Алексей Ильин тунӑ сӑн

Шупашкарти ҫӗнӗ кӑнтӑр районӗнче урам шӑлакан хӗрарӑмӑн кӳлепи тавралӑха илем кӳрет. Ӑна «Эткер» управляющи компанийӗ хӑйӗн кантурӗ ҫывӑхне вырнаҫтарнӑ.

Сайтра Ҫӗнтерӳ паркӗнчи Ӗмӗр сӳнми ҫулӑма вандалсем сиенлетни пирки пӗлтернӗччӗ. Вӗсен киревсӗр ӗҫне каллех хулара асӑрханӑ. Хальхинче шӑпах ҫак урам шӑлакан хӗрарӑма илемсӗрлетнӗ вӗсем.

Кама чӑрмантарнӑ ҫак кӳлепе? Тахӑшӗ «Эткер» управляющи компанийӗн ӗҫӗпе кӑмӑлсӑр-ши? Ыйтусен хуравне хӑйсем ҫеҫ, ҫак киревсӗр ӗҫе тӑвакансем, пӗлеҫҫӗ ахӑртнех.

Шупашкарта пӗр йытӑ ҫынсене тапӑнни пирки калаҫма тытӑннӑ. Тӑватӑ ураллӑскер урамра намордниксӑр, ошейниксӑр ҫӳренӗ.

Ака уйӑхӗн 6-мӗшӗнче Шупашкарти полицин 3-мӗш уйрӑмне Трактор тӑвакансен проспектӗнче хура тӗслӗ йытӑ ҫынсене тапӑннине пӗлтернӗ. Вырӑна полици нарячӗ ҫитнӗ.

Пакунлисем ҫынна тапӑнакан йытта ҫуртсен картишӗнче асӑрханӑ. Вӑл ҫынсен умне хӑрушлӑх кӑларса тӑратнине шута илсе, саккунра кӑтартнине пӑсмасӑр полицейскисем ӑна персе вӗлернӗ.

Ҫак йытӑ 8 ҫулти арҫын ачана тата 13 ҫулти хӗрачана шар кӑтартнӑ, ҫыртнӑ. Вӗсем шкултан таврӑннӑ чухне ун тӗлне пулнӑ. Ачасене пульницӑна илсе ҫитернӗ.

Шел те, ҫулсем иртнӗ май республикӑра Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫин тутине курнӑ ҫынсен йышӗ чаксах пырать. Патшалӑх вӗсене тӗрлӗ енлӗн пулӑшма тӑрӑшать.

Кӗҫех Аслӑ Ҫӗнтерӳ пулнӑранпа 71 ҫул ҫитет. Ун тӗлне Шупашкарти Ленин районӗнче пурӑнакан 10 ветеранӑн хваттерӗнче юсав ӗҫӗсем ирттересшӗн. Ӑна тӳлевсӗрех пурнӑҫлӗҫ.

Ҫак тӗллев валли укҫа-тенке хула хыснинчен уйӑрӗҫ. Хула администрацийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, нумаях пулмасть ветерансем чӑннипех те пурӑнакан хваттерсене тӗрӗсленӗ.

Суйланӑ 10 хваттерте мӗнле юсав ӗҫӗсем ирттермелли пирки калаҫаҫҫӗ халӗ.

«Про Город» хаҫат тунӑ сӑн

Тӗнчере тӗрлӗрен кӗнчеле. Тем тӗрлӗ ҫын та пур. Шупашкарта пурӑнакансене пӗр ыйту канӑҫсӑрлантарать. Камран тата мӗнле пулӑшу ыйтмаллине пӗлмеҫҫӗ вӗсем. Ҫаппа-ҫарамас ҫӳрекен кӳршӗ канӑҫ памасть вӗсене.

«Про Город» хаҫатран кӳршисем пулӑшу ыйтнӑ. Кӳрши картишре амӑшӗ ҫуратнӑ тумпа ҫӳренине пӗрре мар асӑрханӑ вӗсем. Арҫын хӑйне ӑнланмалла мар тытать-мӗн, пӗрле пурӑнакан хӗрарӑмпа ялан вӑрҫӑнать, хваттерте шавлать.

