Ҫӗнтерӳ кунӗ — ҫулталӑкри чи пӗлтерӗшлӗ уяв. Шел те, ветерансен йышӗ ҫулсерен чакса пырать. Вӑрҫӑ вут-ҫулӑмӗ витӗр тухнӑ, фашистсемпе куҫа-куҫӑн тӑрса ҫапӑҫнӑ паттӑрсен йышӗ питӗ сахал. Халӗ Ҫӗнтерӳ парадне хутшӑнакан ветерансенчен чылайӑшӗ — вӑрҫӑ «хӳрине» лекнӗ салтаксем.
Пирӗн ялта пӗр ветеран та юлмарӗ. Шел питӗ… Пӗчченех пурӑнатчӗ вӑл. Арӑмӗ вилчӗ. Ачи-пӑчи пур-ха, анчах ватӑскере, ӑспа кӑштах арпашӑнма пуҫланӑскере нихӑшӗ те пӑхмарӗ. Пачах пӑхмарӗҫ теме ҫук-ха. Хамӑр ялтах пурӑнакан ывӑлӗн ҫемйи кашни кун пырса ҫӳретчӗ, апат пӗҫерсе паратчӗ. Анчах ватӑ ҫын пӗчӗк ача пекех-ҫке-ха вӑл, унран пӗр самантлӑха та куҫ вӗҫертмелле мар. Пенси самаях илетчӗ. Пенси валеҫмелли кун ҫитсен ачи-пӑчи «чӗрӗлсе» тӑрать. Пурне те укҫа кирлӗ. Пӗр мӑнукӗ килсе макӑрать: «Пирӗн кредит тӳлемелле, укҫа ҫитмест». Тепри пырса йӑлӑнать. Ҫапла ватӑскерӗн укҫине пайласа пӗтеретчӗҫ.
Пӗррехинче ветеран арпашӑнса кайнӑ та килтен тухса утнӑ. Темиҫе кун шырарӗҫ ӑна. Ҫуркуннеччӗ, кӑштах сивӗрехчӗ. «Ватӑ, таҫта шӑнса вилчӗ пуль», — калаҫкаларӗҫ ялта.
Тӗлӗнмелле ҫемье пурӑнать пирӗн ялта. Вӗсем ҫине пӑхсан те кулмалла, те макӑрмалла? Пӗр енчен, хӑйсем пурӑнма пӗлмеҫҫӗ. Тепӗр енчен, унашкал ҫемьесене ял-йышӑн пулӑшмалла.
Тӗрӗссипе, ял-йыш ҫав ҫемьене пулӑшман мар. Михайловсем (хушаматне улӑштартӑм) питӗ чухӑн пурӑнаҫҫӗ. Хӑйсен кахаллӑхне пула ҫакӑн патне килсе ҫитрӗҫ вӗсем. Кахалӗ, чӑн та, хӑйсенчен самай пысӑк. Хӑй вӑхӑтӗнче, хуняшшӗ пурӑннӑ чухне, ҫемье ӗне, выльӑх-чӗрлӗх усранӑ. Хуняшшӗ вилсен ӗнине, сӗт параканскере, пусса сутрӗҫ. Пӑхас килмерӗ-ши? Ҫав тери наянланчӗҫ-ши? Ачи те пӗчӗкчӗ хӑйсен, сӗт ӗҫсе ҫитӗнсен мӗн тери аванччӗ.
Ӗнине сутсан Михайловсем начартарах пурӑнма тытӑнчӗҫ. Ҫимелли ҫукчӗ вӗсен. Ҫынсем каланӑ тӑрӑх, килӗнче пӗр пысӑк чашӑк тата кашӑксем пулнӑ. Кӑмака хутма вутӑ кирлӗ. Ӑна туянас тесен укҫа кирлӗ. Анчах вӗсен вӑл ҫук. Вӑрман касма каяс — кахалланаҫҫӗ. Арӑмӗ фермӑра ӗҫлерӗ, упӑшки урам тарӑх ҫапкаланса ҫӳрерӗ. Хӗл ларсан хайхискерсем анкартинчи картана сӳтсе кӑмака хутма пуҫларӗҫ. Кӗҫех вӑл та пӗтрӗ. Унтан Михайловсем кӳршисен шаршанне пуҫларӗҫ.
