет. Унта ҫӗнтернисем республика шайӗнчи ҫавӑн пек конкурсра хутшӑнайӗҫ.
Ӑмӑртӑва йӗркелекенӗ — Шупашкар районӗнче вырнаҫнӑ «Паха тӗрӗ» ӳнер промыслисен фирми. Конкурса унти «Асамлӑ тӗрӗ» тата Кӳкеҫри «Бичурин тата хальхи самана» музейсем йӗркелеҫҫӗ.
Кӑҫалхипе пиллӗкмӗш хут иртекен конкурса хутшӑнакансен чӑваш орнаментне тата нӑн пӗлтерӗшне кӑтартмалла. Ӗҫсене тӑватӑ номинаципе йышӑнассине, ачасен тӑрӑшӑвне ҫулне кура икӗ ушкӑна пайласа хаклассине пӗлтереҫҫӗ.
Чулхула влаҫӗсем Атӑлҫи тӑрӑхӗнчи халӑхсен архитектурипе тата йӑли-йӗркипе паллаштаракан музее юсаса ҫӗнетесшӗн.
Ӑна 1973 ҫулта уҫӑ вырӑнта уҫнӑ. Аваллӑх управҫи XVII-XIX ӗмӗрти ял архитектурин объекчӗсем – пӳртсем, ампарсем, армансем, чиркӳсем вырнаҫнӑ. Анчах унти 14 обьектран 13-шӗ ишӗлме тытӑннӑ иккен, килен-каяна пырса ҫӳреме те хӑрушӑ теҫҫӗ.
Пӗлтӗр музей хысни 4 миллион тенкӗпе танлашнӑ-мӗн. Ку тупра коммуналлӑ пулӑшушӑн тӳлеме тата унта ӗҫлекенсене шалу тӳлеме кӑна ҫитнӗ иккен.
Экспонатсене ҫӗнетме вуншар кӑна мар, ҫӗршер миллион та кирлӗ тесе пӗлтереҫҫӗ. Ӑна тупассишӗнех хула влаҫӗсем попечительсен канашне йӗркелеме йышӑннӑ. Кунсӑр пуҫне регионсен хыснинчен укҫа уйӑрса пулӑшасса та тем пекех шанаҫҫӗ.
Ячӗ Атӑлҫи халӑхсен тесе янӑрать те, анчах хальлӗхе унта вырӑс архитектури кӑна пур иккен. Чулхула облаҫӗнчи ытти тымар халӑхӑн — чӑвашсен, тутарсен, мӑкшӑсен тата ҫармӑссен архитектурине унта кӑтартман. Вырӑссен архитектурине унта иртнӗ ӗмӗрӗн 70-мӗш ҫулӗсенче Чулхулан ҫурҫӗр енчи районӗнчен кӳрсе килсе вырнаҫтарнӑ.
+2.3 °C