Ирина, кӳрши, ҫакӑ йӑлӑхтарнӑран урӑх ҫӗре пурӑнма куҫнӑ. Ара, кун пек кӳршӗпе пурӑнма хӗн вӗт. Арҫын эрех ӗҫсен пач улшӑнать-мӗн. Темиҫе ҫул каялла вӑл Иринӑн хваттерне ҫӑраҫҫине ҫӗмӗрсе кӗнӗ те асар-писер хӑтланнӑ. Кун хыҫҫӑн ӑна тӗрмене хупмасӑр ҫулталӑк ҫурӑллӑха айӑпланӑ. Тепӗртакран вӑл каллех йӗркене пӑснӑ, ун чухне тӗрмене 7 уйӑхлӑха лартнӑ.

Усӑ курнӑ батарейкӑсене ҫӳп-ҫап контейнерне пеме юраманнине, ахӑртнех, хӑшӗ-пӗри пӗлмест. Кун пирки халӑха хыпарлама тӑрӑшаҫҫӗ.

Кӗҫнерникун, ака уйӑхӗн 7-мӗшӗнче, Шупашкарти Модӑсен ҫурчӗ умӗнче экологи акцине ирттереҫҫӗ. Унта ҫынсенчен усӑ курнӑ батарейкӑсене пухаҫҫӗ.

Акцие шӑпах ҫак кун ирттерни ахальтен мар. Ака уйӑхӗн 7-мӗшӗ – Пӗтӗм тӗнчери сывлӑх кунӗ.

Акци 16 сехетрен пуҫласа 19 сехетчен иртӗ. Усӑ курнӑ батарейкӑсене ахалех йышӑнаҫҫӗ, укҫа тӳлемелле мар. Вӗсене кайран утилизацилӗҫ.

Пӗлмешкӗн: батарейкӑра ҫын организмӗшӗн сиенлӗ металсем – ртуть, свинец, кадми, никель, марганец, лити – пур. Вӗсене тухса пемелле мар, унсӑрӑн тавралӑха варалӗҫ.

Шупашкарти Энгельс урамӗнчи 18-мӗш ҫуртра пурӑнакан ҫемьене коммуналлӑ тӑкаксене тӳлеменшӗн хваттертен кӑларса ярасшӑн. Управляющи компанине пысӑк сумма тӳлемен вӗсем.

Ҫемьен парӑмӗ – 162 пин тенкӗ. Ҫак хваттерте пурӑнакансем коммуналлӑ тӑкаксемшӗн пӗрре те тӳлемен. Вӗсем муниципалитет хваттерӗнче пурӑнаҫҫӗ.

Аслисем эрех-сӑра ӗҫкелеҫҫӗ. Икӗ ҫул каялла хваттерте газа сӳнтернӗ. Шыва вара газ колонкипе ӑшӑтмалли вӗсен. Апла вӗри шыв та ҫук вӗсен. Хваттерте 8 ҫын пурӑнать. Вӗсенчен 4-шӗ – 18 ҫул тултарманнисем.

Нарӑс уйӑхӗнче вӗсен канализацине хупланӑ. Анчах унпа усӑ курмалла тунӑ вӗсем. Электричество пралукне те каснӑ, анчах ҫутӑпа та уса курма тупнӑ вӗсем.

Суд ҫемьене пӗчӗкрех хваттере куҫарма пултарать.

Шупашкарта вандалсем каллех хура ӗҫӗпе палӑрнӑ. Хальхинче вӗсем Ӗмӗр сӳнми ҫулӑма сӑнсӑрлатнӑ.

Вандалсем унта пенӗ тимӗр укҫана илессишӗн тимӗр решеткене аркатнӑ, плиткӑна сиенлетнӗ.

Ку ӗҫе ҫийӗнчех асӑрханӑ. Аслӑ Ҫӗнтерӳ кунӗччен Ҫӗнтерӳ паркӗнчи нихӑҫан та сӳнмен ҫулӑма тӗпрен ҫӗнетесшӗн.

ЖКХ управленийӗ Шупашкар ҫыннисене, хӑнисене тата туристсене телей курассишӗн Ӗмӗр сӳнми ҫулӑма тимӗр укҫа пӑрахма сӗнмест. Вандалсен хура ӗҫне курсан вара 074 телефонпа шӑнкӑравлама ыйтаҫҫӗ.