Кӑҫал Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫи вӗҫленнӗренпе 72 ҫул ҫитет. Ҫӗнтерӳ кунне пирӗн республикӑра та анлӑ паллӑ тума хатӗрленеҫҫӗ. Уяв умӗн вӑрҫӑ ветеранӗсене 500-шер тенкӗ парӗҫ.
Паянхи кун тӗлне Шупашкарта 5078 ветеран тата ветеран ятне илнӗ ҫын пурӑнать. Вӗсене пурне те 500 тенкӗ парӗҫ. Ку тӗллевпе хула хыснинчен пӗтӗмпе 1,9 миллион тенкӗ ытла тӑкаклама палӑртнӑ.
Сӑмах май, кунашкал тӳлеве 2006 ҫултанпа параҫҫӗ. Пӗлтӗр Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫин ветеренӗсене 500 тенкӗ тӳлесе пӗтӗмпе 2,5 миллион тенкӗ ытла тӑкакланӑ. Ун чухне ку тӳлеве 4669 ҫын (ҫӑлкуҫри цифрӑсем ҫакнашкал) тивӗҫнӗ.
Вӑхӑт иртнӗҫемӗн ҫынсен ырӑ кӑмӑллӑхӗ те чакса пырать-ши? Паян ҫак ыйту тавра нумай шухӑшларӑм. Халӗ йӑлтах техника пурнӑҫлать: кӗпе-йӗм ҫумалли машина та, апат пӗҫӗрекен мультиварка та пур. Этем пурнӑҫӗ чылай ҫӑмӑлланчӗ. Анчах чунри ырӑлӑхпа ӑшӑлӑх чакса пынӑн туйӑнать.
Ӗлӗк кӳршӗ кӳрше пӗрмай пулӑшнӑ. Ун чухне ҫӗрулмине алӑпа е лашапа лартнӑ. Ку ӗҫ хресченшӗн питӗ пӗлтерӗшлӗ ӗҫ шутланнӑ. Ара, ҫурхи пӗр кун хӗлӗпе тӑрантарать вӗт. Ҫемье пахчана ҫӗрулми лартма тухсан кӳршисем те каҫнӑ. Ӗҫе эртелӗпех пурнӑҫланӑ ун чухне. Йыш пур чухне туслӑх та ҫирӗп.
Халӗ вара пачах урӑхла. Кӳршӗсем ют ҫын пек пурӑнаҫҫӗ. Пӗр-пӗрне пулӑшасси пирки нумайӑшӗ шухӑшламасть. Халӗ кашни хӑйӗншӗн тӑрӑшать. Урама тухсан, ӗҫке пӗрле лексен лайӑхах калаҫаҫҫӗ-ха вӗсем, пӗр ӗмӗр туслӑ пурӑннӑ пек. Анчах туслӑх, пӗр-пӗрне хисеплени ҫакӑнта курӑнать-им? Ҫула тухсан, тӗслӗхрен, автобус чарӑнакан вырӑна чылай утма тивет. Халӗ нумайӑшӗ машинӑллӑ та – пурте шӑхӑрса иртсе каяҫҫӗ. Ҫав йышра – кӗрекере лайӑх калаҫакан кӳршӗ те. Тӗлӗнмелле те, чӑнкӑ машинӑпа ҫӳрекен кӳршӗ хӑйӗн кӳршине ҫул ҫинче курсан лартса каймасть.
Вӑрнарти 2-мӗш шкулта вӗренекен Яна Кадыковӑн пуҫ миминче усал шыҫӑ аталаннине тупса палӑртнӑ. Ӑна сыватмашкӑн операци тумалла. Кун валли 348 пин те 871 тенкӗ кирлӗ. Ҫемье ҫынсенчен пулӑшу ыйтнӑ.
