«Сӗтев» хаҫат валли чӑваш чӗлхине хӳтӗлесе ҫырнӑ статья авторӗ тесе шухӑшлакан Илле Иванов журналиста хирӗҫле пуҫарнӑ уголовлӑ ӗҫ кӗтмен ҫӗртен ҫӗнӗлле ҫаврӑнса кайни пирки хыпарлать «Ирӗклӗ сӑмах» сайт. Сӑмах май, йӗрке хуралҫисем ҫав статьяна «экстремистла» тесе хакланӑ. Унчченхи суд ларӑвӗсем кунсерен тенӗ пек иртнӗ пулсан ҫитессине авӑн уйӑхӗн 12-мӗшне ҫеҫ палӑртнӑ иккен.

Темиҫе кун каялла Илле Иванов гражданла пӑхӑнманлӑх акцийӗ ирттересси пирки пӗлтернӗ — повесткӑна чӑвашла ярса памасан суда вӑл пымассине пӗлтернӗ. Ҫурлан 19-мӗшӗнче ӑна илсе пыма приставсене янӑ-мӗн, анчах Иванов килте пулман. Тепӗр кунхине ӑна вӑйпа суда илсе кайнӑ.

Илле Иванов ҫурлан 22-мӗшӗнче те приставсем пырасса кӗтнӗ иккен. Суд ларӑвне 14 сехет те 30 минута палӑртнӑ пулнӑ-мӗн, Ивановӑн суда пӗр сехетрен ытла каймалла маррине шута илсе вӑл ирпе хӑйӗн ӗҫӗсемпе кайнӑ. 12 сехет ҫурӑра килне ҫитсен унӑн арӑмӗ приставсем килсе кайни пирки пӗлтернӗ. Вӑл вӗсене мӑшӑрӗ кӗҫех таврӑнасси пирки пӗлтернӗ иккен, анчах лешсем кӗтсе тӑман.

Илле Ивановӑн адвокачӗ Николай Столбов суд ларӑвне 20 кунлӑха куҫарни хӳтӗлевҫӗ еншӗн кӗтменлӗх пулнине палӑртнӑ.

Малалла...

Этем тени лайӑххине хӑвӑрт хӑнӑхать, Маларах, ав, урапа ҫулӗпех ҫырлахнӑ пулсан, паян, 21-мӗш ӗмӗрте, ӑна никам та ырлӑх вырӑнне хумӗ. Маларах ялсем патне ҫул сарасси пирки республикӑра программа йышӑнсан мӗн тери хавасланса йышӑнтӑмӑр. Паян ҫынсем урамсене те асфальт сартарасшӑн. Е асфальт мар-тӑк вак чулпа хытарсан та аван теҫҫӗ.

Вӑрнар районӗнчи Мӑньял Хапӑс ялӗнчи Емельянов урамӗнче те кӗҫех ырлӑх ҫитӗ. Кӗҫех унти ҫула юсаҫҫӗ. Ӗҫе пурнӑҫлама «Вурнарыдорстрой» обществӑна шаннӑ. Урама 200 метр тӑршшӗ юсама район укҫа уйӑрать иккен, тепӗр 120 метрне В. Мешков усламҫӑ «кӗмӗлӗпе» йӗркене кӗртеҫҫӗ.

Чӑваш Ен Элтеперӗн Михаил Игнатьевӑн шучӗпе район центрӗсен территорийӗсенче вырнаҫнӑ ял тӑрӑхӗсене пӗтермелле. Тӗслӗх вырӑнне вӑл Шупашкар районне илсе кӑтартнӑ. «Район администрацийӗ Кӳкеҫре вырнаҫнӑ, унтах Кӳкеҫ ял тӑрӑхӗ пур — хӑйӗн пуҫлӑхӗпе тата аппарачӗпе. Анчах унта пурӑнакансем район администрацине кайма хӑнӑхнӑ — вӗсен шухӑшӗпе унта пысӑкрах пуҫлӑхсем лараҫҫӗ тата ыйтӑва хӑвӑртрах татса параҫҫӗ. Манӑн политика ҫырӑвӗ чи малтанах ҫавӑн йышши ял тӑрӑхӗсене пӗтермелле текен шухӑша палӑртнӑччӗ», — тесе ӑнлантарнӑ Михаил Васильевич.

Аса илтеретпӗр, кӑҫалхи нарӑсӑн 14-мӗшӗнче ЧР Патшалӑх Канашне янӑ Ҫырура республика Пуҫлӑхӗ муниципалитетсене пӗрлештерес шухӑша палӑртнӑччӗ. Хальхинче ҫак ыйтӑва эрнекун Чӑваш Ен Пуҫлӑхӗ ирттернӗ пресс-конференцире хускатнӑ.

Муниципалитетсене пӗрлештерес ыйтӑва сӳтсе явассипе тата тишкерессипе ӗҫ ушкӑнӗ те ӗҫлет-мӗн.