Кӑҫал Шупашкарта Ҫӗнӗ ҫул умӗн 25 метр ҫӳллӗш чӑрӑш лартсан чылайӑшӗ кӑмӑлсӑрланнӑ. Ара, ҫӗршывра кризис пырать, пирӗн вара 7 миллион тенке яхӑн парса елка туяннӑ. Ун ҫине пӑхсан чылайӑшӗн савӑнас мар, макӑрас килнӗ ахӑртнех.

Ҫак чӑрӑша туяннӑ организацие халӗ штраф тӳлеттерме йышӑннӑ. Сумми пысӑках мар та — ҫапах 20 пин тенкӗ. Кун пирки Пӗтӗм Раҫҫейри халӑх фрончӗн пресс-службинче пӗлтереҫҫӗ.

Чӑрӑша «Пултаруллӑ хула» АУ 6,6 миллион тенкӗпе туяннӑ. 4 миллион тенкине хула хыснинчен илнӗ, ытти — спонсортан. Кун тӗлӗшпе Пӗтӗм Раҫҫейри халӑх фрончӗ кӑсӑкланнӑ. Вӗсем ыйтнипе прокуратура тӗрӗслев ирттернӗ. Йӗркене пӑснине тупса палӑртнӑ вӑл. Ӑна юридици сӑпачӗн шайӗнче туяннӑ-мӗн. УФАС организаци директорне 20 пин тенкӗлӗх штраф тӳлеттерме йышӑннӑ.

Шупашкартан Ҫӗнӗ Шупашкара тухса кайнӑ тӗлте ҫӗкленекен ҫӗнӗ микрорайонта поликлиника тума йышӑннӑ. Маларах унта ача пахчи тӑвасси пирки калаҫнӑ, тӗмсӗлнӗ пулсан, унта пурӑнакансем хула влаҫӗсемпе нумаях пулмасть курнӑҫнӑ чух ача пахчи мар-тӑк халӑх усӑ курмалли епле те пулин урӑх ҫурт пирки ӗмӗтленнине пӗлтернӗ-мӗн.

Чирлемесӗр-мӗнсӗр, пульницӑна хутламсӑр никам та пурӑнмасть, тухтӑр ҫурчӗ ҫывӑхра пулнине мӗн ҫиттӗр.

Хулан тӗп архитекторӗ Вениамин Мамуткин яваплисемпе канашлу ирттернӗ, унта Ҫӗнӗ хулан пӗрремӗш микрорайонӗнче тума йышӑннӑ. Ҫав вырӑнта тӗпленнисем калама ҫук хӗпӗртенӗ, пульница тума йышӑннӑшӑн хула влаҫӗсене чунтан тав тунӑ тесе республикӑн тӗп хулин администрацийӗ пӗлтерет.

Шупашкарти кинологсем ачасене йытӑсемпе хутшӑнма вӗрентеҫҫӗ. Кун пирки ЧР ШӖМӗн пресс-служби пӗлтерет.

Ку — ЧР ШӖМӗпе ун ҫумӗнчи общество канашӗн пӗрлехи проекчӗ. Вӑл «Тӑватӑ ураллӑ туса воспитани пар» ятлӑ. Вӑл ачасене йытӑпа пӗр чӗлхе тупма пулӑшать. Ара, чылай шӑпӑрлан тӑватӑ ураллӑ тус тупма ӗмӗтленет-ҫке-ха. Теприсен йытӑ пур ӗнтӗ.

Шупашкарти 19-мӗш шкулта 1-мӗш класра ӑс пухакан ачасем кинологи центрне ҫитсе курнӑ. Пӗрремӗш занятие полици капитанӗ Мария Зверева ертсе пынӑ. Вӑл йытта мӗнле пӑхмаллине, тӗсне мӗнле суйламаллине, ҫурасене воспитани мӗнле памалине каласа кӑтартнӑ.

Тепӗр заняти ака уйӑхӗнче иртӗ. Ун чухне практика иртӗ, ачасем дрессировка вӑрттӑнлӑхӗсене вӗренӗҫ.