Халӑх ҫын хуйхинчен айккинче юлман. Икӗ кунра 1 миллион та 725 пин те 180 тенкӗ пухнӑ. Ачана кӗҫех пульницӑна вырттарӗҫ.
Яна Кадыкова кӑҫалхи кӑрлачра япӑх курма тытӑннӑ. Вӑл хӑйне япӑх туйнӑ. Тухтӑрсем патӗнче тӗрӗсленсен унӑн пуҫ миминче усал шыҫӑ аталаннине тупса палӑртнӑ. Ака уйӑхӗн 25-мӗшӗнче «Русфонд» укҫа пухма тытӑннӑ, мӗншӗн тесен операци тумашкӑн патшалӑх квота уйӑрса памасть.
Яна Кадыковӑна Питӗрти пульницӑра операци тӑвӗҫ. Юлнӑ укҫа-тенке чирлӗ ытти ачана пулӑшма ярӗҫ.
Ҫын куҫӗнчен пӑхма пӗртте ҫӑмӑл мар пулин те халсӑрлансан ирӗксӗрех пулӑшу ыйтма тивет. Республикӑри социаллӑ пулӑшу кӳрекен служба ӗҫченӗсен тӗллевӗ шӑпах ҫавӑн пеккисемпе юнашар пуласси. Шупашкар районӗнче те ун пек центр пур. Вӑхӑтлӑ пулӑшу кӳрекен уйрӑмра тӑрӑшакансем ватӑсене киле тӗрлӗ таварпа эмел илсе пырса панинчен пуҫласа йӑлари ытти ӗҫе те туса пулӑшаҫҫӗ.
Ака уйӑхӗнче кӑна специалистсем 129 ватӑпа сусӑр патне ҫитнӗ. Вӗсенчен 28-шне эмел тата апат-ҫимӗҫ кайса панӑ. Кирлӗ хутсене хатӗрлеме те, пӳрт-ҫурта тирпейленӗ.
Чылай ватта хӑйсемпе сӑмахлакан ҫукки пӑшӑрхантарать. Пӗччен вӑхӑт та вӑрахӑн шӑвать. Ҫавна курах кинеми-мучисене культура учрежденийӗсене илсе ҫӳреҫҫӗ. Ака уйӑхӗнче К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрне «Ялта пулман пӑтӑрмах» спектакль кӑтартма илсе кайнӑ. Теприсемпе вара А.Г. Николаев летчик-космонавтӑн Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Шуршӑлти мемориал комплексӗнче экскурсире пулнӑ.
ЧР прокуратурин пресс-служби пӗлтернӗ тӑрӑх, Патӑрьел районӗн прокуратури тӑлӑхӑн прависене хӳтӗленӗ. Ашшӗ-амӑшӗн хӳттисӗр юлнӑ 23 ҫулти каччӑна хваттер паман.
Тӑлӑха юлнӑ ачасене патшалӑх хваттерпе тивӗҫтерет. Ҫак каччӑ та хӑйне кӗтес парасса кӗтнӗ. Анчах пӑр вырӑнтан хускалман. Вӑл администрацие кайнӑ, анчах лешсем хваттер пама килӗшмен. Вӗсен укҫа ҫук имӗш. Ҫамрӑкскер прокуратурӑран пулӑшу ыйтнӑ.
Прокурор Патӑрьел район администрацине тавӑҫпа тухнӑ. Ку тӗлӗшпе суд пулнӑ. Судра тӑлӑха хваттер памалла тесе йышӑннӑ.
Йӗпреҫ районӗнчи Чӑваш Тимеш ялӗнче ҫуралнӑ Василий Сильвестров пӗлтӗрхи утӑ уйӑхӗнче Испанире ҫухалнӑ. Физикӑпа математика ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ, Раҫҫейӗн нефтьпе газ университечӗн профессорӗ пӗлтӗрхи утӑ уйӑхӗнче Испанире канма кайнӑ. Малтан вӑл юлташӗпе чиперех ҫыхӑну тытнӑ. Кайран шӑнкӑравласан та хуравлама пӑрахнӑ, темиҫе кунтан телефонӗ ӗҫлеме пӑрахнӑ. Ҫакӑн хыҫҫӑн унӑн тӑванӗсем сисчӗвленнӗ.