Ҫапах та пӗрлештерессине ҫынсен референдумра татса пама тивӗ. Ҫӗмӗрле хулипе районне пӗрлештерес ыйтӑва проект е сӑнавлӑ меслет евӗр 2014-мӗш ҫулта кун йӗркине кӗртме пултарӗҫ.

Малалла...

Куславкка районӗнчи халӑха социаллӑ пулӑшу кӳрекен центр «Ыттисемшӗн ырӑ ӗҫ ту» акци ирттерет. Ун тӗллевӗ — укҫа-тенкӗ енчен хӗсӗк пурӑнакан ҫемьесем валли япаласем, теттесем, илемлӗ литература пухасси. Кӑҫалхи акцие 46 ҫын хутшӑннӑ иккен. Сахал тупӑшлӑ 74 ҫынна вӗсен ырӑ кӑмӑлне кура пулӑшма май килнӗ.

Ырӑ кӑмӑлпа пырса панӑ ҫав япаласене центр специалисчӗсем Куснар тата Елчӗк ял тӑрӑхӗсенче пурӑнакансене валеҫсе панӑ.

Пушкӑртстанри Стерлӗ (Стерлитамак) хулинче яллӑ вырӑнсенче вырнаҫнӑ вӗренӳ учрежденийӗсем хушшинче футболла выляссипе Пӗтӗм Раҫҫейри ӑмӑрту иртет. Унта 13–15 ҫулсенчи ҫамрӑксем вӑй виҫеҫҫӗ.

Пушкӑртстанри, Тутартсанри, Дагестанри, Ҫурҫӗр Осетинчи, Мӑкшӑри, Ӗремпур, Курган, Ярославль, Чулхула, Челепи облаҫӗсенчи ушкӑнсемпе пӗрлех чӑваш яшӗсем те тупӑшӗҫ. Кун пирки республикӑн Ял хуҫалӑх министерстви Пушкӑртстанри Ял хуҫалӑх министерстви хыпарлани тӑрӑх пӗлтерет. Хӑш шкулти ачасем хутшӑнни пирки, шел те, асӑнман...

Анчах кӗрешсе мар. Ҫапах та тупӑшма тивех. Юрӗ, ӑнланмалла калар-ха.

Пирӗн республикӑра чи илемлӗ те хӑтлӑ вырӑна палӑртассипе ҫулсеренех конкурс ирттереҫҫӗ. Кӑҫал та пулӗ вӑл. Унта, ытти ҫулти евӗрех, Патӑрьел районӗ хастар хутшӑнать. Кӑҫал вӑл конкурса тӑватӑ енпе материал тӑратнӑ: социаллӑ сфера учрежденийӗсем, кану вырӑнӗсем, уйрӑм ҫынсем пурӑнакан урамсем тата уйрӑм ҫынсен хушма хуҫалӑхӗсен хушшинче. Малтан асӑннӑ номинацие район центрӗнчи «Паттӑр» ача-пӑчапа спорт шкулӗ тупӑшӑва тухнӑ, иккӗмӗшӗнче — Патӑрьелти почта уйрӑмӗ, виҫҫӗмӗшӗнче — Шӑнкӑртам ялӗнчи Минхайдер Валитов урамӗ, тӑваттӑмӗшӗнче — Патӑрьелти Мир урамӗнче пурӑнакан Тазетдиновсем.

Хальлӗхе вара ҫӗнтерӳҫӗсене палӑртасса кӗтмелли ҫеҫ юлать. Сӑмах май, унчченхи ҫулсенче патӑрьелсем кашнинчех палӑрнӑ.

Сансем (6)

21 ӗмӗрти ҫын хӑйӗн пурнӑҫне карас телефонсӑр курмасть тесен те йӑнӑш пулмӗ. «Мӗнле-ши малтан этем карас телефонӗсерех пурӑннӑ?» — тӗленеҫҫӗ кӑна хальхи ӗмӗрӗн ҫыннисем.

ESET вируссемпе кӗрешекен компани «Сирӗн телефонта чи хаклӑ информаци мӗн вӑл?» ыйтупа ятарлӑ ыйтӑм ирттернӗ. Тӗпчеве социаллӑ тетелте тунӑ, унта 2 000 яхӑн ҫын хутшӑннӑ.

Ыйтӑм пӗтӗмлетӗвӗсем тӑрӑх хутшӑнакансен 56% хӑйсен телефонӗнче номерсен кӗнекине, 20% — телефонра упранакан SMS-ҫырусене, сӑнӳкерчӗксемпе видеороликсене хаклать. Сасӑлава хутшӑнакансен 9% карас телефонӗ ҫинчи электронлӑ библиотекӑпа юрӑсен пуххине, 6% — Тӗнче тетелӗнче укҫа тӳлемелли даннӑйсене ҫухатасран хӑрать. Юлашки 5% — почтӑна кӗрейменнинчен тата 4% — ӗҫпе ҫыхӑннӑ вӑрттӑн хыпарлав сарӑлассинчен кулянать.

Ҫапла майпа ыйтӑма хутшӑнакансен ытларах пайӗ хӑйсен телефонӗсем ҫинче ҫыхӑну контакчӗсене хакланине, вӗсене ҫухатма хӑранине кӑтартса панӑ.