Ҫурла уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче Мускава таврӑнмалла пулнӑран унта мар-ши, инкек пулман-ши тесе унӑн хваттер алӑккине ватса кӗрсе шыранӑ. Анчах профессор тупӑнман. Профессор Испанире тара илнӗ хваттерте вилнӗ иккен.
Вилнӗ ҫын Василий Сильвестров пулнине палӑртма унӑн тӑванӗн ДНК-анализӗ тутарма тивнӗ. Ҫавӑн хыҫҫӑн ҫеҫ Барселонӑри суд вилнӗ ҫын Раҫҫейри профессор пулнине ҫирӗплетекен йышӑну кӑларнӑ.
Профессорӑн тӑванӗсем Василий Сильвестрова тӑван ялта пытарасшӑн. Анчах кремацилеме тата илсе килме 5500 евро кирлӗ иккен. «Ҫыхӑнура» порталта профессорӑн тӑванӗн перекет кӗнекин номерне те кӑтартнӑ 4276 7500 1455 6301.
Шупашкарта Пӗтӗм тӗнчери ҫамрӑксемпе студентсен XIX фестивалӗн нимеҫӗ центрӗ (волонтер центрӗ) уҫӑлнӑ. Тӗнче шайӗнчи ҫак мероприяти кӑҫал юпа уйӑхӗнче Сочи хулинче иртӗ.
Фестивале ирттермешкӗн пин-пин нимеҫӗ (волонтер) кирлӗ пулӗ. Раҫҫейӗпе кунашкал 20 центр ӗҫлӗ. Унта номеҫӗсене хатӗрлӗҫ. Пирӗн республикӑри 500 ытла ҫамрӑк нимеҫӗ пулса Сочие лекме ӗмӗтленнине пӗлтернӗ. Вӗсенчен чи лайӑххисене суйлӗҫ. Ҫапла майпа Пӗтӗм тӗнчери фестивале Чӑваш Енрен 50 нимеҫӗ кайӗ. Фестивале вара Чӑвашри 125 студент хутшӑнӗ.
Сӑмах май, Пӗтӗм тӗнчери фестивале кӑҫал тӗрлӗ ҫӗршыври 20 пин ҫамрӑк килӗ. Унта 5 пин ытла нимеҫӗ пулӗ.
Шупашкар районӗнчи Кӳкеҫре «Тӳлевсӗр ҫӑкӑр» акци иртет. Кун пирки тӗнче тетелӗнчи халӑх ушкӑнӗсенчен пӗринче «Общественный совет поселка Кугеси» (чӑв. Кӳкеҫ посёлокӗн обществӑлла канашӗ) текен страницӑра пӗлтернӗ.
Ыркӑмӑллӑх акцийӗ пуҫланнине унта маларахах хыпарланӑччӗ. Нарӑс уйӑхӗн 21-мӗшӗнчен пуҫарнӑ ыркӑмӑллӑх пирки хыпара пуш уйӑхӗн 10-мӗшӗнче ҫӗнетнӗ, акци малалла тӑсӑлнине пӗлтернӗ.
«Тӳлевсӗр ҫӑкӑр» акци Кӳкеҫӗн Совет урамӗнчи 87-мӗш ҫуртри «Сластена» тата Совет урамри 4-мӗш ҫуртри «Гастроном» лавккасенче иртет. Йывӑр лару-тӑрурисем валли йӗркеленӗ акцие кирек кам та хутшӑнма пултарать. Вӗсен лавккана кӗрсе ҫӑкӑр туянмалла ятарлӑ ҫӳлӗк ҫине хурса хӑвармалла. Акци хӑҫанччен тӑсӑласси ырӑ кӑмӑллисен йышӗнчен, хастарлӑхӗнчен килет.
+0.3 °C