Николай Лукианов

Ҫак кунсенче Чӑваш Ен Элтепӗрӗн администраци ертӳҫи Александр Иванов ЧНК ертӳҫисемпе тӗл пулнӑ иккен, унта вӗсем конгресӑн пуласлӑхне сӳтсе явнӑ.

Тӗлпулӑва культура министрӗ Вадим Ефимов, ЧНК президенчӗ Геннадий Архипов, «Хыпар» издательство ҫурчӗн ертӳҫи Алексей Леонтьев, ЧНК ӗҫтӑвӑм комитечӗн председателӗ Константин Портнов тата Николай Лукианов юрист хутшӑннӑ. Кӑсӑклӑ самант — культура министерствинчен яланах тенӗ пек хутшӑнакан Михаил Краснова тата Архипов чирлӗ вӑхӑтра ЧНК президенчӗн ӗҫне туса пынӑ Валерий Клементьева (Архипов вырӑнне вӑл талпӑнать теҫҫӗ) чӗнмен иккен.

Тӗлпулура Александр Иванов конгресс ӗҫне сивленӗ, Элтепӗр администрацийӗн ертӳҫине уйрӑмах ЧНК политикӑпа экономика ыйтӑвӗсемпе ӗҫлеменни, ытларах фольклорпа кану енне сулӑнни килӗшмен.

Клементьев вырӑнне Лукианова чӗнни те ҫитес суйлавра тӳре-шара ЧНК ертӳҫинче Николай Лукианова ҫӗнтерессе шанни сисӗнет. Паллах, хӑй вӑхӑтӗнче ЧАП партие ертсе пынӑ паллӑ юрист конгресс президенчӗн пуканне йышӑнсан ЧНК-ра улшӑнусем пулса иртмеллех.

Красноармейски районӗнче комбайнерсем хушшинче ӑмӑрту ирттерессине йӑлана кӗртнӗ ӗнтӗ. Нумаях пулмасть тӑваттӑмӗш ҫичӗкунлӑха пӗтӗмлетнӗ.

«Дон–1500Б» комбайнпа выракансенчен тӑваттӑмӗш хут ӗнтӗ «Таябинка» агрофирмӑн ӗҫченӗсем — Олег Васильевпа Александр Петров — пӗрремӗшпе иккӗмӗш вырӑнсене йышӑнаҫҫӗ иккен. Виҫҫӗмӗшне «Красное Сормово» хуҫалӑхри Валерий Кузьмин тухнӑ. «Нива» комбайн «штурвалне» тытса пыракансенчен «Колос» обществӑри Михаил Егоров пӗрремӗш вырӑна ҫӗнсе илнӗ. Иккӗмӗшпе виҫҫӗмӗшсенче — «Досаево» хуҫалӑхри Виталий Николаевпа Геннадий Васильев.

Ҫӗнтерӳҫӗ-комбайнерсене район администрацийӗн пуҫлӑхӗ А.В. Шестаков тата ял хуҫалӑхӗпе экологи пайӗн специалисчӗ В.А. Васильев саламланӑ. Маттурсене куҫса ҫӳрекен ялавпа, дипломпа тата премипе хавхалантарнӑ.

Лазерлӑ шоу ирттересси пирӗн пурнӑҫа кӗрсе пырать ӗнтӗ. Ун пек япала пирки илтмен чӑваш та юлман пуль. Ку хутӗнче вара сӑмах тӗнче уҫлӑхӗ пирки пырӗ.

АПШ-ри NASA агентство космоса ҫӗнӗ аппарат вӗҫтерсе ярасшӑн. Уйӑх ҫывӑхӗнче вӑл 100 талӑкран кая мар ӗҫлемелле иккен. Тӗллевӗ те паллӑ — Уйӑх ҫинчи сывлӑша тата пирӗн платенӑн спутникӗнчи ҫӗр ҫийне тӗпчесси. Ҫак ӗҫе вара лазерпа тӑвасшӑн.

LADEE (Lunar Atmosphere and Dust Environment Explorer) ят илнӗ аппарата авӑнӑн 6-мӗшӗнче хӑпартса ярасшӑн. Мӗн тӗпчесе пӗлнине те вӑл Ҫӗр ҫине лазер пайӑркипе пӗлтермелле имӗш. Ҫак ӗҫе тума виҫӗ илекен-паракан станци пулӑшмалла. Иккӗшне АПШ-ра ӑсталаса лартнӑ, виҫҫӗмӗшӗ вара Канар архипелагӗнче вырнаҫнӑ, ӑна Европа космос агентсви туса лартнӑ.

LADEE Уйӑх патне 30 кун вӗҫӗ, тата тепӗр ҫавӑн чухлӗ вӑхӑт ҫыхӑнӑва йӗркелеме кирлӗ пулӗ. Лазер пайӑркине ахаль куҫпа курма май пуррипе ҫуккине ИТАР-ТАСС пӗлтермест ҫав...